Zakkingssnelheid van funderingen: oorzaak, meting en gevolgen

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

De zakkingssnelheid van funderingen is een cruciaal aspect in de bouwsector, die bepalend kan zijn voor de duurzaamheid en veiligheid van een gebouw. Zakkingen kunnen leiden tot scheefstanden, scheuren in muren en vloeren, en in ernstige gevallen zelfs tot structuurproblemen. Het begrijpen van hoe deze zakkingen ontstaan, hoe ze worden gemeten en hoe ze voorkomen of hersteld kunnen worden, is van groot belang voor bouwmeesters, eigenaren van onroerend goed en professionals in de renovatiebranche.

In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken van funderingszakkingen, de manieren waarop de zakkingssnelheid gemeten wordt, en de betekenis van verschillende zakkingssnelheden. Daarnaast worden praktische stappen en technieken besproken voor het onderzoek, voorspellen en herstellen van funderingsproblemen, op basis van actuele technieken en onderzoeken.

Oorzaken van funderingszakkingen

Een fundering is de ondersteunende basis van elk bouwwerk. Wanneer deze fundering niet voldoende draagkracht heeft, kan het gebouw zakken. Dit kan verschillende oorzaken hebben:

Bodemkenmerken: Grond met veel klei of zand is vaak onderhevig aan uitzetting en krimping door veranderingen in vochtigheid. Dit kan leiden tot ongelijke zakkingen van de fundering.
Waterbeheer: Slechte drainage, lekkages of veranderingen in het grondwaterpeil kunnen de draagkracht van de grond verlagen en funderingsproblemen veroorzaken.
Constructiebelasting: Toenemende belasting door uitbreidingen, toegevoegde verdiepingen of structuurveranderingen kan de fundering overbelasten.
Externe factoren: Trillingen door aangrenzende bouwwerkzaamheden of zelfs aardbevingen kunnen de stabiliteit van de fundering ondermijnen.

Een bekend voorbeeld van funderingsproblemen is de metrobouw van de Noord-Zuidlijn in Amsterdam, waarbij lekkages van bentoniet hebben geleid tot verzakkingen van aangrenzende panden. Ook bij oude funderingen, zoals die van de Van Nelle-fabriek, zijn zakkingen geconstateerd door onvoldoende belastingverdeling en ouderdom.

Meting van zakkingssnelheid

De zakkingssnelheid is een maat voor hoe snel een fundering verzakt. Deze snelheid wordt uitgedrukt in millimeters per jaar. De meting van deze zakkingssnelheid is van essentieel belang om te bepalen of een gebouw nog veilig en stabiel is.

De meetpunten voor deze metingen moeten nauwkeurig geregistreerd worden. Bij herhaalde metingen dient de nauwkeurigheid binnen de range van ± 0,5 mm te vallen. Er zijn verschillende klassificaties voor de zakkingssnelheid:

Zakkingssnelheid	Benaming
< 0,5 mm/jaar	Nihil
0,5–2 mm/jaar	Klein
2–3 mm/jaar	Matig
3–4 mm/jaar	Groot
> 4 mm/jaar	Zeer groot

Een fundering die gelijkmatig zakt (de gehele fundering verzakt vrijwel in gelijke mate) is minder problematisch dan een ongelijke zakking. Bij ongelijke zakkingen kan het gebouw scheef komen te staan, wat leidt tot scheuren in muren, vloeren en scharnierpanden.

Funderingsonderzoek en inspectie

Een funderingsonderzoek is een essentieel onderdeel van een inspectie van een bouwwerk. Dit onderzoek kan uitgevoerd worden door bouwkundige ingenieurs en heeft als doel om de kwaliteit en draagkracht van de fundering te beoordelen. De procedure van een funderingsonderzoek omvat meerdere stappen:

Archiefonderzoek: Bij het Gemeentearchief worden historische bouwkundige gegevens verzameld. Daarnaast worden meetpunten en oude meetdata bekeken.
Visuele inspectie: Aan de hand van een visuele inspectie wordt een eerste indicatie verkregen over mogelijke funderingsproblemen, zoals scheefstanden of scheuren.
Lintvoegmeting en vloerwaterpassing: Deze metingen geven informatie over de hoogteligging van de gedeelten van het gebouw. Uit een lintvoegmeting blijkt of een voorgevel scheef is gezakt of geroteerd. Een vloerwaterpassing laat zien of de vloer scheef staat.
NDM-metingen: Deze metingen geven informatie over de zakkingssnelheid van het gebouw door middel van meetbouten die in het verleden zijn ingemeten.
Houtonderzoek: Bij houten funderingen wordt onderzocht of er schimmel, bacteriën of aantasting is. Ook wordt bepaald hoe groot de resterende draagkracht van de palen is.

Een dergelijk onderzoek is bijzonder nuttig bij het splitsen van een woning in appartementen of bij twijfel over de draagkracht van houten palen. De uitgevoerde onderdelen van het onderzoek hangen af van de situatie en de noodzaak.

Voorspelling en monitoring van funderingskwaliteit

Nieuwe technologieën en gegevensanalyse openen nu ook mogelijkheden om de kwaliteit van funderingen te voorspellen op basis van historische data en meetresultaten. Een voorbeeld hiervan is de pilot die Gemeente Zaanstad in samenwerking met een big data specialist heeft uitgevoerd. Deze pilot heeft onderzocht of op basis van bouwjaar, stand van het grondwater, zakkingssnelheid en algehele staat van het onderhoud een voorspellend model kan worden opgesteld voor de kwaliteit van funderingen.

Daarnaast wordt satellietmeetdata gebruikt om verzakkingen te monitoren. Deze data verrijkt het voorspellende model en helpt bij het bepalen van welke gebieden het meest dringend aandacht behoeven. In Zaanstad is een kaart met funderingsgegevens van 13 wijken gemaakt, die helpt bij het inschatten van de risico’s en prioriteiten bij funderingsherstel.

Maatregelen bij funderingsproblemen

Wanneer funderingsproblemen zijn geconstateerd, zijn er verschillende maatregelen mogelijk, afhankelijk van de ernst van de situatie:

Preventief onderhoud: Regelmatige inspecties en het monitoren van meetpunten kunnen helpen om problemen vroegtijdig op te sporen.
Structuurherstel: Bij ernstige funderingsproblemen kan herstel of verbetering nodig zijn. Dit kan bijvoorbeeld bestaan uit het herstellen of versterken van houten palen of het herstellen van de waterdichtheid van de fundering.
Belastingverdeling: In sommige gevallen kan het verdeling van de belasting op de fundering worden aangepast om verdere zakkingen te voorkomen.
Zakkingcompensatie: Bij ongelijke zakkingen kan gebruik worden gemaakt van technieken zoals het aanbrengen van compresstechnieken of het verzetten van drukpunt.

Conclusie

De zakkingssnelheid van een fundering is een essentieel criterium om te bepalen of een gebouw nog veilig en stabiel is. Zakkingen kunnen ontstaan door diverse factoren, zoals bodemkenmerken, veranderingen in het grondwaterpeil of veranderingen in de belasting van het gebouw. Door middel van funderingsonderzoek en inspectie kan worden vastgesteld hoe groot de zakkingssnelheid is en of er maatregelen nodig zijn.

Nieuwe technologieën, zoals satellietmeetdata en big data-analyse, openen nu ook mogelijkheden voor voorspelling van funderingsproblemen. Dit helpt bij het inschatten van risico’s en het plannen van herstelmaatregelen. Preventief onderhoud en tijdige inspecties blijven echter essentieel om schade en kosten te voorkomen.

Een sterke en stabiele fundering is van levensbelang voor de duurzaamheid van elk bouwwerk. Daarom is het belangrijk dat zowel bouwprofessionals als eigenaren van onroerend goed bewust zijn van de risico’s en maatregelen die beschikbaar zijn bij funderingsproblemen.

Bronnen

zakkingssnelheid