Onderheide fundering: begrippen, risico’s en voorkomende maatregelen

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Een stevige fundering is de basis voor elke woning of bouwwerk. Het is de ondergrond waarop de gehele constructie rust en bepaalt in grote mate de duurzaamheid, draagkracht en veiligheid van het gebouw. In Nederland zijn er verschillende funderingssystemen in gebruik, waaronder de zogenaamde onderheide fundering. Deze vorm van fundering heeft haar voor- en nadelen, maar kan ook kwetsbaar zijn voor bepaalde risico’s. In dit artikel bespreken we wat een onderheide fundering precies is, welke technische aspecten erbij horen, de voornaamste risico’s en mogelijke maatregelen om die te beperken of te voorkomen. De informatie is gebaseerd op onderzoeksmateriaal uit betrouwbare bronnen, waaronder het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en andere relevante instanties.

Wat is een onderheide fundering?

Een onderheide fundering is een vorm van fundering waarbij het bouwwerk op een laag liggende, niet onderhavige grondlaag rust. Deze fundering wordt ook wel fundering op staal genoemd, omdat er vaak een stalen onderbouw wordt gebruikt. In tegenstelling tot funderingen op palen, die in de grond worden gedreven, rust een onderheide fundering direct op gestabiliseerde zandgrond of op slieten (korte takken die verticaal in de grond zijn gestoken). De fundering brengt de belasting van het gebouw over op de grondlagen die onder het bouwwerk liggen, zodat het bouwwerk stabiel kan staan.

Technische kenmerken

Fundering op stroken, poeren of plaat direct op (gestabiliseerde) zandgrond.
Fundering op slieten (korte takken verticaal in de grond gestoken).
Geen gebruik van palen of houten funderingselementen.

Een onderheide fundering is vaak te vinden in oudere woningen, vooral in regio’s waar de grond goed genoeg was om een lage fundering te gebruiken. Ze is echter gevoelig voor bepaalde ondergrondse factoren, zoals grondwaterstanden, droogstand en geologische veranderingen.

Risico’s bij onderheide fundering

Er zijn verschillende risico’s die specifiek gerelateerd zijn aan onderheide fundering. Deze risico’s worden gekoppeld aan de interactie tussen de fundering en de ondergrond. Het risico kan worden ingeschat aan de hand van zogenaamde niveaus, zoals gedefinieerd in de KCAF-rapportage:

Niveau A: Geen risico.
Niveau B: Laag risico.
Niveau C: Midden risico.
Niveau D: Hoog risico.

Onderheide funderingen kunnen bijvoorbeeld in niveau C of D vallen wanneer er sprake is van hoge grondwaterstanden, grondverzakking of fluctuatie in de waterstand. Hieronder worden de belangrijkste risico’s toegelicht.

1. Ontwateringsdiepte en grondwaterstand

Wanneer de grondwaterstand te hoog is, kan dit leiden tot vochtopbouw in de constructie van een pand. Dit is vooral een probleem bij onderheide fundering, omdat de fundering direct op de grond rust en niet ondergedompeld is in het grondwater. Het vocht kan door capillaire werking opgetrokken worden in muren, vloeren of andere bouwconstructies. Dit kan leiden tot schimmelvorming, rotte houtconstructies (indien deze aanwezig zijn) en langdurige constructieve schade.

2. Grondwaterstandsfluctuatie en -daling

Een zakking in de grondwaterstand kan leiden tot consolidatie van cohesieve gronden, zoals klei- en veenlagen. Deze gronden kunnen, bij droogstand, samenklappen en het bouwwerk verder zakken. Dit kan resulteren in verschilzakking – een situatie waarin delen van het bouwwerk ongelijk zakken, wat leidt tot scheuren in de gevel, muren en vloeren.

Een daling van de grondwaterstand kan verder ook verband houden met klimaatverandering. In recente jaren zijn er steeds vaker perioden met extreem droog weer, wat leidt tot droogstand van grondlagen en een toename van bodemdalingen.

3. Verschilzakking

Verschilzakking is een direct gevolg van ongelijke zakkingen in de ondergrond. Dit kan veroorzaakt worden door veranderingen in de grondwaterstand of door de aanwezigheid van losse of verzwakte grondlagen. Bij onderheide fundering is het risico op verschilzakking groter, omdat deze fundering minder verankerd is in de grond dan een paalfundering. Het kan leiden tot scheuren in de constructie, verlies van stabiliteit en in ernstige gevallen tot bouwmechanische schade.

Maatregelen om risico’s te beperken

Aangezien onderheide fundering gevoelig is voor bepaalde ondergrondse factoren, is het belangrijk om proactieve maatregelen te nemen om mogelijke schade te voorkomen of te beperken. Hieronder worden enkele voorgestelde maatregelen toegelicht:

1. Funderingsonderzoek uitvoeren

Een eerste en cruciale stap is om een funderingsonderzoek uit te voeren. Dit kan bijvoorbeeld een QuickScan of een gedetailleerde funderingsanalyse zijn. Dit onderzoek helpt om risico’s vroegtijdig te detecteren en mogelijke vervolgacties in te plannen. Een QuickScan is een snelle en kostenefficiënte manier om een eerste indruk te krijgen van eventuele funderingsproblematiek.

2. Grondwaterstand bewaken en beheren

Het beheren van de grondwaterstand is essentieel bij onderheide fundering. In regio’s waar de grondwaterstand laag of fluctuerend is, kan actief ontwateren of het aanhouden van een stabiele waterstand helpen om verder zakken te voorkomen. Dit kan gedaan worden door het gebruik van grachtwaterstanden, infiltratieputten of grondwateraanvullingssystemen.

3. Structuurversterking

Indien er al sprake is van funderingsproblemen, zoals verschilzakking of scheuren, kan structuurversterking nodig zijn. Dit kan bestaan uit het plaatsen van onderbouwconstructies, het gebruik van injectiebehandelingen of het versterken van muren en vloeren. Deze maatregelen zijn echter kostbaar en vereisen vaak een uitgebreid bouwkundig onderzoek.

4. Nationale aanpak en beleid

Op nationaal niveau is er steeds meer aandacht voor het probleem van funderingsproblematiek. In 2021 heeft de Vereniging Eigen Huis, samen met relevante partners, het manifest "Deltaplan funderingsschade" aangeboden aan het Rijk. Dit document pleit voor een eerlijke verdeling van de kosten bij funderingsproblemen en een duurzamere aanpak van ondergrondse risico’s. In 2023 is een motie aangenomen door de Tweede Kamer om de kosten eerlijker te verdelen. In 2024 is het advies "Goed Gefundeerd" gepresenteerd aan de Tweede Kamer, wat een basis vormt voor een nationale aanpak van funderingsproblematiek.

Conclusie

Een onderheide fundering is een specifiek type fundering dat vaak te vinden is in oudere woningen en is minder verankerd in de ondergrond dan een paalfundering. Hoewel deze vorm van fundering goed werkt in stabiele grondvoorwaarden, is het kwetsbaar voor veranderingen in de grondwaterstand, droogstand en geologische veranderingen. Deze risico’s kunnen leiden tot verschilzakking, schimmelvorming en constructieve schade.

Het is daarom belangrijk om regelmatig funderingsonderzoek uit te voeren, de grondwaterstand te bewaken en waar nodig maatregelen te nemen om schade te beperken. In de huidige context van klimaatverandering en veranderende grondwaterstanden is het van essentieel belang om een duurzame en voorspelbare aanpak te kiezen. Zowel op individueel niveau als op nationaal niveau is er aandacht voor het oplossen van funderingsproblematiek, met als doel om woningen veilig en stabiel te houden voor toekomstige generaties.

Bronnen

onderheid