Funderingsproblemen in Nederland: oorzaken, risico’s en mogelijke oplossingen

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Funderingsproblemen zijn tegenwoordig een groeiend en complex onderwerp in Nederland. Met een land dat zich voor een groot deel in laaggelegen en zachte bodems bevindt, zijn funderingen gevoelig voor veranderingen in de grondwaterstand, bodemdaling en -stijging. Deze problemen worden verder verergd door klimaatverandering, met meer droge perioden, extreme weersomstandigheden en veranderende grondwaterpeilen. Het aantal panden met funderingsrisico’s is toegenomen en vereist een nationale aanpak. In dit artikel wordt ingegaan op de aard van funderingsproblemen in Nederland, de meest kwetsbare gebieden en huistypen, de technische oorzaken en mogelijke oplossingen.

Aard en omvang van funderingsproblemen

Funderingsproblemen betreffen de ondersteuning van gebouwen en kunnen leiden tot structurele schade, zoals scheuren in muren, scheefstand van vloeren, en in ernstige gevallen zelfs tot instabiliteit. Volgens recente analyses zijn ongeveer 425.000 gebouwen in Nederland op korte termijn bedreigd, met een verwachte technische levensduur van minder dan 15 jaar. Een deel van deze gebouwen is gefundeerd op houten palen, terwijl het overige gedeelte een ondiepe fundering heeft. Het voorkomen van funderingsproblemen is vooral duidelijk in steden met een lange bouwhistorie, zoals Amsterdam, Rotterdam en Den Haag.

De analyse van Deltares en TNO, uitgevoerd op verzoek van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli), toont aan dat de problematiek zich niet beperkt tot enkele steden, maar zich uit over een groot deel van het land. Het KCAF (Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek) heeft in zijn rapport Stand van het Land 2025 aangegeven dat 57% van de panden in Nederland een ondiepe fundering heeft, terwijl tussen de 487.000 en 537.000 panden momenteel een verhoogd risico op verzakking door droogte lopen. Dit aantal kan stijgen tot 687.000 panden wanneer rekening wordt gehouden met klimaatverandering.

Oorzaken van funderingsproblemen

De oorzaken van funderingsproblemen zijn meervoudig en hangen samen met zowel technische, milieu- als beleidsfactoren. De belangrijkste oorzaken zijn:

1. Klimaatverandering

Klimaatverandering heeft geleid tot meer extreme weersomstandigheden, zoals droogteperioden en hevige regenbuien. Deze veranderingen beïnvloeden het grondwaterpeil. Tijdens droogteperioden stijgt de grondwaterstand minder dan normaal, waardoor de bodem droog en krimpend wordt. Ondiepe funderingen kunnen hierdoor verzakken. In het geval van houten palen ontstaat het risico op paalrot wanneer de palen boven water komen te staan. Dit is vooral een probleem in veen- en kleigebieden, waar de bodem extra kwetsbaar is.

2. Beleidskeuzes

De overheid beheert het grondwaterpeil in sommige regio’s bewust, bijvoorbeeld door het verlagen van de grondwaterstand voor landbouw of infrastructuurdoeleinden. Hoewel dit noodzakelijk is voor bepaalde toepassingen, kan het leiden tot een verhoogd risico op funderingsproblemen, vooral voor oudere huizen en panden op kwetsbare bodems.

3. Bodemdaling

Bodemdaling is een natuurlijk proces dat vooral optreedt in veen- en kleigebieden. Door droogte en afvoer van water kan de bodem ineenklappen, wat leidt tot scheuren en verzakkingen. In combinatie met houten funderingen kan dit resulteren in structurele schade aan gebouwen.

Kwetsbare gebieden en gebouwtypen

In Nederland zijn bepaalde gebieden en bouwtypes meer vatbaar voor funderingsproblemen. De meeste risico’s zijn te vinden in gebieden met zachte grond, zoals veen- en klei, en in regio’s waar droogstand en bodemdaling voorkomen. De volgende gebieden en bouwtypen zijn daarbij het meest kwetsbaar:

1. Veengebieden

Veengebieden zijn vooral kwetsbaar voor funderingsproblemen door de zachte en vochtige aard van de bodem. Tijdens droogteperioden kan de bodem uitdrogen en krimpen, waardoor ondiepe funderingen en houten palen niet meer stevig genoeg zijn om het gewicht van het gebouw te dragen.

2. Zeekleigebieden

Zeekleigebieden zijn ook kwetsbaar, vooral in combinatie met houten funderingen. Klei is een grondsoort die snel reageert op veranderingen in de vochtigheid. Tijdens droogte kan de klei krimpen, wat leidt tot scheuren in de fundering en vervolgens ook in de constructie van het gebouw.

3. Gebieden met afgesloten zeearmen of getijdengebieden

In deze regio’s is de bodem vaak zacht en instabiel, vooral als de grondwaterstand verandert. Gebouwen op houten palen in deze gebieden lopen een verhoogd risico op paalrot en structuurinstabiliteit.

4. Gebouwen vóór 1970

Gebouwen die vóór 1970 zijn gemaakt, zijn vaak gefundeerd op houten palen. Deze funderingen zijn gevoelig voor paalrot, vooral in combinatie met veranderende grondwaterstanden. Houten palen moeten onder water blijven om niet te rotten. Tijdens droogteperioden is dit risico toegenomen.

Technische maatregelen en nationale aanpak

Om funderingsproblemen effectief aan te pakken, is een nationale aanpak vereist. Dit is ook aan te raden gezien de schaal van het probleem en de complexiteit van de oorzaken. De Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (Rli) heeft in haar publicatie Goed Gefundeerd aanbevelingen gedaan voor een geïntegreerde aanpak. Deze omvat zowel technische maatregelen, beleid en maatschappelijke inzet.

1. Verhoogd bewustwording

Een belangrijke stap is het verhogen van het bewustzijn bij huiseigenaren en de bouwsector. Velen zijn niet op de hoogte van de risico’s van hun fundering of weten niet hoe ze deze kunnen onderhouden. Door educatieve campagnes en betere toegang tot informatie over funderingsrisico’s, kan het aantal schadegevallen worden verminderd.

2. Beleid en regulering

Beleidsmakers kunnen een rol spelen door de grondwaterbeheerstrategieën te herzien en maatregelen te nemen om de grondwaterstand stabiel te houden in kwetsbare gebieden. Dit kan bijvoorbeeld door het verlagen van waterafvoer of het toezicht op droogstandgebieden.

3. Technische herstelmaatregelen

Bij gebouwen met zichtbare funderingsproblemen is het vaak nodig om herstelmaatregelen te nemen. Voor houten palen kan dit betekenen dat de palen worden vervangen of versterkt. Voor ondiepe funderingen kan het nodig zijn om de fundering dieper te leggen of extra steunstructuren toe te voegen.

4. Monitoring en registratie

De implementatie van een Nationaal Funderingsherstelregister is een belangrijke stap. Momenteel zijn er al meer dan 18.000 herstelde panden geregistreerd, wat een basis vormt voor toekomstige analyses en beleidsmaatregelen. Het verder uitbreiden van deze database is essentieel voor een efficiënte aanpak.

Conclusie

Funderingsproblemen in Nederland zijn een groeiend en complex onderwerp dat betrekking heeft op zowel technische, milieu- en beleidsaspecten. Het aantal panden met funderingsrisico’s is aanzienlijk en vereist een nationale aanpak. Kwetsbare gebieden zijn vooral veen- en kleigebieden en steden met oudere bouwhistorie. De oorzaken van funderingsproblemen zijn meervoudig en omvatten klimaatverandering, beleidskeuzes en bodemdaling. Om de risico’s te beheersen is het nodig om technische herstelmaatregelen te nemen, beleid aan te passen en het bewustzijn bij huiseigenaren en bouwers te vergroten. Een geïntegreerde aanpak is essentieel om funderingsproblemen in de toekomst effectief aan te pakken.