Fundering zonder wapening: Toepassing, beperkingen en alternatieven

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Bij het bouwen of renoveren van een woning of bijgebouw is de fundering een van de meest essentiële onderdelen. De fundering zorgt voor stabiliteit, vermindert neersinkingsrisico’s en zorgt ervoor dat het gebouw zich goed gedraagt in de ondergrond. In de meeste gevallen wordt gebruikgemaakt van gewapend beton, waarbij wapening in de vorm van staal of andere materialen aan het beton wordt toegevoegd. Echter, er zijn situaties waarin fundering zonder wapening haalbaar en zelfs wenselijk kan zijn. Dit artikel geeft een overzicht van de voor- en nadelen van fundering zonder wapening, de situaties waarin het mogelijk is, en alternatieven die in overweging genomen kunnen worden.

Waarom wapening in funderingen van belang is

Wapening speelt een cruciale rol bij de constructie van funderingen. Beton is een materiaal dat sterk is in compressie (druk), maar zwak in trek. Bij funderingen kan het voorkomen dat het beton onder invloed van buigende krachten breekt of barst. Door wapening toe te voegen, wordt de treksterkte versterkt. Dit zorgt ervoor dat de fundering beter kan meewerken tegen krachten zoals zinken, buigen of spanningen die kunnen ontstaan door veranderingen in de ondergrond of belastingen van het gebouw.

Wapening kan in de vorm van staalstaven, gelast gaas, of zelfs in combinatie met stalen pinnen of kunststofversterkingen worden toegepast. De keuze van de wapening hangt af van de type fundering, de belastingen die op de fundering werken, en de kenmerken van de ondergrond.

Situaties waarin fundering zonder wapening mogelijk is

Hoewel wapening vaak noodzakelijk is, zijn er bepaalde situaties waarin het mogelijk is om een fundering te bouwen zonder wapening. Dit is meestal het geval bij:

Kleine projecten: Voor kleine constructies zoals tuinpaden, terrassen of bloembakken is de belasting vaak beperkt. In deze gevallen kan een goed gemengd beton met de juiste dikte voldoende sterkte bieden, zonder dat wapening nodig is.
Decoratieve of esthetische toepassingen: Wanneer beton wordt gebruikt voor decoratieve doeleinden, zoals beelden, plantenbakken of designelementen, is wapening vaak niet nodig. De esthetische waarde telt hier meer dan de structurale sterkte.
Situaties met lage belastingen: Wanneer een fundering slechts lichte belastingen moet dragen, zoals bij een klein bijgebouw of een lichte constructie, kan het soms voldoende zijn om zonder wapening te bouwen. De keuze hierbij moet altijd worden gedaan in overleg met een architect of ingenieur, op basis van het bouwplan en de VOBO (Voorwaarden van Bouwbedrijf).
Moderne bouwmethode met isolerende funderingselementen: In sommige gevallen wordt gebruikgemaakt van funderingselementen van piepschuim die op de juiste breedte zijn afgesteld. Deze elementen kunnen worden volgestort met beton, waarbij wapening niet altijd nodig is. De piepschuim-elementen zorgen direct voor isolatie, wat de thermische prestaties van de fundering verbetert en eventuele warmteverlies via de kruipruimte voorkomt.

Fundering op staal zonder wapening

Een specifieke vorm van fundering zonder wapening is de fundering op staal. Dit type fundering wordt vaak gebruikt bij woningen of bijgebouwen en heeft een aantal specifieke kenmerken:

De fundering wordt uitgegraven tot de vorstvrije diepte, meestal ongeveer 80 cm onder het maaiveld. Dit zorgt ervoor dat de fundering niet opvriezt in de winter.
Er wordt gebruikgemaakt van kantplanken waarin eventueel wapening kan worden geplaatst, maar dit is niet altijd verplicht. In sommige gevallen wordt de bouwput geheel uit baksteen gemetseld.
Moderne technieken gebruiken funderingselementen van piepschuim die worden volgestort met beton. Deze methode kan zonder wapening werken, zolang de ondergrond en belastingen aan de eisen voldoen.
De NEN 6744 legt vast dat een fundering op staal niet dieper mag zijn dan vijf maal de kleinste dwarsafmeting van de fundering. Dit is een belangrijke regel voor veiligheid en stabiliteit.

Een fundering op staal kan dus in bepaalde gevallen worden uitgevoerd zonder wapening, maar het is essentieel om rekening te houden met de belastingen, de ondergrond, en de bouwnormen. Een bodemonderzoek is hierbij vaak verplicht, vooral bij zachte grondsoorten zoals veen of klei.

Beperkingen en risico's van fundering zonder wapening

Ondanks de voordelen, zijn er ook enkele beperkingen en risico’s bij het gebruik van fundering zonder wapening:

Minder bestand tegen spanningen en buiging: Beton zonder wapening is minder bestand tegen trekkrachten en kan dus sneller barsten of breken onder invloed van spanningen.
Gevoelig voor veranderingen in de ondergrond: In zachte of instabiele ondergronden kan een fundering zonder wapening sneller neerschieten of ongelijk worden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij veen of klei.
Geringere levensduur: Funderingen zonder wapening kunnen in de loop van de tijd meer slijtage vertonen, vooral onder invloed van veranderingen in de omgeving, zoals vocht, temperatuur, of belasting.
Lage stabiliteit bij zware belastingen: Bij zware belastingen, zoals bij een woning met meerdere verdiepingen of een zwaar industriële toepassing, is een fundering zonder wapening meestal niet geschikt. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om wapening toe te voegen.
Niet geschikt voor alle situaties: In situaties waarin er sprake is van hoge belastingen of instabiele ondergrond, is wapening verplicht. Het weglaten van wapening in dergelijke gevallen kan leiden tot instabiliteit of zelfs tot instorting.

Alternatieven voor staalwapening

Hoewel staalwapening de meest gebruikte vorm is, zijn er alternatieven die in overweging genomen kunnen worden:

Staalvezels in beton: Staalvezels kunnen worden toegevoegd aan het betonmengsel om de treksterkte te verbeteren. Deze methode is geschikt voor sommige toepassingen en kan een alternatief zijn voor traditionele wapening in vorm van staalstaven of gelast gaas.
Kunststof of glasvezelversterkingen: In recente jaren zijn er versterkingen op basis van kunststof of glasvezels ontwikkeld. Deze alternatieven zijn lichter, corrosieresistent, en kunnen in sommige gevallen een goede vervanging vormen voor staal. De toepassing is echter afhankelijk van de specifieke situatie en vereist zorgvuldige beoordeling door een expert.
Isolatie in combinatie met versterking: Bij moderne funderingselementen van piepschuim kan de isolatie worden gecombineerd met versterkingselementen. Dit biedt zowel thermische isolatie als extra structuursterkte, zonder het gebruik van traditionele wapening.

Fundering zonder wapening en de bouwnormen

In Nederland gelden een aantal bouwnormen en regelgevingen die van toepassing zijn op funderingen. De NEN 6744 legt bijvoorbeeld vast dat een fundering op staal niet dieper mag zijn dan vijf maal de kleinste dwarsafmeting. Dit is een essentieel criterium om veiligheid en stabiliteit te waarborgen.

Daarnaast is het belangrijk om een bodemonderzoek uit te voeren voordat een fundering zonder wapening kan worden aangelegd. Dit onderzoek dient te bepalen of de ondergrond geschikt is voor het type fundering dat wordt overwogen. In gevallen van zachte of instabiele ondergrond is het risico op neerschikking of instorting hoger, waardoor wapening vaak noodzakelijk is.

Funderingsinspectie en controle

Bij twijfel over de kwaliteit of stabiliteit van een fundering zonder wapening kan een funderingsinspectie worden uitgevoerd. Tijdens zo’n inspectie worden delen van de fundering vrijgegraven en geïnspecteerd. Daarnaast wordt gekeken naar de bouwtechniek, de mate van neerschikking van het gebouw, de richting van de neerschikking, en de structuur van de ondergrond.

Een inspectie is vooral belangrijk in gevallen waarin er twijfel is over de kwaliteit van de fundering of waarin er sprake is van onregelmatigheden in het gedrag van het gebouw. Dit helpt om eventuele problemen vroegtijdig op te sporen en te voorkomen dat grotere schade ontstaat.

Conclusie

Fundering zonder wapening kan in bepaalde situaties een haalbare en zelfs wenselijke keuze zijn. Het is echter belangrijk om zorgvuldig te bepalen of de omstandigheden geschikt zijn voor deze vorm van fundering. Factoren zoals de belastingen, de ondergrond, de bouwnormen, en de thermische isolatie moeten allemaal in overweging worden genomen. In gevallen van zware belastingen of instabiele ondergronden is wapening meestal noodzakelijk om de stabiliteit en veiligheid van de fundering te waarborgen.

Moderne bouwmethode met piepschuimelementen en staalvezels bieden alternatieve vormen van versterking die in sommige gevallen kunnen dienen als vervanging voor traditionele wapening. Het is echter altijd verstandig om advies in te winnen bij een architect of ingenieur voordat een keuze wordt gemaakt over het type fundering en de noodzaak van wapening. Op deze manier kan men zorgen voor een duurzame, veilige en stabiele fundering voor elke bouwproject.

Bronnen

wapening