Optrekkend vocht in fundering: oorzaken, herkenning en preventie

Published by Redactie on juli 19, 2025 | Category fundering

Optrekkend vocht is een veelvoorkomend probleem in de bouwsector, vooral in oudere woningen. Het treedt op wanneer grondvocht via de fundering omhoog trekt in de muren. Dit fenomeen kan leiden tot schimmels, verzwakte structuur en slechte luchtkwaliteit. In dit artikel worden de oorzaken van optrekkend vocht besproken, hoe je het herkent en welke maatregelen je kunt nemen om het te voorkomen of te bestrijden.

Wat is optrekkend vocht?

Optrekkend vocht is een vorm van vochtprobleem waarbij grondvocht via de fundering en muren van een gebouw naar boven trekt. Dit gebeurt vaak door capillaire werking, waarbij water door de poriën van poreuze bouwmaterialen (zoals baksteen of kalksteen) omhoog wordt getrokken. Dit proces wordt ook wel capillaire opstijging genoemd.

Optrekkend vocht is het gevolg van een onvoldoende of beschadigde vochtbarrière. In een goed geïsoleerd gebouw is een waterkering (zoals DPC-folie of dicht cementstuc) aanwezig om het vocht tegen te houden. Als deze waterkering ontbreekt of beschadigd is, kan vocht vrijelijk omhoog trekken via de fundering en muren.

Het vocht manifesteert zich vaak als vochtplekken op de binnen- of buitenmuren, die starten op de hoogte van het maaiveld en geleidelijk verder naar boven trekken. Dit verschijnsel komt vooral voor in de begane grond en in kelders of souterrains die onder het maaiveld liggen.

Oorzaken van optrekkend vocht

Er zijn meerdere oorzaken die leiden tot optrekkend vocht. Deze kunnen worden ingedeeld in bouwkundige oorzaken en omgevingsfactoren.

Bouwkundige oorzaken

Onvoldoende of ontbrekende vochtbarrières
Gebouwen zonder een effectieve waterdichte laag (zoals DPC-folie of een waterkerende opmetseling) zijn kwetsbaar voor optrekkend vocht. Deze waterkerende laag moet normaal gesproken geplaatst worden in de fundering of muren om vocht tegen te houden.
Scheuren in fundering of muren
Beschadigingen in de fundering of muren, veroorzaakt door verzakkingen of beweging in de grond, kunnen leiden tot doorgangen waar vocht makkelijker omhoog kan trekken.
Slechte kruipruimteventilatie
In sommige constructies is er een kruipruimte onder het huis. Als deze ruimte niet goed geventileerd wordt, kan de luchtvochtigheid stijgen en dit bijdragen aan het optrekken van vocht in de muren. Daarnaast kan het een milieu vormen waarin schimmel makkelijk groeit.
Slechte funderingsconstructie
Een fundering die niet goed is geïsoleerd of te laag is geplaatst, kan vocht uit de bodem gemakkelijker laten binnendringen.
Capillaire werking in poreuze materialen
Porieuze materialen zoals kalksteen of baksteen kunnen water door hun poriën omhoog trekken via capillaire werking. Deze eigenschap maakt oudere huizen, die vaak met deze materialen zijn gebouwd, gevoelig voor optrekkend vocht.

Omgevingsfactoren

Slechte afwatering rondom het gebouw
Als regenwater of grondwater niet goed wordt afgevoerd van het gebouw, kan het zich verzamelen tegen de muren. Dit verhoogt het risico op optrekkend vocht.
Veranderingen in het grondwaterpeil
Een stijging van het grondwaterpeil, bijvoorbeeld door regenval of lokale omstandigheden, kan ervoor zorgen dat meer vocht in de muren trekt. Dit is een veelvoorkomend probleem in natte of zachte gronden.
Klimaat en weersomstandigheden
Hevige regenval of langdurige vochtige perioden kunnen het vocht in de grond verhogen en het risico op optrekkend vocht vergroten, vooral bij gebouwen zonder goede afwatering.

Herkenning van optrekkend vocht

Het herkennen van optrekkend vocht is belangrijk om tijdstippe maatregelen te nemen. Hieronder worden de meest voorkomende kenmerken van optrekkend vocht beschreven.

Vochtplekken op de muur
Optrekkend vocht manifesteert zich vaak als vochtplekken op de binnen- of buitenmuren. Deze plekken beginnen op de hoogte van het maaiveld en trekken geleidelijk verder naar boven.
Schimmelvorming
Door het aanhoudende vocht kan schimmel op de muur ontstaan. Dit is een duidelijke indicator dat er een vochtprobleem is.
Muffe geur in de ruimte
Vochtige ruimten kunnen een muffe of stoffige luchtgeur ontwikkelen, die vaak gepaard gaat met vochtproblemen.
Loslatend muurafwerk
Verf, pleisterwerk of behang kan loskomen of verkleuren als gevolg van vochtinwerking.

Als je deze tekenen opmerkt, is het verstandig om een vochtspecialist te consulteren voor een professionele diagnose. Slechte diagnose kan leiden tot onnodige kosten en verdergaande schade.

Hoe voorkom je optrekkend vocht?

Voorkomen is beter dan genezen. In de bouwsector worden verschillende maatregelen genomen om optrekkend vocht te voorkomen. Hieronder worden enkele van de meest effectieve methoden beschreven.

1. Aanbrengen van een waterkerende laag

Een effectieve methode om optrekkend vocht te voorkomen is het aanbrengen van een waterkerende laag in de fundering of muren. Dit kan bestaan uit een waterdichte folie (zoals DPC-folie) of een waterkerende opmetseling. Een veelvoorkomende techniek is het vastmetselen van klinkers met waterkerend cementstuc. Dit vormt een barrière die het vocht tegenhoudt en voorkomt dat het omhoog trekt.

2. Goede afwatering

Een goede afwatering rondom het gebouw is essentieel voor het voorkomen van optrekkend vocht. Zorg ervoor dat goten en afvoerbuizen niet verstopt zijn en dat water snel en efficiënt wordt afgevoerd. Het aanleggen van een afwateringsleiding rondom het gebouw kan ook helpen om het grondwater op afstand te houden.

3. Ventilatie

Goede ventilatie van het gebouw is belangrijk om algemene vochtopbouw te voorkomen. Zorg dat je regelmatig frisse lucht binnenlaat, vooral in ruimtes waar veel vocht aanwezig is, zoals de keuken en badkamer. Ook in de winter is het belangrijk om het huis goed te ventileren, aangezien vocht zich dan makkelijker ophoopt.

4. Vochtwerende verf

Het schilderen van de muren met vochtwerende verf kan een extra beschermende laag vormen. Dit helpt in veel gevallen bij de preventie, maar sluit vochtschade niet volledig uit. Het is een aanvullende maatregel die vaak wordt gebruikt in combinatie met andere methoden.

5. Reguliere inspecties

In oude gebouwen is het verstandig om regelmatig inspecties te laten uitvoeren door een vochtspecialist. Dit helpt om eventuele problemen vroegtijdig op te sporen en te voorkomen dat het vochtprobleem zich verder ontwikkelt.

Conclusie

Optrekkend vocht is een veelvoorkomend probleem in de bouwsector, vooral in oudere woningen. Het ontstaat doordat grondvocht via de fundering en muren naar boven trekt. Oorzaken kunnen zowel bouwkundig als omgevingsgericht zijn, zoals onvoldoende vochtbarrières, slechte afwatering of veranderende grondwaterstanden. Het herkennen van optrekkend vocht is belangrijk om schade aan de structuur en gezondheidsrisico’s te voorkomen.

Voorkomen is beter dan bestrijden. Maatregelen zoals het aanbrengen van een waterkerende laag, het zorgen voor goede afwatering en ventilatie, en het gebruik van vochtwerende materialen kunnen helpen om optrekkend vocht te voorkomen. In geval van bestaande problemen is het verstandig om een vochtspecialist te raadplegen voor een professionele diagnose en behandeling.