De rol van de ondergrond bij het kiezen van een geschikte fundering

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Bij het bouwen of renoveren van een woning is de keuze van de fundering een van de belangrijkste beslissingen die gedaan moeten worden. De ondergrond speelt een bepalende rol bij het bepalen van de juiste funderingsmethode. In dit artikel worden de principes van fundering besproken, de invloed van verschillende soorten ondergrond zoals zand- en kleigrond, en de technische aspecten van fundering op palen en fundering op staal. Bovendien wordt ingegaan op mogelijke funderingsproblemen en de maatregelen die genomen kunnen worden om deze te voorkomen.

Inleiding

De fundering is de grondslag van elk gebouw en heeft de taak om de belasting van het bouwwerk op de draagkrachtige laag onder de bouwgracht te overbrengen. De keuze van de juiste fundering is afhankelijk van de ondergrond, de belasting van het gebouw, en de omgevingsfactoren zoals grondwaterstand en klimaat. In Nederland is de ondergrond vaak variabel, met zandgrond, kleigrond of veen. Deze variatie heeft directe gevolgen voor de constructie en het onderhoud van de fundering. In risicogebieden, zoals delen van de Randstad, zijn funderingsproblemen al een bekend verschijnsel, maar ook elders in het land worden de effecten van droogte en veranderende bodemomstandigheden steeds duidelijker.

Wat is een fundering?

Een fundering is een constructie die de belasting van een gebouw overbrengt op de daaronder gelegen draagkrachtige grondlagen. De fundering moet voldoen aan een aantal essentiële eisen: het moet sterk, stevig, stabiel, stijf en standvastig zijn. Daarnaast moet het bestand zijn tegen omgevingsinvloeden zoals grondwater, zout, droogte, vorst, hitte, schimmels en insecten. Gewapend beton voldoet in de meeste gevallen aan deze eisen.

Een fundering kan verschillende vormen aannemen, afhankelijk van de ondergrond en de belasting. De drie meest gebruikte vormen zijn:

Strokenfundering: een verbrede zone onder dragende muren.
Poerfundering: een bredere ondersteuning onder kolommen of losse constructies.
Plaatfundering: een dikke plaat die over de gehele bodem wordt gelegd.

De keuze van de funderingsvorm hangt af van de belasting en de stabiliteit van de ondergrond. Bij zandgrond die niet te diep ligt, is fundering op staal een kostenefficiënte en betrouwbare keuze.

Invloed van de ondergrond

De ondergrond speelt een cruciale rol bij het bepalen van de geschikte funderingsmethode. Er zijn drie belangrijke factoren die van invloed zijn:

1. Draagkrachtige grondlagen

De draagkracht van de grond bepaalt of een fundering op staal of op palen moet worden uitgevoerd. Draagkrachtige grondlagen zijn lagen die voldoende sterk zijn om de belasting van het gebouw te dragen zonder te verzakken. Deze lagen kunnen bestaan uit zand, klei of gneus. In het geval van zandgrond die dicht bij het oppervlak ligt, kan fundering op staal worden toegepast. Bij kleigrond of veen, die minder draagkracht hebben, is fundering op palen vaak de enige optie.

2. Diepte van de draagkrachtige laag

De diepte waarop de draagkrachtige laag ligt, heeft grote invloed op de funderingsmethode. Bij zandgrond die minder dan drie meter onder het maaiveld ligt, is fundering op staal meestal de juiste keuze. Bij draagkrachtige lagen die dieper zitten, zoals bij kleigrond of moerasgrond, is fundering op palen nodig. De palen dringen dan tot in de draagkrachtige laag, zodat het gebouw stabiel kan worden geplaatst.

3. Grondwaterstand

De stand van het grondwater heeft invloed op de stabiliteit van de fundering. Een verlaging van de grondwaterstand kan leiden tot zettingen, omdat de korrelspanning in de grond toeneemt. Dit kan funderingsproblemen veroorzaken, zoals scheuren in muren of verzakkingen in de vloer. Daarom is het belangrijk om het grondwaterpeil tijdens het bouwproces nauwkeurig te meten en eventueel te reguleren.

Fundering op kleigrond

Kleigrond is minder geschikt als funderingsgrond in vergelijking met zandgrond. Klei is een zachte grondsoort die minder draagkracht heeft en gevoeliger is voor zettingen. Daarom is fundering op kleigrond meestal duurder en ingewikkelder. De meest gebruikte methode bij fundering op kleigrond is fundering op palen. Met behulp van palen kan de fundering worden geplaatst op een draagkrachtige laag die zich dieper onder de kleigrond bevindt.

Terreinverkenning en paalberekening

Voor het uitvoeren van fundering op kleigrond is een grondonderzoek nodig. Dit onderzoek bestaat uit een veldonderzoek en een laboratoriumonderzoek. Tijdens het veldonderzoek worden grondmonsters genomen en wordt de diepte van de draagkrachtige laag bepaald. Tijdens het laboratoriumonderzoek worden de sterkte en de stijfheid van de grond bepaald aan de hand van ongeroerde grondmonsters.

Op basis van deze gegevens wordt een paalberekening uitgevoerd. Deze berekening bepaalt hoeveel palen nodig zijn en welke lengte en diameter deze moeten hebben. Een aannemer gebruikt deze berekening om de fundering uit te voeren. Het is belangrijk dat deze berekening wordt uitgevoerd door een ervaren constructeur, omdat een verkeerde berekening leidt tot funderingsproblemen.

Fundering op staal

Fundering op staal is een kostenefficiënte methode die vaak wordt gebruikt bij zandgrond die dicht bij het oppervlak ligt. De term "fundering op staal" is afgeleid van de oudhollands en heeft niets te maken met het gebruik van staal als bouwmateriaal. In de oudhollands werd de beschikbare ondergrond aangeduid als "het staal". Fundering op staal betekent dus in feite dat de fundering direct op een sterke ondergrond wordt geplaatst.

Voordelen en nadelen

Fundering op staal heeft verschillende voordelen. Het is goedkoper dan fundering op palen en is vaak geschikt voor kleinere gebouwen. De constructie is relatief eenvoudig en kan snel worden uitgevoerd. Echter, fundering op staal heeft ook een aantal nadelen. De fundering is gevoelig voor verzakkingen, omdat de gehele fundering volledig met elkaar verbonden is. Als een deel van de fundering verzakt, kan dit leiden tot scheuren in muren of verzakkingen in de vloer.

Daarnaast is fundering op staal alleen toepasbaar als de zandlaag dicht bij het oppervlak ligt, namelijk niet dieper dan drie meter. In gebieden met diepere draagkrachtige lagen is fundering op staal niet geschikt en is fundering op palen de juiste keuze.

Funderingsproblemen en risicogebieden

Funderingsproblemen kunnen zich op verschillende manieren manifesteren. Het meest voorkomende probleem is verzakking, waarbij het gebouw of een deel ervan zakt door de grond. Een andere oorzaak van funderingsproblemen is paalrot, waarbij houten palen verdergaan door droogte of schimmel. Ook kan een dalend grondwaterpeil funderingsproblemen veroorzaken, omdat de korrelspanning in de grond toeneemt.

Risicogebieden

In Nederland zijn er verschillende risicogebieden waar funderingsproblemen vaker voorkomen. Deze gebieden bevinden zich vooral in de Randstad, zoals Rotterdam, Dordrecht en Gouda. In deze steden is veel kennis ontwikkeld over het in kaart brengen en herstellen van funderingsschade. Echter, ook in andere delen van Nederland worden funderingsproblemen steeds vaker waargenomen, vooral door klimaatverandering en droogte.

Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) heeft een kaart gemaakt waarin de risicogebieden voor funderingsproblemen zijn weergegeven. Op deze kaart is te zien hoeveel meldingen van funderingsschade er in de afgelopen vijf jaar zijn gedaan per gemeente. Hoe donkerder de kleur van een gemeente, hoe meer meldingen er zijn geweest.

Financiële impact

Experts verwachten tot 2050 een schadepost van zo’n 20 tot 30 miljard euro als gevolg van funderingsproblemen. Deze schatting is gebaseerd op een situatie waarin Nederland maatregelen neemt om funderingsschade zoveel mogelijk te voorkomen. Als die maatregelen niet worden genomen, kan het schadebedrag nog veel hoger uitvallen.

Conclusie

De keuze van de juiste funderingsmethode is afhankelijk van de ondergrond, de belasting van het gebouw, en de omgevingsfactoren. In zandgrond is fundering op staal een kostenefficiënte en betrouwbare keuze. In kleigrond of veen is fundering op palen vaak de enige optie. Het is belangrijk om vooraf een grondonderzoek te laten uitvoeren om de stabiliteit van de ondergrond en de geschiktheid van de funderingsmethode te bepalen.

Funderingsproblemen kunnen zich op verschillende manieren manifesteren, waaronder verzakkingen, paalrot en dalend grondwaterpeil. In risicogebieden is het noodzakelijk om extra maatregelen te nemen om funderingsschade te voorkomen. Met het juiste onderzoek en de juiste constructieberekening kan een dure of gevaarlijke situatie voorkomen worden.

Bronnen

ondergrondse