Het funderend onderwijs in Nederland: doelen, structuur en herstelplan

Published by Redactie on juli 19, 2025 | Category fundering

Het funderend onderwijs vormt een centraal element in het Nederlandse onderwijssysteem en richt zich op leerlingen vanaf 4 jaar tot aan het begin van het voortgezet onderwijs. Het beoogt een brede en duurzame grondslag te leggen voor de ontwikkeling van jongeren, zowel op intellectueel, sociaal, emotioneel als moreel vlak. Dit artikel geeft een overzicht van de doelstellingen, structuur en huidige ontwikkelingen in het funderend onderwijs, met inbegrip van het herstelplan dat het kabinet in 2024 heeft aangekondigd.

Inleiding

Het funderend onderwijs omvat zowel het basisonderwijs (voor kinderen van 4 tot 12 jaar) als het voortgezet onderwijs op het niveau van de basisvorming (voor kinderen van 12 tot 15 jaar). Het is bedoeld om jongeren voor te bereiden op het voortgezet onderwijs en het maatschappelijke functioneren. De overkoepelende doelstelling is om jongeren een stevige basis te bieden die hen in staat stelt om actief en betrokken te zijn in de samenleving.

De structuur van het funderend onderwijs is onderverdeeld in drie cycli, elk gericht op specifieke ontwikkelingsdoelen. Daarnaast speelt het funderend onderwijs een sleutelrol in het beleid rondom kwaliteit, gelijkheid en financiering. In de afgelopen jaren zijn er maatregelen genomen om de basisvaardigheden in lezen, schrijven en rekenen te verbeteren, met als doel een langdurige positieve impact op de onderwijsresultaten.

Doelstellingen van het funderend onderwijs

De doelstellingen van het funderend onderwijs zijn gedefinieerd in wetgeving en beleid. Volgens artikel 2 van de regelgeving voor funderend onderwijs ligt het accent op de algemene vorming van kinderen, ongeacht hun achtergrond. Het onderwijs moet bijdragen aan de intellectuele, sociale, emotionele, motorische, artistieke en morele ontwikkeling van leerlingen. Het moet bovendien de jongeren voorbereiden op hun rol in de maatschappij, zowel op nationaal niveau als op het niveau van het Koninkrijk der Nederlanden en de Caribische regio.

Een van de kernprincipes van het funderend onderwijs is de gelijkheid. Het beoogt de tweedeling tussen haves en have nots te bestrijden en te zorgen voor een eenheid in verscheidenheid tussen scholen. Dit dient tot aan een rechtvaardig onderwijssysteem dat elke leerling gelijke kansen biedt, ongeacht zijn of haar achtergrond.

Daarnaast is het streven om kinderen een breed curriculum aan te bieden dat de mogelijkheid biedt tot het maximaliseren van persoonlijke ontwikkeling. De focus ligt hierbij op het leggen van een fundament dat jongeren in staat stelt om zich later verder te ontwikkelen in het voortgezet onderwijs en in hun beroepskeuze.

Structuur van het funderend onderwijs

Het funderend onderwijs is onderverdeeld in drie cycli, elk met specifieke doelstellingen en leerdoelen:

Cyclus 1 (4 tot 8 jaar): Deze cyclus omvat het kleuterschoolonderwijs en de eerste klassen van de basisschool. Het doel is om kinderen te ondersteunen bij het ontwikkelen van basische vaardigheden zoals taal, rekenen, sociaal gedrag en motorische vaardigheden. In deze fase ligt de nadruk op de individuele groei van het kind en het opbouwen van zelfvertrouwen en assertiviteit.
Cyclus 2 (8 tot 12 jaar): In deze fase worden de basisvaardigheden verder ontwikkeld, zoals lezen, schrijven en rekenen. Daarnaast wordt er meer aandacht besteed aan het ontwikkelen van zelfstandigheid, verantwoordelijkheidsbesef en dienstbaarheid. De leerling leert zich te ontplooien als groepsleden en individu binnen een schoolomgeving.
Cyclus 3 (12 tot 15 jaar): Deze cyclus omvat de laatste jaren van de basisschool en het begin van het voortgezet onderwijs. Het doel is om leerlingen voor te bereiden op het vervolgonderwijs door hen te leren omgaan met complexere onderwerpen en het ontwikkelen van een breder perspectief op de maatschappij. Het accent ligt op het leggen van een stevige basis voor de toekomstige beroepskeuze.

Elke cyclus is ontworpen om de leerling te ondersteunen in zijn of haar persoonlijke en academische groei, met aandacht voor zowel cognitieve als sociale ontwikkeling.

Rol van de overheid en toezicht

De overheid speelt een belangrijke rol in het funderend onderwijs, zowel qua beleid als qua toezicht. De directeur-generaal Funderend Onderwijs is verantwoordelijk voor het beleid en het uitvoeren van de plannen rondom kwaliteit, gelijkheid en financiering. De directie Onderwijspersoneel en Primair Onderwijs (OPO) zorgt onder andere voor het verbeteren van de onderwijsprestaties en het uitwerken van het curriculum en de doorstroomtoets.

Het funderend onderwijs wordt gecontroleerd door de Inspectie Onderwijs, Cultuur, Jeugd en Sport. Deze instantie heeft als taak om te garanderen dat de kwaliteit van het onderwijs voldoet aan de gestelde eisen. De toezichtsfunctie is belangrijk om ervoor te zorgen dat alle leerlingen gelijke kansen krijgen en dat de doelstellingen van het funderend onderwijs worden behaald.

Daarnaast is er aandacht voor de professionalisering van het onderwijspersoneel. De Rijksoverheid werkt aan het versterken van het personeelsbestand in het funderend onderwijs, omdat onderwijzers een cruciale rol spelen in de ontwikkeling van de leerlingen.

Herstelplan funderend onderwijs

In november 2024 heeft het kabinet een Herstelplan voor het funderend onderwijs aangekondigd. Dit plan beoogt de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en jongeren beter voor te bereiden op hun toekomst. De speerpunten van het herstelplan zijn:

Verbetering van basisvaardigheden: Het plan legt een nadruk op het versterken van de basisvaardigheden in lezen, schrijven en rekenen. Deze vaardigheden worden gezien als essentieel voor een succesvolle toekomst, zowel qua maatschappelijke participatie als qua vervolgonderwijs.
Versterking van het personeelsbestand: Er wordt aandacht besteed aan de kwalificatie en professionalisering van het onderwijspersoneel. Dit omvat onder andere extra opleidingen, coaching en ondersteuning voor leraren.
Structurele financiering: Het plan houdt rekening met de noodzaak van een stabiele en duurzame financiering van het funderend onderwijs. Hierbij wordt gekeken naar zowel directe financiering van scholen als het creëren van een betere balans tussen maatschappelijke verantwoordelijkheid en budgettaire mogelijkheden.

Om het herstelplan tot een succes te maken, benadrukt Staatssecretaris Mariëlle Paul de noodzaak van een brede samenwerking tussen alle betrokken partijen in de onderwijssector. Het plan is opgezet om langdurige verbeteringen te realiseren en jongeren in staat te stellen om zich volledig te ontplooien in de samenleving.

Uitdagingen en kansen

Hoewel het funderend onderwijs een essentiële rol speelt in de opvoeding van jongeren, zijn er ook uitdagingen. Een van de grootste uitdagingen is het behoud van gelijke kansen voor alle leerlingen, ongeacht hun achtergrond. Daarnaast is er behoefte aan continue verbetering van de onderwijsresultaten, vooral in de basisvaardigheden.

Toch biedt het funderend onderwijs ook kansen voor innovatie en duurzame ontwikkeling. Het herstelplan biedt een kans om het onderwijssysteem te verbeteren en jongeren beter voor te bereiden op hun toekomst. De nadruk op evidence-informed onderwijs en het gebruik van bewezen effectieve methoden is een positieve ontwikkeling die kan leiden tot verbeterde leerresultaten.

Daarnaast speelt het funderend onderwijs een belangrijke rol in de maatschappelijke cohesie. Door jongeren een brede en duurzame basis te bieden, draagt het onderwijs bij aan een samenleving waarin iedereen gelijke kansen heeft en waarin jongeren zich betrokken en betrokken voelen.

Conclusie

Het funderend onderwijs is een essentieel onderdeel van het Nederlandse onderwijssysteem. Het richt zich op leerlingen vanaf 4 jaar tot aan het begin van het voortgezet onderwijs en streeft ernaar om jongeren een stevige basis te bieden voor hun toekomst. De doelstellingen van het funderend onderwijs zijn gericht op de algemene vorming van jongeren, het bestrijden van ongelijkheid en het leggen van een fundament voor het vervolgonderwijs.

De structuur van het funderend onderwijs is onderverdeeld in drie cycli, elk met specifieke doelstellingen en leerdoelen. De overheid speelt een belangrijke rol in het beleid, toezicht en financiering van het onderwijs, terwijl er ook aandacht is voor de professionalisering van het onderwijspersoneel.

In november 2024 is het Herstelplan voor het funderend onderwijs aangekondigd, met als doel de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en jongeren beter voor te bereiden op hun toekomst. Het plan legt een nadruk op de verbetering van basisvaardigheden, het versterken van het personeelsbestand en het waarborgen van structurele financiering.

Het funderend onderwijs speelt een sleutelrol in de maatschappelijke cohesie en de toekomst van jongeren. Door jongeren een stevige basis te bieden, draagt het onderwijs bij aan een samenleving waarin iedereen gelijke kansen heeft en waarin jongeren zich betrokken en betrokken voelen.

Bronnen

onderwijs