Fundering op staal: toepassing op klei en alternatieven bij ongeschikte ondergrond

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Een stabiele fundering is de basis voor ieder bouwwerk. In Nederland zijn verschillende funderingstechnieken in gebruik, waarbij "fundering op staal" een van de meest gebruikte methoden is bij kleinere bouwwerken. De term "fundering op staal" heeft echter niets te maken met het bouwmateriaal staal, maar is afgeleid van de Oudgermaanse term "stal", wat "stand of ondergrond" betekent. Deze funderingstechniek is goedkoper dan paalfundering, maar hangt sterk af van de kwaliteit van de ondergrond. Bij een ondergrond van klei of veen kan een fundering op staal niet zonder risico worden toegepast, aangezien zettingen hier te groot kunnen worden. In dit artikel bespreken we de toepassing van fundering op staal op klei, de uitdagingen die daarmee gepaard gaan en mogelijke oplossingen.

Wat is een fundering op staal?

Een fundering op staal is een fundering waarbij de muren of wanden van een gebouw, vaak via een verbrede voet, direct op de draagkrachtige ondergrond rusten. Deze methode wordt vooral gebruikt bij kleinere bouwwerken, zoals woningen of bijgebouwen, waar de belasting van het gebouw niet te groot is. De fundering wordt in een voorstondvrije diepte geplaatst, meestal ongeveer 80 cm onder het maaiveld. De verbrede voet zorgt voor een groter contactoppervlak met de grond, waardoor de druk van het gebouw op de ondergrond gelijkmatig wordt verdeeld.

De NEN 6744 bepaalt dat de diepte van een fundering op staal niet meer mag zijn dan vijf maal de kleinste dwarsafmeting van de fundering. Dit betekent dat de fundering niet te diep kan zijn en dat de ondergrond dicht genoeg bij het maaiveld moet liggen om als draagkrachtig te worden beschouwd.

Toepassing van fundering op staal op klei

Hoewel een fundering op staal vaak voordelig en eenvoudig uit te voeren is, is deze methode niet geschikt voor alle soorten ondergrond. Bij een ondergrond van klei of veen is het risico op zettingen groot. Klei heeft een hoge drainagecapaciteit en neemt veel water op, waardoor het volume verandert. Dit kan leiden tot inklinken of doorzakken van de fundering en het gebouw.

Een fundering op staal op klei is dus alleen mogelijk wanneer de klei voldoende draagkracht heeft en het watergehalte stabiel is. In de praktijk is dit vaak niet het geval. De ondergrond moet binnen maximaal 3 meter van het grondoppervlak zitten om als geschikt te worden beschouwd. Wanneer dit niet het geval is, is een fundering op staal niet aan te raden en is paalfundering een betere keuze.

Uitdagingen bij fundering op klei

Een fundering op staal op klei brengt meerdere uitdagingen met zich mee. Ten eerste is de draagkracht van klei afhankelijk van de vochttoestand. Droge klei is korrelig en draagt relatief goed, maar bij natte klei is de draagkracht aanzienlijk lager. Dit betekent dat de stabiliteit van de fundering onderhevig is aan seizoensgebonden veranderingen in het vochtgehalte van de ondergrond.

Ten tweede kan de fundering doorzakken wanneer er regelmatig vochttoetreding in de bodem is. Dit kan leiden tot scheuren in de muren, hellingen in de vloeren en andere structurele schade. Bij een aanbouw die op een fundering op staal staat, terwijl het hoofdgebouw op een paalfundering is, kan de aanbouw doorzakken, waardoor het hoofdgebouw onbeschadigd blijft. Het gevolg is echter dat de verbinding tussen de twee delen instabiel wordt, wat leidt tot scheuren en andere problemen.

Alternatieven bij ongeschikte ondergrond

Wanneer een fundering op staal op klei niet geschikt is, zijn er alternatieven. Een van de meest gebruikte alternatieven is paalfundering. Bij deze methode worden palen in de grond geplaatst tot een draagkrachtige laag, die vaak dieper zit dan de toegestane diepte voor een fundering op staal. Paalfundering is vooral geschikt voor zachte, klei- of veengebieden, waar zettingen bij een fundering op staal te groot zouden kunnen worden.

Een andere oplossing is grondverbetering. Hierbij wordt de ondergrond versterkt of gecompimeerd om het draagvermogen te verhogen. Dit kan gedaan worden door het toevoegen van stabilisatiemiddelen of het uitvoeren van een veldproevenprogramma om de ondergrond beter te begrijpen. Grondverbetering is meestal duurder dan fundering op staal, maar biedt een langdurige oplossing voor problemen met de draagkracht van de ondergrond.

Bouwmaterialen en technieken

Bij de uitvoering van een fundering op staal worden verschillende bouwmaterialen gebruikt, afhankelijk van de belasting en de omstandigheden. Traditioneel wordt metselwerk gebruikt, waarbij de funderingsvoet geleidelijk breder wordt in de richting van de ondergrond. Deze methode is goed geschikt voor lichte belastingen, zoals bij woningen of kleinere bijgebouwen.

Wanneer de belasting groter is, wordt gebruik gemaakt van stamp- of gewapend beton. Bij stampbeton is de funderingsvoet iets breder dan de muur om speling te maken, terwijl gewapend beton wordt gebruikt wanneer er grote verschillen in belasting zijn. In dergelijke gevallen is een verstijving nodig om de fundering extra sterk te maken.

Een speciaal type fundering op staal is de compenserende fundering. Bij deze methode wordt de bovenbouw zwaarder gemaakt dan de fundering, zodat de zettingen gelijkmatig worden verdeeld. Deze methode is vooral geschikt voor gebouwen waarbij er sprake is van verschillen in belasting.

Onderhoud en inspectie

Een fundering op staal vereist in de meeste gevallen geen onderhoud, maar er zijn situaties waarin een funderingsinspectie noodzakelijk is. Bijvoorbeeld wanneer er tekenen zijn van doorzakken of scheuren in de muren, is het verstandig om een professional in te schakelen. Ook bij een aankoop van een woning kan een funderingsinspectie een waardevolle inzicht geven in de staat van de ondergrond en de fundering.

Een van de voornaamste redenen voor funderingsproblemen is een onvoldoend grondonderzoek voorafgaand aan de bouw. Funderingskaarten, die theoretisch moeten aangeven welke funderingstechniek geschikt is voor een bepaald gebied, zijn vaak onvolledig of te algemeen. Hierdoor wordt de koper van een woning vaak onnodig ongerust, terwijl de fundering in werkelijkheid wel stabiel is.

Conclusie

Fundering op staal is een eenvoudige en relatief goedkope methode, die vooral geschikt is voor kleinere bouwwerken. Deze methode is echter sterk afhankelijk van de kwaliteit van de ondergrond. Bij een ondergrond van klei is een fundering op staal alleen mogelijk wanneer de klei voldoende draagkracht heeft en binnen een beperkte diepte ligt. Wanneer dit niet het geval is, is paalfundering of een andere funderingstechniek een betere keuze.

Het is belangrijk om rekening te houden met de eigenschappen van de ondergrond voordat er wordt besloten over de funderingstechniek. Een funderingsinspectie en grondonderzoek kunnen hierbij een waardevolle rol spelen. Door de juiste keuze te maken bij de fundering kan men een stabiele en duurzame basis leggen voor het gebouw.

Bronnen

staal
klei