Funderingswijzen in de bouw: Uitleg over soorten, toepassingen en bouwtechnieken

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Een stevige fundering is de basis voor elk bouwwerk. Zonder een goed uitgevoerde fundering kan een gebouw niet veilig of duurzaam worden. In de bouwsector worden verschillende funderingsmethoden toegepast, afhankelijk van de ondergrond, het gewicht van het gebouw en de omgevingsfactoren. Deze artikel geeft een overzicht van de belangrijkste funderingswijzen, zoals fundering op staal, paalfundering en plaatfundering, en bespreekt de toepassingsgebieden, constructieve aandachtspunten en eventuele problemen die bij funderingswerken kunnen ontstaan.

De fundering is de ondergrondconstructie waarop een gebouw rust. Volgens de definitie uit Hogere Bouwkunde (Jellema e.a.) dient de fundering de belasting van het bouwwerk zo over te brengen op de draagkrachtige grondlagen dat er geen onwenselijke zakkingen of zettingsverschillen optreden. Het woord fundering is afgeleid van het Latijnse fundare, wat "grondvesten" betekent, en verwijst daarmee naar de essentie van een stevige basis.

In de bouw zijn verschillende soorten zettingen mogelijk, zoals een gelijkmatige zakking van het gehele gebouw, scheef zakken of partiële zakkingen van bepaalde delen. Deze variaties worden beïnvloed door de belastingverdeling op de fundering, de ondergrond en de constructie van het bouwwerk zelf.

Fundering op staal

Een van de meest gebruikte funderingsmethoden is de fundering op staal. Deze methode is geschikt wanneer de draagkrachtige laag (zogenaamde vaste grondslag) niet te diep onder het maaiveld ligt, bijvoorbeeld op 80 of 100 cm. De slechte bovengrond wordt dan meestal verwijderd en vervangen door een zandkoffer of verbeterd via verdichting of injectie.

Bij een fundering op staal rusten de muren of wanden, meestal via een verbrede voet, direct op de draagkrachtige bodem. De verbrede voet is nodig wanneer de druk van de muur groter is dan het draagvermogen van de ondergrond. Deze voet vergroot ook de stabiliteit van de muren. De onderkant van de fundering moet voorzichtig zijn gelegd, zodat opvriezen voorkomen kan worden. Het draagvermogen van de ondergrond wordt bepaald met sonderingen of andere grondonderzoekstechnieken.

De term "fundering op staal" heeft niets te maken met het materiaal staal. Het woord stamt uit het Oudgermaans stal en Oudfrans estal, wat "vaste plaats" of "rusten op" betekent. Historisch gezien werd bij bouwstart de bodem afgegraven tot het funderingsniveau, en werd een deskundige geraadpleegd die de "staal" (monster) van de grond beoordeelde.

In de Nederlandse norm NEN 6744 is vastgelegd dat een fundering op staal niet dieper mag zijn dan vijf maal zijn kleinste dwarsafmeting. Dit betekent dat de breedte en hoogte van de funderingsvoet zorgvuldig berekend moeten worden, afhankelijk van de belasting in kN/m en het draagvermogen van de grond in N/mm². Deze berekening is essentieel om de sterkte en stabiliteit van de fundering te waarborgen.

Fundering op staal is bijvoorbeeld vaak toegepast in bebouwde kom, waar de vaste grondslag relatief vlak ligt. Het is een kostenefficiënte methode vergeleken met paalfundering, mits de ondergrond geschikt is.

Fundering op paal

Wanneer de vaste grondslag te diep zit, zoals in moerassen, kleigronden of veengronden, is een paalfundering vaak de enige haalbare oplossing. Bij deze methode worden paalconstructies in de grond geplaatst, die als dragende elementen dienen. Na het plaatsen van de palen moet er een stijve vloer worden aangebracht, zodat op deze vloer verder kan worden gebouwd. De verbinding tussen paal en vloer wordt een paalstek genoemd.

De draagkracht van de paalfundering kan op twee manieren worden verkregen: als de paalpunt de vaste laag niet bereikt, steunt de paal op kleefkracht; als de paalpunt wel in de vaste laag zit, steunt de paal op de stevige bodem. De keuze voor de juiste methode is afhankelijk van het grondtype en de verwachte belasting.

Er zijn verschillende paalmaterialen in gebruik: houten paal, vooraf gemaakte betonpaal en in de grond gevormde betonpaal. De manier van aanbrengen van de paalfundering varieert ook: paal kan worden geheerd, gedrukt, getrild of geboord. De keuze van techniek hangt af van de ondergrond, de benodigde draagkracht en de logistieke omstandigheden op de bouwplaats.

Een belangrijk risico bij paalfundering is het vergeten van een paal tijdens het ontwerp of de uitvoering. Dit kan leiden tot onverwachte zakkingen tijdens de bouw. Daarom is een zorgvuldig ontwerp en uitvoering van paalfundering van essentieel belang.

Andere funderingsmethoden

Naast fundering op staal en paalfundering zijn er ook andere funderingsmethoden die in specifieke situaties worden toegepast.

Fundering op grondverbetering

Wanneer de ondergrond zwak is, maar niet zo diep ligt dat paalfundering nodig is, kan grondverbetering een efficiënte oplossing zijn. Dit kan gerealiseerd worden via diepteverdichting, waarbij zand of andere grondsoorten worden verdicht met behulp van triltechnieken. Ook is injectie een bekende methode, waarbij holle ruimtes tussen de grondkorrels worden opgevuld met klei, cement of chemische stoffen.

Bij het gebruik van cement is het belangrijk om het juiste mengsel te kiezen. Voor zand- of grindgrond wordt vaak een mengsel van cement, water en zand ingeperst, terwijl voor kleigrond een mengsel van cement en water voldoende kan zijn. Chemische stoffen zoals zuren of zoutoplossingen worden gebruikt bij grond die schadelijke bodemzuren bevat.

Fundering op plaat

Een plaatfundering wordt toegepast wanneer de draagkrachtige grond ver onder het maaiveld ligt. Bij deze methode wordt een dikke betonplaat op de grond gelegd, waarop het gebouw wordt opgezet. Deze methode is vaak gebruikt in bebouwde kom waar de ondergrond niet geschikt is voor stroken- of poerenfundering. Een plaatfundering biedt goede stabiliteit en is geschikt voor zware constructies.

Fundering op putten

Fundering op putten is een methode waarbij putten worden gegraven tot aan of in de draagkrachtige laag. Deze putten vormen vaste punten, waarop de belasting van het bouwwerk kan worden afgedragen. De afstand tussen de putten wordt overbrugd door betonbalken. Deze methode is geschikt bij kleine bouwwerken of bij situaties waarin het niet mogelijk is om een continue fundering aan te leggen.

Problemen en fouten in funderingswerken

Hoewel funderingswerken essentieel zijn voor de stabiliteit van een bouwwerk, kunnen ook fouten voorkomen die leiden tot zakkingen of andere structurele problemen. Enkele veelvoorkomende fouten zijn:

Geen of onvoldoende grondonderzoek: Een fundering die niet op grond van uitgebreid onderzoek is ontworpen, kan mislukken.
Verkeerd ontwerp van de fundering: Bijvoorbeeld wanneer paalfundering vereist is, maar een fundering op staal is gekozen.
Verkeerd uitgevoerde funderingswerken: Een vergeten paal of een incorrecte aanleg van de funderingsvoet kan het bouwwerk onstabiel maken.
Onvoldoende rekening met variaties in de ondergrond: Verschillen in de draagkracht van de grond kunnen leiden tot ongelijke zettingsverschillen.

Een specifiek voorbeeld is wanneer fundering op zand wordt toegepast, maar het zand gemengd is met klei of veen. In dat geval is de kans op inklinken groter. Een mogelijke oplossing is om de grond rond het gebouw bij langdurige droogte regelmatig te sproeien, zodat de grond niet uitdroogt en inklinkt.

Conclusie

Een goed uitgevoerde fundering is van essentieel belang voor de stabiliteit en levensduur van een bouwwerk. Afhankelijk van de ondergrond en de belasting van het gebouw worden verschillende funderingsmethoden toegepast, zoals fundering op staal, paalfundering, plaatfundering en fundering op grondverbetering. Het is belangrijk dat funderingswerken zorgvuldig worden ontworpen en uitgevoerd, met rekening houdend met de ondergrond en de belastingverdeling.

Fouten in funderingswerken kunnen ernstige gevolgen hebben, zoals zakkingen of structurele schade. Daarom is een grondig grondonderzoek en een goed ontwerp van de fundering essentieel. Voor complexe projecten of situaties met uitdagende ondergrond is het raadzaam om specialisten, zoals funderingsbouwbedrijven, in te schakelen.

Bronnen

ijzer