Kalkzandsteen in de fundering: toepassing, geschiktheid en praktijkvoorbeelden

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Kalkzandsteen is een kunststeen die in de bouw veelal wordt gebruikt voor binnenwanden en spouwbladen. Echter, er zijn ook situaties waarin kalkzandsteenblokken worden toegepast in funderingen, onder het maaiveld. In dit artikel wordt ingegaan op de geschiktheid, toepassingsmogelijkheden en beperkingen van kalkzandsteen in funderingselementen. De analyse is gebaseerd op concrete informatie uit praktijkvoorbeelden, discussies en richtlijnen van leveranciers en experts in de bouwsector.

Wat is kalkzandsteen en waar wordt het gebruikt?

Kalkzandsteen is een kunststeen die ontstaat door ongebluste kalk (ca. 5-7%) en zand (93-95%) te mengen, onder stoomdruk te persen en te verharden. Het resultaat is een harde, lichtgrijze, ongebakken stof die goed geschikt is voor zichtbaar metselwerk en invulwerk in renovaties of uitbreidingen. Kalkzandsteenblokken worden vaak gelijmd, waardoor dunne lijmvoegen en een glad, esthetisch oppervlak ontstaan. Deze eigenschappen maken kalkzandsteen een populaire keuze voor binnenwanden, spouwbladen en klimaatwanden.

Toch is er een belangrijk verschil in toepassing tussen kalkzandsteenblokken en -stenen. Stenen zijn meestal kleiner en worden vooral gebruikt voor zichtwerk, terwijl blokken groter zijn en vaak voor constructief metselwerk worden gebruikt, zoals in funderingen of wandconstructies. Echter, zoals duidelijk is uit de praktijkvoorbeelden, is het gebruik van kalkzandsteenblokken in funderingen niet zo veelvoorkomend en leidt het vaak tot discussies tussen aannemers en opdrachtgevers.

Kalkzandsteen in fundering: geschiktheid en risico’s

Gronddekking en toepassing onder het maaiveld

Een belangrijke overweging bij het gebruik van kalkzandsteen in funderingen is de gronddekking. Volgens leveranciers zoals Calduran en andere bronnen, wordt aangeraden om een gronddekking van 150 tot 250 mm te realiseren bij toepassing van kalkzandsteen onder het maaiveld. Dit betekent dat de bovenkant van de kalkzandsteenblokken minstens 150 mm onder het maaiveld moet liggen, met eventueel aanpassing afhankelijk van de grondsoort en de toepassing.

In een praktijkvoorbeeld is de gronddekking op 115 mm en 90 mm beneden maaiveld gelegen, wat binnen de aangegeven tolerantie valt. De arbiter concludeerde dat dit voldoende was. Toch is het belangrijk om rekening te houden met de kwetsbaarheid van kalkzandsteen voor natte omstandigheden en vorst. Kalkzandsteen is immers gevoeliger voor vocht dan gebakken stenen of beton.

Risico op vorstschade

Een van de hoofdproblemen met kalkzandsteen in funderingen is het risico op vorstschade. Kalkzandsteen is een ongebakken kunststeen en bevat poriën die bij bevroren toestand kunnen uitzetten, wat leidt tot verpulvering. In een discussie tussen aannemer en opdrachtgever werd beweerd dat kalkzandsteen niet geschikt was voor buitentoepassing, omdat het bij vorst zou verpulveren. De opdrachtgever eist vervanging door gevelstenen.

De aannemer stelde echter dat de kalkzandsteen was toegepast in overeenstemming met de tekening en het bestek, en dat er geen schade aanwezig was na meerdere vorstperioden. De arbiter oordeelde dat de fundering in goede staat was en dat de opdrachtgevers vrees voor vorstschade ongegrond was. Toch is het belangrijk om aan te tonen dat kalkzandsteen in funderingen onder bepaalde omstandigheden wel degelijk geschikt kan zijn, mits de gronddekking en toepassing goed zijn uitgevoerd.

Kalkzandsteenlijm en ondergrondse toepassing

Een andere vraag die vaak opkomt bij het gebruik van kalkzandsteen in funderingen, is of kalkzandsteenlijm geschikt is voor ondergrondse toepassing. Kalkzandsteenlijm is een speciaal mengsel dat wordt gebruikt om kalkzandsteenblokken te verlijmen, waarbij dunne lijmvoegen worden verkregen. Deze methode is populair in binnenmuren en spouwbladen vanwege het esthetische resultaat en de snelheid van verwerking.

Toch is er twijfel over de geschiktheid van kalkzandsteenlijm onder de grond. In een praktijkvoorbeeld wilde een bouwer weten of deze lijm geschikt was voor gebruik in funderingen die 50 cm onder maaiveld liggen. De vraag is of de lijm voldoende vochtbestendig is. Hoewel er geen duidelijke richtlijnen zijn in de bronnen, wordt aangeraden om bij ondergrondse toepassing een vochtbestendige lijm te gebruiken, zoals cementmortel of speciale lijm die is ontworpen voor ondergrondse omstandigheden.

Een andere toepassing waar kalkzandsteenlijm vaak wordt gebruikt, is bij vijverbouw. Ook hier is het belangrijk om rekening te houden met de vochtbelasting en eventuele vorst. In dat geval is kalkzandsteenlijm mogelijk niet geschikt en dient een alternatief te worden overwogen.

Praktijkvoorbeelden en constructieve toepassing

Fundering op staal via metselwerk

Een klassieke constructie is de fundering op staal via metselwerk. In deze methode worden blokken van ten minste twee lagen hoog gemetseld, met een bepaalde verspringing. Deze methode is vaak toegepast in Nederland en heeft het voordeel dat de belasting van de muur over een grotere breedte wordt verdeeld, waardoor schuifspanningen in het metselwerk worden vermeden.

In sommige gevallen worden kalkzandsteenblokken gebruikt voor de onderste lagen van de fundering, vooral wanneer de bovenliggende constructie uit baksteen bestaat. Dit kan voordelig zijn vanwege de lagere kosten van kalkzandsteenblokken ten opzichte van baksteen. Echter, zoals duidelijk is uit de praktijkvoorbeelden, is het belangrijk om rekening te houden met de druksterkte van de blokken en de eventuele kwetsbaarheid voor vorst en vocht.

Kalkzandsteen in aanbouwen

Een praktijkvoorbeeld is het gebruik van kalkzandsteenblokken in een aanbouwconstructie. In dit geval wilde een aannemer een fundatie maken van kalkzandsteenblokken, in plaats van een gewapende betonnen fundatie. De klant had hierover twijfels, omdat dit geen standaardmethode is en er geen duidelijke richtlijnen zijn. Het gebruik van kalkzandsteenblokken als funderingselementen is dus nog steeds een discussiepunt, vooral wanneer het gaat om aanbouwen die verbonden worden aan bestaande woningen met gestorte funderingen.

Een mogelijke oplossing is om kalkzandsteenblokken te gebruiken voor een deel van de fundering, bijvoorbeeld tot net onder het maaiveld, en daarna over te schakelen op een gestorte fundering. Dit kan zowel de voordelen van kalkzandsteen (zoals esthetiek en snelheid van verwerking) combineren met de stabiliteit van betonfunderingen.

Beperkingen en alternatieven

Beperkingen van kalkzandsteen in funderingen

De belangrijkste beperking van kalkzandsteen in funderingen is de kwetsbaarheid voor vocht en vorst. Kalkzandsteen is een ongebakken kunststeen en bevat poriën die bij bevochtiging kunnen leiden tot krimp en eventueel verpulvering. Daarnaast is kalkzandsteen minder zwaar dan beton, wat betekent dat het minder geschikt kan zijn voor zware belastingen of diepe funderingen.

Een andere beperking is de beperkte toepassing van kalkzandsteenlijm in ondergrondse omstandigheden. Er zijn geen duidelijke richtlijnen of testresultaten die aantonen dat deze lijm geschikt is voor gebruik onder het maaiveld. Daarom wordt vaak aangeraden om cementmortel of een andere vochtbestendige lijm te gebruiken bij ondergrondse toepassingen.

Alternatieven

Een populaire alternatieve funderingsmethode is het gebruik van beton of gewapende betonfunderingen. Deze methoden zijn betrouwbaarder en geschikter voor zware belastingen of in natte omgevingen. Betonfunderingen zijn ook minder kwetsbaar voor vorst en vocht, waardoor ze een langere levensduur hebben.

Een andere alternatieve oplossing is het combineren van kalkzandsteenblokken met een gestorte betonconstructie. Deze methode wordt soms gebruikt in aanbouwen of uitbreidingen, waarbij kalkzandsteenblokken worden gebruikt tot net onder het maaiveld en daarna overgeschakeld wordt op beton.

Samenvatting

Kalkzandsteen is een veelgebruikte kunststeen in de bouwsector, met vooral toepassing in binnenwanden, spouwbladen en klimaatwanden. Het gebruik van kalkzandsteen in funderingen is echter minder standaard en leidt vaak tot discussies over geschiktheid, vochtbestendigheid en vorstbestendigheid.

In bepaalde gevallen is kalkzandsteen in funderingen wel geschikt, mits de gronddekking voldoet aan de eisen van leveranciers en er geen sprake is van natte of vorstige omstandigheden. Toch is het belangrijk om rekening te houden met de beperkingen van kalkzandsteen, zoals kwetsbaarheid voor vocht en beperkte druksterkte.

Als alternatief kunnen gewapende betonfunderingen of combinaties van kalkzandsteen en beton worden overwogen, afhankelijk van de belasting, de grondsoort en de omgevingsomstandigheden.

## Bronnen

kalkzandsteen