Onderstromen van funderingen: toepassing, voordelen en praktische uitvoering

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Onderstromen is een techniek die binnen de bouw en renovatie vaak wordt ingezet bij het herstellen of aanpassen van funderingen. Het omvat het invullen van ruimtes onder bestaande constructies met zand of beton, zodat de fundering zich op een nieuwe, stabiele grondslag kan steunen. Deze methode wordt zowel in nieuwe bouwprojecten als bij het herstel van bestaande gebouwen toegepast. In dit artikel wordt de techniek van onderstromen besproken aan de hand van praktijkvoorbeelden, technische aspecten en mogelijke toepassingen, gebaseerd op betrouwbare bronnen.

Wat is onderstromen?

Onderstromen is een funderingstechniek die wordt gebruikt om bestaande constructies te stabiliseren of om aanpassingen aan funderingen te maken. Het is een vorm van ondergrondse aanpassing waarbij zand of beton onder een fundering wordt aangebracht via verticale leidingen of openingen in de vloer. De techniek is vooral geschikt voor situaties waarin de oorspronkelijke fundering niet meer voldoet aan de huidige belastingen of waarbij de grondslag moet worden verbeterd.

Onderstromen wordt vaak toegepast bij zinktunnels, waarbij elementen in een zinksleuf worden neergelaten en daarna met zand opgevuld. Een vergelijkbare methode wordt ook gebruikt bij het herstellen van funderingen van bestaande gebouwen. In dergelijke gevallen wordt eerst de slechte of verlaagde grond bloksgewijs weggegraven, waarna het funderingsmateriaal wordt vervangen of aangevuld met zand of betonplaten. De techniek is ideaal voor het herstel van funderingen op staal of metselwerk en kan worden toegepast zowel in ondiepe als diepe situaties.

Uitvoering van onderstromen

De uitvoering van onderstromen hangt af van het type fundering, de bouwconstructie en de aard van de ondergrond. Het proces bestaat meestal uit verschillende fasen:

Verwijderen van slechte grond: Bij het herstellen van bestaande funderingen moet eerst de ongeschikte grond, zoals los zand of verlaagd metselwerk, worden weggegraven. Dit gebeurt bloksgewijs om de stabiliteit van het gebouw te behouden.
Aanbrengen van onderdelen: Vervolgens worden prefab betonplaten of metselwerk onder de bestaande constructie aangebracht. Deze onderdelen vormen een nieuwe funderingsschijf die op de oorspronkelijke grondslag rust.
Invullen met zand of beton: Het lege deel onder de constructie wordt vervolgens opgevuld met zand of beton. Bij zinktunnels wordt vaak zand gebruikt, dat via leidingen wordt aangevoerd en zich vervolgens verspreidt als een water-zandmengsel. In andere situaties wordt beton gebruikt, zodat de fundering extra sterk wordt.
Monitoring: Na de uitvoering is het raadzaam om de fundering in de loop van de tijd te monitoren. Dit kan met meetboutjes en waterpassingen om te controleren of de fundering zich goed gedraagt en of er verder zetting of stabiliteit is.

Een belangrijk aspect van onderstromen is dat de techniek niet alleen wordt toegepast bij nieuwe constructies, maar ook bij het versterken van bestaande funderingen. In de praktijk kan het bijvoorbeeld worden gebruikt bij de aanpassing van een woning tot pakhuis of bij het toevoegen van een extra verdieping, waarbij de fundering meer belasting moet kunnen dragen.

Toepassing in zinktunnels en praktijkproeven

Een unieke toepassing van onderstromen is te vinden in het bouwproject van een zinktunnel in het Midden-Oosten. Hier wordt gebruikgemaakt van grof zand om de fundering van de tunnelelementen op te bouwen. Om te controleren of deze methode werkt, heeft Ballast Nedam een praktijkproef uitgevoerd in Maarssen. Tijdens deze proef is gekeken naar de verspreiding van het zand onder de elementen en de stabiliteit van de fundering.

De methode die hier wordt toegepast, verschilt enigszins van de traditionele manier van onderstromen. In aardbevingsgevoelige gebieden wordt bijvoorbeeld vaak een gravelbed gebruikt als basis voor de tunnelelementen. Bij onderstromen wordt de fundering eerst op tijdelijke steunpunten neergelaten, waarna het zand via verticale openingen onder het element wordt aangevoerd. Na verloop van tijd vormt het zand onder de elementen een vaste basis, waardoor de fundering stevig en stabiliserend wordt.

Onderstromen bij het herstellen van funderingen op staal

Bij het herstellen van funderingen op staal wordt onderstromen ook vaak toegepast. Deze methode is bijvoorbeeld geschikt voor situaties waarin de oorspronkelijke fundering is afgebroken of waarbij de grondslag is verlaagd. In zulke gevallen worden slechte stukken van de fundering bloksgewise vervangen en vervolgens wordt onder het bestaande metselwerk een nieuwe aanstroomlaag aangebracht.

Een voorbeeld hiervan is te zien in de uitvoering van een gewapend betonfunderingsstrook. Hierbij wordt in elk gedeelte van de strook de verdeelwapening met laseinden uitgestoken, zodat er een goede verbinding ontstaat met het later afgestorte gedeelte. Deze methode zorgt voor een sterke en continue fundering die de oorspronkelijke constructie goed ondersteunt.

Ook bij diepe onderstromingen wordt deze techniek gebruikt, zoals bij bouwputten. In dergelijke situaties is het vaak nodig om de fundering ver onder de grond aan te leggen, zodat er voldoende draagvermogen is. Hierbij wordt vaak gebruikgemaakt van prefab betonplaten of metselwerk, die onder de bestaande constructie worden aangebracht. Vervolgens wordt het lege deel opgevuld met zand of beton, afhankelijk van de vereisten van de constructie.

Onderstromen versus andere funderingsherstelmethoden

Onderstromen is slechts een van de meerdere technieken die kunnen worden ingezet bij het herstellen van funderingen. Andere opties zijn bijvoorbeeld het versterken van bestaande funderingen, het creëren van een dieper aanlegniveau of het aanvullen van kruipruimtes. De keuze voor een bepaalde methode hangt af van factoren zoals de staat van de bestaande fundering, de belasting die moet worden gedragen en de toegankelijkheid van het werkterrein.

In sommige gevallen wordt een volledige vervanging van de fundering aangeraden. Dit kan het geval zijn bij zware schade of bij situaties waarin de oorspronkelijke fundering volledig verloren is gegaan. In dergelijke gevallen wordt bijvoorbeeld een paalfundering aangebracht. Deze methode vereist echter vaak uitgebreide maatregelen in de bovenbouw, wat de kosten aanzienlijk kan verhogen.

Onderstromen biedt vaak een efficiëntere oplossing, aangezien de bestaande fundering meestal behouden blijft. Dit zorgt voor een lagere bouwkost en minder verstoren van de bovenbouw. Bovendien is de methode vaak geschikt voor het herstellen van funderingen in historische gebouwen of in bebouwde kom, waar ruimte beperkt is.

Monitoring en kwaliteitscontrole

Na de uitvoering van onderstromen is het belangrijk om de fundering te monitoren om te controleren of het herstel werkt zoals bedoeld. In veel gevallen moet de fundering nog enige zetting ondergaan voordat het gewenste draagvermogen is bereikt. Monitoring kan plaatsvinden via nauwkeurige waterpassingen van meetboutjes of via fotogrammetrische onderzoeken.

Hoewel monitoring een essentieel onderdeel is van de uitvoering, blijkt uit de praktijk dat dit vaak wordt verwaarloosd. Het is echter raadzaam om achteraf te bekijken of de herstelmaatregelen het gewenste resultaat hebben opgeleverd. Dit helpt bij het voorkomen van eventuele problemen in de toekomst en zorgt voor langdurige stabiliteit van de constructie.

Toepassing bij houten funderingen

Onderstromen kan ook worden toegepast op houten funderingen. In de historie zijn veel houten funderingen uitgevoerd volgens de zogenaamde “Amsterdamse” of “Rotterdamse methode”. Deze technieken zijn ontworpen voor situaties waarin het grondwater te hoog lag of waar het grondoppervlak ongeschikt was voor gewone funderingen.

Bij het herstellen van houten funderingen kan onderstromen worden ingezet om de stabiliteit te verbeteren. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij verlaagde grondslagen of bij funderingen die zijn aangetast door rot of andere vormen van slijtage. In dergelijke gevallen wordt de houten paalfundering versterkt of vervangen door een beton- of metselwerkfundering, die daarna wordt ondergestroomd.

Onderstromen bij het herstellen van kelders

Een specifieke toepassing van onderstromen is bij het herstellen van kelders. In veel gevallen zijn kelders aangetast door vocht of door scheuren in de muren. Onderstromen kan worden ingezet om het funderingsvlak onder de kelder te versterken of om het draagvermogen van de kelderwanden te vergroten.

In de praktijk zijn verschillende methoden ontwikkeld voor het herstellen van kelders via onderstromen. Een voorbeeld hiervan is het aanbrengen van prefab betonplaten of metselwerk onder de kelderwanden. Deze onderdelen vormen een nieuwe funderingsstrook die op de oorspronkelijke grondslag rust. Vervolgens wordt het lege deel onder de constructie opgevuld met zand of beton.

Samenvatting

Onderstromen is een techniek die binnen de bouw en renovatie wordt ingezet bij het herstellen van funderingen. Het omvat het aanbrengen van zand of beton onder bestaande constructies om de fundering te stabiliseren. Deze methode wordt zowel in nieuwe bouwprojecten als bij het herstel van bestaande gebouwen toegepast en is geschikt voor een breed scala aan situaties.

De uitvoering van onderstromen kan variëren, afhankelijk van het type fundering, de belasting en de aard van de ondergrond. De techniek is vooral geschikt voor het herstellen van funderingen op staal of metselwerk, maar kan ook worden toegepast op houten funderingen of kelders. Bovendien is onderstromen een efficiënte en kostenefficiënte methode, die vaak minder ingrijpend is dan een volledige vervanging van de fundering.

Na de uitvoering is het raadzaam om de fundering te monitoren om te controleren of de herstelmaatregelen het gewenste resultaat hebben opgeleverd. Dit helpt bij het voorkomen van eventuele problemen in de toekomst en zorgt voor langdurige stabiliteit van de constructie.

## Bronnen

onderstroom