Fundering: Essentiële Grondslag voor Stabiele en Duurzame Gebouwen

De fundering is een van de meest essentiële onderdelen bij de bouw van een woning of gebouw. Het is de basis die ervoor zorgt dat het gebouw stabiel staat en de belastingen op de ondergrond overbrengt. Een goed ontworpen en uitgevoerde fundering voorkomt zettingsproblemen, scheuren en schade aan het bouwwerk. In dit artikel wordt ingegaan op de betekenis van fundering, de functie van een fundering, de verschillende soorten funderingen, mogelijke problemen en hoe funderingsproblemen kunnen worden herkend.

Wat is een fundering?

Een fundering is een constructie die de belasting van een gebouw overbrengt op de ondergrond, zodanig dat er geen grotere zakkingen of zettingsverschillen optreden dan voor het bouwwerk toelaatbaar zijn. Dit betekent dat de fundering zowel sterk als stabilo moet zijn, en bestand moet zijn tegen omgevingsinvloeden zoals grondwater, zout water, vorst, droogte en biologische aantastingen zoals schimmel of insecten. In de meeste gevallen voldoet gewapend beton aan deze eisen.

De fundering ligt meestal onder het maaiveld en functioneert als de draagconstructie van het gebouw. Afhankelijk van de bodemgesteldheid en de belasting die het gebouw uitoefent, worden verschillende funderingstypen gebruikt. De keuze van de juiste funderingsmethode hangt af van factoren zoals de draagkracht van de ondergrond, de diepte van de draagkrachtige lagen, de grondwaterstand, de bouwmethodiek, de beschikbare werkruimte en de bouwtijd.

Typen funderingen

Er zijn drie hoofdtypes funderingen:

1. Fundering op staal (ondiep aangelegde fundering)
   Deze fundering wordt toegepast wanneer de draagkrachtige laag niet te diep onder het maaiveld ligt. Meestal ligt deze laag op een diepte van 80 tot 100 cm. De slechte bovengrond wordt verwijderd en eventueel vervangen door een zandkoffer of verbeterd door verdichting of groutinjectie. Bij deze methode wordt meestal gebruikgemaakt van gewapend beton. Voorbeelden van funderingen op staal zijn strokenfundering, poerenfundering en plaatfundering.

2. Fundering op palen (diep aangelegde fundering)
   Wanneer de draagkrachtige laag zich te diep onder het maaiveld bevindt (bijvoorbeeld in veen- of kleigrond), wordt gebruikgemaakt van een fundering op palen. Hierbij worden palen in de grond geslagen om de belasting van het gebouw op een draagkrachtige laag over te brengen. Er zijn verschillende materialen voor palen, zoals hout, staal of beton. Een bekende methode is de houten paalfundering, die vroeger veel werd gebruikt, maar tegenwoordig minder vaak vanwege risico’s op rot en zakking.

3. Tussenvormen
   Tussen fundering op staal en fundering op palen zijn er ook tussenvormen. Hierbij wordt bijvoorbeeld gebruikgemaakt van putten of grondverbetering. Dit zijn methoden die worden ingezet wanneer de bodem niet ideaal is, maar ook niet zo slecht dat palen nodig zijn.

Belastingen en funderingsontwerp

Bij het ontwerpen van een fundering moeten verschillende belastingen worden meegenomen, afhankelijk van het type gebouw. Deze belastingen worden ingedeeld in:

1. Lijnlasten – Bij gestapelde bouw, zoals woonblokken of flats.
2. Plaatselijk hoge belastingen – Bijvoorbeeld in de omgeving van liftschachten, kernen, schoorstenen of machines.
3. Puntlasten – Typisch voor skeletbouw of spantbouw, waarbij de belastingen op bepaalde punten worden uitgeoefend.

De vorm van het gebouw heeft ook invloed op het funderingsontwerp. Bij een homogene bouwmassa kan meestal gebruik worden gemaakt van een zich steeds repeterend funderingsysteem. Bij heterogene bouwmassa’s, zoals bij woningen met onderkelderingen of verschillende verdiepingen, is er meer variatie in het funderingspatroon.

Grondonderzoek en funderingsanalyse

Voor een goed ontwerp van de fundering is een grondonderzoek onmisbaar. Dit onderzoek bestaat uit twee fasen:

1. Veldonderzoek – In situ worden monsters genomen en metingen uitgevoerd om de bodemgesteldheid te bepalen.
2. Laboratoriumonderzoek – De monsters worden geanalyseerd om de fysische en chemische eigenschappen van de ondergrond te bepalen.

De uitkomsten van dit onderzoek bepalen de keuze van de funderingsmethode. De draagkracht van de ondergrond, de diepte van de draagkrachtige lagen, de dikte daarvan en de grondwaterstand zijn cruciale factoren.

Mogelijke funderingsproblemen en herkenning

Een goed aangelegde fundering vereist geen onderhoud. Echter, funderingsproblemen kunnen opduiken, met name bij oudere woningen. Typische symptomen van funderingsproblemen zijn:

• Het huis is verzakt of staat scheef.
• Er zijn brede scheuren in gevels, binnenwanden of vloeren (meer dan enkele millimeter).
• Ramen of deuren klemmen door scheefstand.
• Leidingen zijn vervormd of schadegemaakt.
• Het huis ligt lager dan het trottoir of de buren.

De oorzaken van funderingsproblemen kunnen verschillend zijn. Een bekende oorzaak is houten paalfundering met een lage grondwaterstand, wat leidt tot rotting van de paalkoppen. Ook te korte palen, vooral bij gebieden waar de vaste grondslag zeer diep zit, kunnen tot zakking leiden. In het verleden, vooral voor 1970, was het gebruik van houten palen vrij algemeen, maar dit heeft nu gevolgen kunnen hebben bij veranderde grondwaterstanden.

Historische context en ontwikkeling van funderingstechnieken

De manier waarop gebouwen worden gefundeerd, is historisch gezien sterk geëvolueerd. In het verleden bouwden mensen vaak op hogere en drogere plaatsen, zoals zandplaten of oeverwallen, waar de ondergrond voldoende draagkracht bezat. Hier was een kostbare fundering niet nodig. In de loop van de tijd begon men ook te bouwen op minder geschikte grond, zoals veen- of kleigrond. Daarbij ontwikkelden zich nieuwe funderingsmethoden, zoals het gebruik van houten of staalpalen.

In Amsterdam is de fundering van gebouwen vaak aangepast aan de specifieke bodemgesteldheid. Bijvoorbeeld bij de zware onderdoorgang van de Noord-Zuidlijn is gefundeerd tot onder de keileem, op een diepte van meer dan -60 m NAP. In historische steden als Utrecht en Amsterdam zijn er ook veel monumenten met oude funderingssystemen, zoals houten tongewelven in kerken.

Samenvatting

De fundering is een onmisbaar onderdeel van elk bouwwerk. Het zorgt ervoor dat de belasting van het gebouw veilig op de ondergrond wordt overgedragen, zodat er geen grotere zakkingen of zettingsverschillen optreden. Afhankelijk van de bodemgesteldheid en de belasting wordt gekozen voor fundering op staal, fundering op palen of tussenvormen. Het ontwerp van de fundering moet voorafgaan aan de bouw en wordt bepaald op basis van een gedetailleerd grondonderzoek.

Funderingsproblemen kunnen ernstige schade veroorzaken, zoals scheuren in gevels, scheefstand van het huis of leidingenproblemen. Het is daarom belangrijk om te weten hoe je funderingsproblemen kunt herkennen en aan te pakken. In het verleden zijn bepaalde funderingsmethoden gebruikt die nu problemen kunnen geven, zoals houten palen in combinatie met verlaagde grondwaterstanden.

Bij het bouwen of renoveren is het dus essentieel om te denken aan de fundering als de basis van elk bouwwerk. Een goed ontworpen en uitgevoerde fundering zorgt voor een stabiel en duurzaam gebouw.

Bronnen

1. Fundering – Joost de Vree
2. Bouwkundige eenheid – Lokale regelgeving
3. Funderingen – Monumentenwacht Overijssel
4. Funderen – Amsterdam Hv Wiki