Fundering op Staal: Definitie, Toepassing en Historische Achtergrond

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Een goed begrip van funderingstypen is essentieel voor iedereen die betrokken is bij de bouw of renovatie van een gebouw. In de bouwsector wordt vaak gesproken over een “fundering op staal”. Hoewel deze term veel voorkomt, leidt ze soms tot verwarring, vooral wat betreft de precieze betekenis en toepassing. In dit artikel wordt de term "fundering op staal" uitgebreid toegelicht, inclusief haar historische achtergrond, technische definitie, toepassingsgebied en mogelijke misvattingen. Daarnaast wordt gekeken naar haar huidige rol in de bouwpraktijk en de voor- en nadelen die ermee gepaard gaan.

Wat is een fundering op staal?

De term "fundering op staal" verwijst naar een type fundering waarbij de belasting van een gebouw wordt overgedragen op de draagkrachtige ondergrond, zonder gebruik te maken van palen of andere diepe funderingsconstructies. In technische termen betekent dit dat er geen diepe funderingsconstructies worden gebruikt, maar dat de fundering direct op de stabiele bodem is aangelegd. Deze funderingssystemen zijn meestal geschikt voor gebouwen die op een vaste grondslag staan, zoals zand of klei, mits de ondergrond voldoende draagkracht biedt.

Een fundering op staal kan verschillende vormen aannemen, zoals:

Strokenfundering: Een strookfundering bestaat uit een brede strook beton die onder dragende muren of liggers is aangelegd. Deze strook zorgt voor een gelijkmatige verdeling van de belasting over de ondergrond.
Plaatfundering: Bij een plaatfundering wordt een dikke, platte plaat uit gewapend beton op de ondergrond geplaatst. Deze methode wordt vaak gebruikt wanneer de ondergrond niet homogeen is of wanneer de belasting van het gebouw over een groter oppervlak moet worden verdeeld.
Poerenfundering: Deze fundering bestaat uit individuele funderingsblokken onder kolommen of andere puntbelastingen. Deze blokken worden direct op de draagkrachtige ondergrond geplaatst.

Het begrip "fundering op staal" is een verzamelterm voor verschillende vormen van ondiepe funderingen en dient niet verward te worden met funderingen die lagen van staal gebruiken als constructiemateriaal.

De oorsprong van de term

De term "fundering op staal" dateert uit de oudere bouwhistorie en is ontstaan in de context van dijkenbouw. In de oorspronkelijke betekenis verwijst de term naar het feit dat de fundering op de "beschikbare" of "draagkrachtige" ondergrond was aangelegd. De betekenis van de term is met de tijd veranderd, maar het historische gebruik blijft invloed hebben op de terminologie die vandaag de dag nog wordt gebruikt.

In de oudere bouwpraktijk was het gebruikelijk om constructies direct op de ondergrond te plaatsen, zonder verdere ondergrondsconstructies zoals palen of boeren. Deze methode werd vooral toegepast in gebieden waar de ondergrond voldoende draagkracht had. In de loop van de tijd zijn er verschillende technieken ontwikkeld die vallen onder de bredere categorie "fundering op staal", waaronder het gebruik van gemetselde bakstenen poeren, wijnvaten, houten slieten en ondervloeren.

Deze historische diversiteit heeft geleid tot onduidelijkheid over de exacte betekenis van de term, aangezien het vandaag de dag meestal gezien wordt als een verzamelnaam voor verschillende ondiepe funderingstypen. Daarnaast heeft het feit dat de term "staal" in het woord voorkomt, ervoor gezorgd dat mensen aannemen dat er daadwerkelijk staal in de fundering is verwerkt, wat niet het geval is.

Toepassing in de huidige bouwpraktijk

Vandaag de dag wordt een fundering op staal vooral toegepast in situaties waar de draagkrachtige ondergrond niet te diep ligt. In Nederland is deze methode bijvoorbeeld vaak gebruikt in zandige gebieden, waarbij de fundering op ongeveer 80 cm onder het maaiveld aangelegd kan worden. Dit zorgt voor een vorstvrij niveau, wat helpt bij het voorkomen van grondbewegingen die kunnen leiden tot vervorming van het gebouw.

In klei- en veenrijke gebieden is een fundering op staal echter vaak niet haalbaar, omdat deze grondsoorten weinig draagkracht bieden en snel kunnen zinken onder het gewicht van het gebouw. Hier wordt meestal gekozen voor diepere funderingstypen, zoals paalfunderingen, om de belasting van het gebouw op een stabiele dieperliggende laag te overdragen.

Een bekend voorbeeld uit de geschiedenis is de bouw van arbeiderswoningen in de Randstad. Deze gebouwen zijn historisch gezien vaak op kleigrond gefundeerd met behulp van een fundering op staal. Uit hedendaagse berekeningen is echter gebleken dat deze methode in veen- en klei-gebieden vaak niet voldoet aan huidige normen, wat heeft geleid tot grondbewegingen en zettingsproblemen.

Technische uitvoering

De uitvoering van een fundering op staal begint met grondverzachting of -verbetering. In gebieden waar de bovenliggende laag van de ondergrond niet voldoende draagkracht heeft, wordt deze grond meestal verwijderd en vervangen door een zandkoffer of gestabiliseerde grond. In sommige gevallen wordt ook gebruikgemaakt van groutinjectie of verdichting om de draagkracht van de ondergrond te verbeteren.

Daarna wordt een funderingselement gemaakt van gewapend beton. Bij een strokenfundering wordt een strook gegraven langs de dragende muren, waarin een betonconstructie wordt gegoten. Bij een plaatfundering wordt een grote plaat beton gelegd die het volledige oppervlak van het gebouw ondersteunt. In beide gevallen is het doel om de belasting van het gebouw gelijkmatig over de ondergrond te verdelen en mogelijke vervormingen te minimaliseren.

Vorteil en nadelen

Een fundering op staal biedt verschillende voordelen. Ten eerste is het relatief eenvoudig uit te voeren, vooral in gebieden met vaste ondergrond. Dit maakt het een kostenefficiënte optie voor kleinere constructies. Daarnaast is het vaak sneller uit te voeren dan diepere funderingstypen, zoals paalfunderingen, wat kan leiden tot kortere bouwtijden.

Een nadeel van een fundering op staal is dat het in onstabiele of zandarme gebieden niet geschikt is. In klei- en veenrijke ondergronden kan het voorkomen dat de fundering zakt of vervormt onder het gewicht van het gebouw, wat leidt tot schade aan de bovenbouw. Daarom is het belangrijk dat een detaillere bodemonderzoek wordt uitgevoerd voordat deze funderingsmethode wordt gekozen.

Bovendien kan de term "fundering op staal" leiden tot verwarring, aangezien het doorgaans wordt geassocieerd met het gebruik van staal als bouwmateriaal. In werkelijkheid is het een verzamelterm voor ondiepe funderingstypen en bevat de fundering meestal geen staalconstructies.

Alternatieven en terminologische veranderingen

In de moderne bouwsector wordt steeds vaker de term "ondiepe fundering" gebruikt in plaats van "fundering op staal". Deze term komt overeen met de internationale term "shallow foundation" en geeft een duidelijker beeld van de aard van deze funderingsmethode. Het gebruik van deze term helpt om verwarring te voorkomen met stalen constructies en maakt het makkelijker om technische communicatie tussen bouwers en ingenieurs te verduidelijken.

Een andere term die soms nog wordt gebruikt is "niet-onderheide fundering", maar deze kan de indruk wekken dat er een fout is gemaakt in het funderingsproces. Daarom wordt het aanbevolen om deze term te vermijden in technische contexten.

Conclusie

Een fundering op staal is een veelvoorkomende funderingsmethode die wordt gebruikt wanneer de draagkrachtige ondergrond niet te diep ligt. Het is een verzamelterm die verschillende vormen van ondiepe funderingen omvat, zoals strokenfunderingen, plaatfunderingen en poerenfunderingen. De term is historisch ontstaan in de context van dijkenbouw en heeft zich later in de bouwsector verspreid. Ondanks haar veelzijdigheid is het belangrijk om vooraf een bodemonderzoek uit te voeren om te bepalen of een fundering op staal geschikt is voor een bepaalde bouwlocatie.

In de moderne bouwsector wordt steeds vaker gekozen voor de term "ondiepe fundering" om verwarring te voorkomen en een duidelijkere technische terminologie te gebruiken. Het is aan te raden om deze term te gebruiken in professionele en technische communicatie.