Soorten funderingen in de bouw: toepassing, voor- en nadelen

Published by Redactie on juli 19, 2025 | Category fundering

Funderingen vormen de basis van ieder bouwwerk en bepalen de duurzaamheid en veiligheid van een woning of gebouw. Afhankelijk van de bouwmethodiek, de belasting van het gebouw, de ondergrond en de lokale omstandigheden worden verschillende funderingsystemen toegepast. In de bouwsector zijn er drie hoofdcategorieën: funderingen op staal, funderingen op palen en tussenvormen zoals grondverbetering of puntfunderingen. Deze artikel behandelt de belangrijkste soorten funderingen, hun toepassing, voordelen, nadelen en eventuele problemen die erbij kunnen optreden, alles op basis van betrouwbare bronnen uit de bouwsector.

Funderingen op staal

Een fundering op staal is een ondiep aangelegde fundering, die vaak wordt gebruikt als de draagkrachtige grondlaag zich vlak onder het maaiveld bevindt. Dit type fundering wordt direct op de draagkrachtige grond aangebracht, meestal met een verbrede voet, zonder gebruik van palen of andere diepe funderingstechnieken. Deze methode is goedkoper en eenvoudiger uit te voeren dan dieper aangebrachte funderingen. In het oostelijke deel van Nederland, waar de grond vaak bestaat uit zandlagen, is deze methode verreweg het meest gebruikt. De term “op staal” verwijst niet naar het gebruik van het metaal staal, maar is een verbastering van “op sthal”, wat in het oude Germaans betekent: “rusten op” of “stand”.

Er zijn verschillende vormen van funderingen op staal, afhankelijk van het type belasting dat het gebouw uitoefent. De strokenfundering is het meest eenvoudige en vaak toegepaste type. Deze bestaat uit doorlopende stroken gewapend beton onder de dragende muren. De breedte van de stroken varieert afhankelijk van de bodemgesteldheid en de belasting van het bouwwerk. In de grootschalige bouw werden strokenfunderingen vroeger vaak uitgevoerd in metselwerk.

Een poerenfundering is een andere vorm van fundering op staal, waarbij meerdere gewapende betonblokken of metselwerkblokken onder kolommen of steunpunten worden geplaatst. Deze blokken dragen de verticale lasten over op de ondergrond en worden vaak gebruikt bij gebouwen met een kolom- en spantbouwstructuur, zoals magazijnen en fabriekshallen.

Een plaatfundering is ook een type fundering op staal en bestaat uit een grote, gewapende betonnen plaat die onder het volledige gebouw wordt gelegd. Deze plaat fungeert vaak ook als de begane grondvloer. Het grote voordeel van een plaatfundering is dat de belasting van het bouwwerk gelijkmatig wordt verdeeld over een groot oppervlak. De uitvoering is relatief eenvoudig, wat het goedkoop maakt. Het nadeel is dat een plaatfundering gevoelig is voor verzakkingen, bijvoorbeeld door ongelijkmatige grondcompressie of krimp van de grond.

Bij ondiepe funderingen is het belangrijk om een vorstrand in acht te nemen. Een vorstrand is een funderingsstrook die aan de vloer wordt vastgestort en dieper ligt dan 80 cm onder maaiveld. Dit is nodig om het risico op opvriezen van de grond te voorkomen. Bij hevige vorst kan de ondergrond namelijk bevriezen en uitzetten, wat leidt tot ongewenste krachten op de fundering en eventueel schade aan het bouwwerk. In Nederland is een vorstrand meestal nodig bij ondiepe funderingen, aangezien de grond hier normaal gesproken niet verder bevriest dan 80 cm.

Funderingen op palen

Wanneer de bovenliggende grondlagen niet sterk genoeg zijn om het gewicht van het bouwwerk te dragen, wordt een paalfundering gebruikt. Dit type fundering brengt de belasting over naar een dieper liggende, draagkrachtige grondlaag. In het westelijke deel van Nederland, waar de bovenliggende grond vaak bestaat uit veen, klei of leem, is een paalfundering vaak noodzakelijk. Deze grondlagen zijn te slap om het gewicht van een bouwwerk te dragen, terwijl de draagkrachtige zandlagen dieper liggen.

Funderingspalen zijn meestal gemaakt van beton of staal, en in sommige gevallen gevuld met beton. Vroeger werden ook houten funderingspalen gebruikt, vooral in de bouwperiode tot ongeveer 1970. Deze houten palen moeten onder het grondwater staan, anders gaan ze rotten. In droge perioden kan het grondwaterpeil dalen, waardoor de palen droog komen te staan en vervolgens smeren. Dit kan leiden tot funderingsproblemen, zoals verzakkingen of scheuren in het bouwwerk.

Er zijn twee varianten van houten paalfunderingen: de Amsterdamse en de Rotterdamse. Bij de Amsterdamse fundering zit op de houten palen een horizontaal houten balk (kesp), met daarboven het langshout. Bij de Rotterdamse fundering is alleen het langshout aanwezig, waarop vervolgens een betonbalk of directe dragende muur rust. Deze benamingen geven niet aan dat deze funderingtypes enkel in die steden worden gebruikt; zowel in Gouda als in Rotterdam komen beide varianten voor.

Tussenvormen

Naast funderingen op staal en palen zijn er ook tussenvormen, zoals funderingen op putten of via grondverbetering. Deze methoden worden ingezet als de ondergrond enigszins ongeschikt is, maar nog steeds voldoende draagkracht heeft om een fundering aan te brengen zonder diep in te gaan.

Bij grondverbetering wordt de slechte grondlaag gedeeltelijk of volledig afgegraven en vervangen door zand of een zandkoffer. Dit maakt de ondergrond geschikt voor het plaatsen van een fundering. Een andere methode is diepteverdichting, waarbij trillingen worden toegepast op diepliggende zandlagen om de draagkracht te vergroten.

Een paalfundering kan ook worden uitgevoerd met een tussenliggend frame van drukgeïmpregneerd hout of hardhout. Dit maakt de fundering bovengronds of ondergronds toepasbaar, afhankelijk van de gewenste drempelhoogte en de bouwtechniek.

Factoren die de fundering bepalen

De keuze voor een specifiek type fundering hangt af van diverse factoren. Ten eerste de samenstelling en draagkracht van de grond. Een grondonderzoek is hier essentieel. Dit onderzoek kan bestaan uit veldonderzoek (zoals boorgaten of proeven in de grond) en laboratoriumonderzoek (analyse van grondmonsters).

Ten tweede speelt de diepte van de draagkrachtige lagen en de dikte ervan een rol. Als deze lagen ver onder het maaiveld liggen, is een paalfundering nodig. Bovendien is de grondwaterstand een belangrijke factor, vooral bij funderingen op houten palen. Deze moeten onder het grondwater staan om rotteproblemen te voorkomen.

Ten derde zijn er praktische factoren zoals de toegankelijkheid van het bouwterrein en de beschikbare werkruimte. In beperkte ruimtes of met obstakels in de bodem kan een paalfundering of een specifieke tussenvorm de enige haalbare oplossing zijn. Ook de bouwtijd is een bepalende factor; sommige funderingsmethoden vereisen meer tijd dan andere.

De vorm van het gebouw en de manier waarop de belasting wordt uitgeoefend zijn ook belangrijk. Bij homogene bouwmassen is er vaak sprake van een herhaalbaar funderingsysteem. Bij heterogene bouwmassen, zoals gebouwen met onder- en bovengrondse delen of liftputten, kan het funderingspatroon verstoord worden.

Klimaatverandering en funderingsproblemen

Klimaatverandering heeft ook een directe impact op funderingen, vooral bij oudere huizen. In droge perioden kan het grondwaterpeil dalen, waardoor houten palen droog komen te staan en gaan rotten. Dit kan leiden tot funderingsproblemen en schade aan het bouwwerk. Bovendien kan droogte de grond doen krimpen, wat bij ondiepe funderingen kan leiden tot verzakkingen.

Daarom is het belangrijk om bij het ontwerp en de keuze van een fundering rekening te houden met de klimaatverandering. Dit kan bijvoorbeeld door een voorzichtiger keuze van het funderingstype of het gebruik van extra maatregelen zoals vorstranden of grondverbetering.

Conclusie

Funderingen zijn de fundamenten van ieder bouwwerk en bepalen de stabiliteit en duurzaamheid van een gebouw. Er zijn drie hoofdcategorieën van funderingen: op staal, op palen en tussenvormen. De keuze van het juiste funderingstype hangt af van de bodemgesteldheid, de belasting van het bouwwerk en de praktische omstandigheden op het bouwterrein. In het oostelijke deel van Nederland zijn funderingen op staal het meest gebruikt, terwijl funderingen op palen vooral in het westen van het land nodig zijn vanwege de zachte grondlagen.

Bij oudere huizen met houten paalfunderingen is het belangrijk om rekening te houden met het grondwaterpeil en de risico’s van rotte houten palen. Ondiepe funderingen zijn goedkoper en eenvoudiger, maar kunnen problemen geven bij ongelijke grondcompressie of bij extreme klimatologische omstandigheden. Daarom is een goed uitgevoerd grondonderzoek altijd essentieel.

Bij de keuze van een fundering dient ook rekening te worden gehouden met de klimaatverandering. Droogte en zware regenval kunnen leiden tot funderingsproblemen, met mogelijke schade aan het bouwwerk als gevolg. In de toekomst is het belangrijk om funderingen te ontwerpen die bestand zijn tegen klimatologische veranderingen.

Bronnen

soorten