Waterdoorlatende fundering: Opbouw, toepassing en doel in de klimaatadaptieve bestrating

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

In de huidige context van klimaatverandering en toenemende regenval is het ontwikkelen van klimaatadaptieve oplossingen in de infrastructuur essent geworden. Een van de meest effectieve technieken in dit kader is het gebruik van waterdoorlatende bestrating, waarbij het regenwater niet via het rioleringssysteem wordt afgevoerd, maar direct in de grond kan infiltreren. Dit zorgt voor minder wateroverlast, maar vereist een goed functionerende waterdoorlatende fundering. De opbouw van deze fundering is cruciaal voor het succes van het gehele waterbeheersysteem.

In dit artikel worden de principes van een waterdoorlatende fundering besproken, inclusief de materialen, de opbouw, de toepassing onder verschillende belastingsomstandigheden, en de rol van deze techniek binnen het kader van klimaatadaptatie. Op basis van praktijkvoorbeelden en richtlijnen uit betrouwbare bronnen wordt duidelijk gemaakt hoe deze funderingen aangelegd moeten worden en waarbij aandachtspunten van belang zijn.

Belang van waterdoorlatende fundering in klimaatadaptatie

Een waterdoorlatende fundering speelt een essentiële rol in het creëren van een klimaatadaptieve bestrating. Traditionele verhardingen zoals beton of asfalt voorkomen infiltratie van regenwater, wat leidt tot overstromingen en wateroverlast. Een waterdoorlatende fundering zorgt ervoor dat het hemelwater direct in de grond kan trekken, waardoor het volume dat in het rioleringssysteem terechtkomt, wordt verlaagd.

Volgens de informatie uit de bronnen is het doel van waterdoorlatende bestrating om regenwater te infiltreren op de plek waar het valt. Deze infiltratie kan via zowel de stenen als de voegen gebeuren, afhankelijk van of het gaat om waterdoorlatende of waterpasserende stenen. Een waterdoorlatende fundering moet dan ook minimaal een infiltratiecapaciteit van 540 liter per seconde per hectare hebben om de functie van het systeem te garanderen.

Opbouw van een waterdoorlatende fundering

De opbouw van een waterdoorlatende fundering bestaat uit meerdere lagen, die zorgvuldig afgestemd moeten zijn op de verwachte verkeersbelasting en de infiltratiecapaciteit. De belangrijkste lagen zijn de funderingslaag en de straatlaag.

Funderingslaag

De funderingslaag is de onderste laag en heeft als doel om zowel de belasting van de bestrating te dragen als het water te laten infiltreren. De materialen die gebruikt worden voor deze laag zijn:

Gewassen natuursteenslag 0/20, 0/32 of 0/40 mm met een beperkt gehalte aan fijne delen (maximaal 3% < 0,063 mm en maximaal 25% < 2 mm).
De stenen kunnen bestaan uit kalksteen, porfier, zandsteen of gebroken grind.
De dikte van de funderingslaag varieert afhankelijk van de verwachte verkeersbelasting:
- Lichte belasting (BC1 t/m BC4 volgens PTV126): ongeveer 20 cm dikte.
- Zware belasting (BC5 t/m BC6 volgens PTV126): ongeveer 50 cm dikte, aangelegd in 2 lagen.

Voor zwaardere belastingen kan ook gebruik gemaakt worden van een drainerend schraal beton om de draagkracht te verhogen. Dit is vooral relevant in toepassingen waarbij er extra stevigheid nodig is, zoals bij wegen of parkeerplaatsen.

Draagkracht en verdichting

De draagkracht van de fundering wordt bepaald door het type materiaal en de verdichting. Voor lichte belastingen is een draagkracht van 80 Mpa na verdichting door aantrillen met een trilplaat voldoende. Voor zwaardere belastingen wordt een hogere draagkracht aangeraden.

Straatlaag

De straatlaag ligt direct onder de bestrating en fungeert als bufferlaag tussen de fundering en de stenen. Deze laag moet eveneens waterdoorlatend zijn en bestaat meestal uit:

Gewassen gebroken natuursteenslag 1/3 of 2/6,3 mm.
De dikte van de straatlaag varieert tussen 3 en 5 cm, afhankelijk van de toepassing.

Bij bestratingen met grasvoegen is het belangrijk dat de fundering voldoende ruimte biedt voor wortelontwikkeling en luchtcirculatie. In dergelijke gevallen kan gebruik gemaakt worden van een funderingsubstraat dat extra voeding biedt aan het gras.

Toepassing van waterpasserende en waterdoorlatende stenen

De keuze voor waterpasserende of waterdoorlatende stenen heeft invloed op de opbouw van de fundering. Beide soorten stenen hebben een specifieke functie bij het infiltreren van regenwater.

Waterpasserende stenen

Waterpasserende stenen zijn dichte stenen met een lage wateropname, vergelijkbaar met standaard elementenverharding. Het verschil ligt in de brede voegruimtes tussen de stenen, waardoor er meer regenwater kan infiltreren via de voegen. Deze stenen zijn ideaal voor toepassingen waarbij infiltratie via de voegen de hoofdfunctie is.

Voorbeelden van waterpasserende stenen zijn de Drainflow® klinkers van Vandersanden. Deze worden aangelegd op een gangbare meerlaagse onderbouw van natuurlijke materialen en zonder doek. Het is belangrijk om cementhoudende of kalkhoudende materialen te vermijden, omdat deze bindingen kunnen veroorzaken en plaatvorming onder de bestrating kunnen creëren.

Waterdoorlatende stenen

Waterdoorlatende stenen zijn poreuze stenen die regenwater zowel via de voegen als door de stenen zelf laten infiltreren. Deze stenen fungeren als een soort spons en zijn ideaal voor toepassingen waarbij maximale infiltratie gewenst is.

Een voorbeeld van toepassing is de reconstructie van het Groningenpad in Lage Zwaluwe, waarbij lava en drainzand als funderingsmateriaal zijn gebruikt. Hierdoor is een waterdoorlatende en waterbergende fundering ontstaan, die in combinatie met een infiltratieriool ervoor zorgt dat het hemelwater naar grindkoffers en het oppervlaktewater kan afwateren.

Aanleg van een waterdoorlatende fundering in de praktijk

De aanleg van een waterdoorlatende fundering vereist zorgvuldige voorbereiding en aandacht voor technische details. Hieronder worden de belangrijkste stappen beschreven:

Evaluatie van de ondergrond: Voordat de fundering kan worden aangelegd, dient de ondergrond te worden geëvalueerd op waterdoorlatendheid. Als de ondergrond weinig doorlatend is, dient er extra drainage toegepast te worden.
Uitgraving en voorbereiding: De koffer wordt uitgegraven tot een minimale diepte van 30 cm. De bodem kan bekled worden met een waterdoorlatend vlies om de fundering te beschermen tegen fijne korrels.
Aanleg van de funderingslaag: De funderingslaag bestaande uit gebroken steenslag wordt aangelegd. De dikte en het materiaal worden afgestemd op de verkeersbelasting.
Aanleg van de straatlaag: Op de funderingslaag wordt een waterdoorlatend vlies aangebracht, gevolgd door de straatlaag van 3 tot 5 cm dikte.
Plaatsing van de bestratingselementen: Na het aanleggen van de straatlaag kunnen de waterpasserende of waterdoorlatende stenen worden geplaatst. De voegen worden gevuld met granulaat van minimaal 0,5 mm om infiltratie te bevorderen.
Infiltratiecapaciteit controleren: Na afwerking dient de infiltratiecapaciteit van de fundering te worden gecontroleerd om ervoor te zorgen dat het systeem functioneert zoals bedoeld.

Aandachtspunten en problemen

Hoewel waterdoorlatende funderingen effectief zijn in het beheersen van wateroverlast, zijn er ook bepaalde aandachtspunten en problemen die in overweging genomen moeten worden:

Onderhoud: Waterdoorlatende bestratingen vereisen regelmatig onderhoud om de voegen en infiltratiecapaciteit te behouden. Fijne stoffen kunnen de voegen dichtzetten en infiltratie belemmeren.
Lokale knelpunten: In sommige gevallen blijft water langer op straat liggen, zoals bij de bestratingen in Dronten. Dit kan wijzen op een tekortkoming in het hydraulisch functioneren van de fundering of de voegmaterialen.
Materialenkeuze: Het is belangrijk om bindende materialen zoals cement of kalk te vermijden, omdat deze kunnen leiden tot plaatvorming onder de bestrating.
Drainage: Bij ondoorlatende ondergrond is extra drainage verplicht om infiltratie te vergemakkelijken.

Praktijkvoorbeelden en ervaringen

Een duidelijk voorbeeld van de toepassing van een waterdoorlatende fundering is het reconstrueren van het Groningenpad in Lage Zwaluwe door Krinkels. In dit project is een waterdoorlatende gootconstructie gemaakt met drainvoegen tussen de hergebruikte betonstraatstenen. De funderingsmateriaal bestond uit lava en drainzand, wat zorgde voor een waterdoorlatende en waterbergende fundering. Door deze maatregel is het waterhuishoudingssysteem verbeterd en is de wateroverlast verdwenen.

Een ander voorbeeld is te vinden in Dronten, waar de gemeente diverse waterdoorlatende verhardingen heeft aangelegd in het centrum en in de wijk de Gilden. Echter, sommige knelpunten zijn ontstaan in het hydraulisch functioneren van deze verhardingen. Dit benadrukt de noodzaak voor een zorgvuldige planning en controle van de infiltratiecapaciteit van de fundering.

Conclusie

Waterdoorlatende funderingen zijn een essentieel onderdeel van klimaatadaptieve bestrating. Ze zorgen ervoor dat regenwater direct in de grond kan infiltreren, wat bijdraagt aan minder wateroverlast en een duurzamere waterhuishouding. De opbouw van deze funderingen moet afgestemd zijn op de verwachte verkeersbelasting en de infiltratiecapaciteit. De gebruikte materialen, zoals natuursteenslag en waterdoorlatend vlies, zijn essentieel voor het functioneren van het systeem.

Tijdens de aanleg is het belangrijk om aandacht te besteden aan de voorbereiding van de ondergrond, de verdichting van de funderingslaag, en het gebruik van geschikte voegmaterialen. In de praktijk duiden ervaringen zoals die van Krinkels en Dronten op de noodzaak van zorgvuldige planning en regelmatig onderhoud van deze systemen.

Bij een goed functionerende waterdoorlatende fundering kan de bestrating niet alleen ecologisch voordelig zijn, maar ook bijdragen aan een betere kwaliteit van het oppervlaktewater en een vermindering van stadsverdamping. Dit maakt waterdoorlatende funderingen een waardevolle oplossing in de aanpak van klimaatverandering en het creëren van duurzame stedelijke ruimtes.

Bronnen

waterdoorlatend