Fundering zonder palen: wanneer is dat mogelijk en wat zijn de voor- en nadelen?

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Een fundering vormt het fundament van elk bouwwerk en is daarom van essentieel belang voor de stabiliteit en duurzaamheid van een woning. Vooral bij oudere huizen in Nederland is het gebruik van houten palen een veelvoorkomende praktijk, vooral in regio’s met onstabiele bodems zoals veen- of kleigrond. Toch is het ook mogelijk om een woning te funderen zonder palen. Deze methode, ook wel fundering "op staal" genoemd, wordt gekozen wanneer de bodem voldoende draagkracht heeft om het gewicht van het gebouw te dragen. In dit artikel wordt ingegaan op de voorwaarden waaronder een fundering zonder palen kan worden toegepast, de voordelen en nadelen van deze methode, en mogelijke risico’s die erbij horen.

Wanneer is een fundering zonder palen mogelijk?

Een fundering zonder palen, ook wel ondiepe fundering genoemd, is enkel geschikt wanneer de bodem direct onder het bouwwerk voldoende draagkracht heeft. Dit betekent dat het bouwwerk kan worden geplaatst op een zandlaag of een andere stevige grond die het gewicht van het gebouw kan dragen zonder te verzakken. Volgens bron [3], is er een ruwe vuistregel dat een fundering op staal gebruikt kan worden wanneer de zandlaag dieper ligt dan 3 meter. Dit is echter geen absoluut criterium, maar een richtlijn die afhankelijk is van de specifieke bodemgesteldheid van de bouwlocatie.

In de praktijk wordt een fundering zonder palen vaak gebruikt in regio’s waar de bodem voldoende stevig is. Dit is bijvoorbeeld het geval in de oostelijke delen van Nederland, waar het zand dieper ligt en niet gemengd is met veen of klei. In deze gevallen is het niet nodig om palen in de grond te slaan om de fundering te versterken. De constructieberekening van het bouwwerk speelt een cruciale rol bij de keuze voor een fundering zonder palen. Deze berekening bepaalt of de bodem in staat is om het gewicht van het gebouw te dragen zonder extra ondersteuning.

Voordelen van een fundering zonder palen

Een fundering zonder palen biedt verschillende voordelen ten opzichte van een fundering met palen. De belangrijkste voordelen zijn:

Lagere bouwkosten: Het aanbrengen van palen is een tijdrovende en kostbare activiteit. Door palen te vermijden, kunnen bouwkosten behoorlijk worden teruggebracht. Dit is vooral relevant bij projecten waar budget een belangrijke rol speelt.
Snellere bouwtijd: Het wegvallen van de paalinbrengactiviteit bespaart tijd in de constructieperiode, wat leidt tot een snellere afhandeling van het project.
Minder trillingen en geluid: Het plaatsen van palen met een hamer of schroefpaalmachine veroorzaakt aanzienlijke trillingen en geluid. Bij een fundering zonder palen ontstaan er minder storingen voor buurwoningen of de omgeving.
Minder risico op schade door paalinbreng: Bij het plaatsen van palen kan het gebeuren dat de bestaande fundering van naburige woningen wordt aangestoten. Dit kan leiden tot schade aan die funderingen. Een fundering zonder palen vermindert dit risico.

Nadelen en risico’s van een fundering zonder palen

Hoewel een fundering zonder palen veel voordelen biedt, zijn er ook belangrijke nadelen en risico’s die moeten worden overwogen. De belangrijkste nadelen zijn:

Afhankelijkheid van bodemgesteldheid: De keuze voor een fundering zonder palen hangt volledig af van de bodemgesteldheid. Als de bodem niet voldoende draagkracht heeft, kan de fundering niet zonder palen worden uitgevoerd. In zachte grond, zoals veen of klei, is een fundering zonder palen meestal niet mogelijk.
Risico op zakking bij droogte: In regio’s met een hoge kans op langdurige droogtes kan de grond krimpen, wat leidt tot zakkingen in de fundering. Dit is vooral een probleem bij funderingen op zand die gemengd zijn met veen of klei. Volgens bron [4], is het in zulke gevallen aan te raden om regelmatig te sproeien om de grondvochtigheid te behouden.
Beperkte toepassing in historische gebieden: In sommige oude stadsdelen en monumentale gebieden is een fundering zonder palen niet toegestaan of niet geschikt. Hier is vaak een fundering op palen nodig om de fundering van het oude gebouw te ondersteunen. Dit is vooral relevant bij woningen die zijn gebouwd op zachte grond en die vóór 1950 zijn gerealiseerd.
Geen mogelijkheid tot herstel: Een fundering zonder palen is meestal niet eenvoudig herstelbaar. Als de bodem instabiel wordt of als de fundering schade oploopt, is het vaak nodig om een hele nieuwe fundering aan te leggen. Dit is een complexe en dure procedure.

Klimaatverandering en funderingsproblemen

Een van de grootste uitdagingen bij funderingen zonder palen is de impact van klimaatverandering. Volgens bron [4], leidt klimaatverandering tot meer extreem weer, zoals langdurige droogtes en hevige regenval. Dit heeft een directe invloed op de stabiliteit van de fundering. Bij langdurige droogte kan de grond inklinken, wat leidt tot zakkingen in de fundering. In zachte grond, zoals veen of klei, is dit risico nog groter. Daarom is het aan te raden om regelmatig te sproeien om de grondvochtigheid te behouden. Dit is vooral relevant voor woningen met een fundering op zand die gemengd is met veen of klei.

Onderzoek en beoordeling van de fundering

Voor de keuze van een fundering zonder palen is het van groot belang om een grondonderzoek te laten uitvoeren. Dit onderzoek bepaalt de draagkracht van de bodem en of een fundering zonder palen mogelijk is. Een grondonderzoek bestaat meestal uit een boorkaart en een proevenanalyse van de bodem. Op basis van deze gegevens wordt een constructieberekening gemaakt die de geschiktheid van een fundering zonder palen bepaalt.

Het is ook belangrijk om te controleren of er sprake is van een bestaande funderingsprobleem. Volgens bron [2], zijn bepaalde scheuren in de gevel een indicator van funderingsproblemen. Als er sprake is van ongelijke belasting of extra verdiepingen die de fundering niet aankunnen, is een fundering zonder palen mogelijk niet geschikt. In dergelijke gevallen is het aan te raden om een fundering op palen te kiezen.

Funderingsherstel en verbetering

Als een fundering zonder palen niet voldoet aan de eisen of schade heeft opgelopen, is funderingsherstel mogelijk. Volgens bron [2], zijn er verschillende technieken beschikbaar om funderingen te verbeteren of te versterken. Deze technieken zijn echter vaak complex en dure procedures. Bij bestaande woningen wordt vaak gebruikgemaakt van segmentpaaltjes of andere innovatieve methoden om de fundering te versterken. Dit is vooral relevant in stadsdelen waar trillingsarme methoden vereist zijn om schade aan buurwoningen te voorkomen.

Conclusie

Een fundering zonder palen is een geschikte keuze voor huizen die op stevige grond worden gebouwd. Deze methode biedt voordelen zoals lagere bouwkosten, snellere bouwtijd, en minder geluid- en trillingsproblemen. Echter, is de keuze voor een fundering zonder palen afhankelijk van de bodemgesteldheid en moet men rekening houden met de risico’s zoals zakking bij droogte. In regio’s met onstabiele bodems is een fundering op palen vaak de betere keuze. Het is daarom van groot belang om een grondonderzoek te laten uitvoeren en een constructieberekening te maken voordat men een keuze maakt voor een bepaald type fundering. Klimaatverandering speelt hierin ook een belangrijke rol, waardoor het noodzakelijk is om maatregelen te nemen om de fundering te beschermen tegen extreme weersomstandigheden.