Wat is een fundering en hoe werkt ze in de bouw?

Published by Redactie on juli 19, 2025 | Category fundering

Een fundering is een essentieel onderdeel van elk bouwwerk. Het is de basis die ervoor zorgt dat het gewicht van het gebouw veilig en stabiel wordt overgedragen op de ondergrond. In dit artikel wordt dieper ingegaan op het begrip fundering, haar functie, de verschillende typen funderingen en de factoren die van invloed zijn op de keuze van het juiste funderingstype. De informatie is gebaseerd op technische en historische gegevens uit betrouwbare bronnen.

Fundering: definitie en functie

Een fundering is gedefinieerd als de constructie die de belasting van een gebouw overbrengt op de draagkrachtige ondergrondlagen, waarbij moet worden gezorgd dat er geen onaanvaardbare zettingsverschillen of instabiliteiten optreden. De fundering moet voldoen aan een aantal eisen:

Sterkheid: het moet het gewicht van het gebouw kunnen dragen.
Stabiliteit: het mag niet zakken, buigen of barsten.
Duurzaamheid: het moet bestand zijn tegen omgevingsfactoren zoals grondwater, vorst, hitte, schimmels en insecten.
Veiligheid: het moet voldoen aan de bouwtechnische eisen en veiligheidsgrenzen.

In de praktijk wordt een fundering meestal onder het maaiveld aangelegd. De keuze van het juiste funderingstype hangt af van verschillende factoren zoals de bouwbelasting, de ondergrond, de vorm van het gebouw en de toegankelijkheid van het bouwterrein.

Typen funderingen

Er zijn verschillende funderingsmethoden die in de bouw worden toegepast. De keuze van het type fundering wordt gemaakt op basis van een constructieberekening en een grondonderzoek. De drie hoofdtypes zijn:

1. Fundering op staal

Deze fundering wordt gebruikt wanneer de draagkrachtige laag (vaste grondslag) niet te diep zit, bijvoorbeeld op 80 tot 100 cm onder het maaiveld. Bij deze methode wordt de slechte bovengrond verwijderd en eventueel vervangen door een zandkoffer of verbeterd door verdichting of groutinjectie. De fundering op staal is de meest gebruikte methode in de Nederlandse bouw en wordt vaak toegepast bij huizen, aanbouwen en garages.

Subtypen van fundering op staal zijn: - Strokenfundering: een verbrede zone van gewapend beton onder dragende muren. - Poerenfundering: onder puntlasten zoals liftschachten of schoorstenen, waarbij balken worden gebruikt om de belasting te verdelen. - Plaatfundering: een dikke betonnen plaat die wordt gelegd op de draagkrachtige grond. Wordt vaak toegepast bij moerassen of veengebieden.

2. Fundering op palen

Als de draagkrachtige laag te diep zit, bijvoorbeeld in veen- of kleigrond, wordt een paalfundering gebruikt. Bij deze methode worden betonnen of houten palen in de grond geschroefd, geheid of geboord. De palen dringen in een draagkrachtige laag, zoals zand of leem, en dragen het gewicht van het gebouw op. Een paalfundering is robuust, maar relatief kostbaar en wordt vaak in de dichtstbevolkte streek van Nederland gebruikt.

Subtypen van paalfundering zijn: - Betonnen paalfundering: zeer sterk en duurzaam. - Houten paalfundering met betonnen oplanger: gebruikt in oudere gebouwen. - Grondschroeven: worden soms gebruikt bij lichte belastingen zoals terrasoverkappingen of schuren.

3. Tussenvormen

Naast fundering op staal en op palen bestaan er tussenvormen. Deze worden gebruikt wanneer de ondergrond niet ideaal is voor een klassieke fundering, maar ook niet zo problematisch dat er een paalfundering nodig is.

Voorbeelden van tussenvormen zijn: - Fundering op putten: funderingsputten worden gemaakt en gevuld met beton. - Grondverbetering: bijvoorbeeld met compactiepalen of groutinjectie om de draagkracht van de ondergrond te verhogen.

Belastingen en funderingsontwerp

Het ontwerp van een fundering is afhankelijk van de belastingen die het bouwwerk op de fundering uit oefent. Deze belastingen kunnen worden onderverdeeld in:

Lijnlasten: gelijkmatig over het gebouw verdeeld, zoals bij gestapelde bouw.
Plaatselijke hoge belastingen: bijvoorbeeld bij liftschachten, schoorstenen of machines.
Puntlasten: bij skelet- of spantbouw.

Daarnaast heeft de vorm van het gebouw een grote invloed op het funderingsontwerp. Bij homogene bouwmassen is er sprake van herhalende funderingsystemen, terwijl bij heterogene bouwmassen (bijvoorbeeld met gedeeltelijke onderkelderingen of hoogteverschillen) het funderingspatroon verstoord kan worden.

Grondonderzoek en bodemgesteldheid

Voordat er een fundering kan worden aangelegd, is een grondonderzoek nodig. Dit onderzoek bestaat uit een veldonderzoek en een laboratoriumonderzoek. Het doel is om de geschiktheid van de ondergrond als fundering te bepalen. De belangrijkste factoren zijn:

Plaatselijke samenstelling van de grond
Diepte van de draagkrachtige lagen
Grondwaterstand

Op basis van deze gegevens kan worden bepaald welk type fundering het meest geschikt is. In sommige gevallen is een grondverbetering nodig, zoals het aanbrengen van zandkoffers of compactiepalen, om de draagkracht van de ondergrond te verhogen.

Problemen met funderingen

Hoewel een goed aangelegde fundering weinig onderhoud vereist, kunnen funderingsproblemen optreden. Deze worden vaak herkend aan scheuren in de gevel, scheefzakkingen of instabiliteiten in het gebouw. De oorzaken kunnen zijn:

Een verkeerde keuze van funderingstype.
Veranderende omstandigheden in de ondergrond, zoals veranderingen in de grondwaterstand of bodemverzakking.
Onvoldoende grondonderzoek of een onjuiste constructieberekening.

Bij funderingsproblemen is het belangrijk om eerst te onderzoeken hoe de fundering eruitziet, wat er fout is gegaan en hoe het probleem het beste kan worden opgelost. Dit vereist vaak een expert in de funderingsconstructie of bouwtechnologie.

Historische ontwikkelingen

De ontwikkeling van funderingstechnieken is sterk afhankelijk van de bodemgesteldheid en de beschikbare materialen. In het verleden werden gebouwen vaak geplaatst op natuurbodems zoals zandplaten of oeverwallen, waar een kostbare fundering niet nodig was. Op minder geschikte locaties, zoals in Noord-Holland met een slappe ondergrond, werden lichte houten gewelven gebruikt, terwijl in sterkere bodems zware stenen constructies werden aangelegd.

In de moderne bouw zijn funderingen technisch veel complexer. De toepassing van gewapend beton, grondschroeven en paalfunderingen zijn voorbeelden van ontwikkelingen die het bouwproces robuuster en efficiënter maken.

Conclusie

De fundering is een onmisbaar onderdeel van elk bouwwerk. Het is de basis die ervoor zorgt dat een gebouw sterk, stabiel en veilig is. De keuze van het juiste funderingstype is afhankelijk van de ondergrond, de bouwbelasting en de vorm van het gebouw. Een grondonderzoek en een constructieberekening zijn essentieel om tot een optimale funderingsoplossing te komen.

Bij funderingsproblemen is het belangrijk om professioneel advies in te winnen, omdat funderingsreparaties vaak ingrijpend en kostbaar zijn. Voor zowel bouwendeigenaren als constructeurs is het belangrijk om goed te begrijpen hoe funderingen werken en welke factoren van invloed zijn op hun duurzaamheid en prestaties.

Bronnen

betekenis