Ondermetselen van bestaande funderingen: Technieken, toepassingen en voorwaarden

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Ondermetselen is een specifieke bouwtechniek die gebruikt wordt om bestaande funderingen te verdiepen en te versterken. Deze methode wordt vaak toegepast bij renovaties of uitbreidingen waarbij een kelder of ondergrondse ruimte nodig is. In dit artikel worden de technieken, toepassingen, voorwaarden en uitvoering van ondermetselen besproken, met een focus op praktische en technische details.

Ondermetselen is niet alleen technisch complex, maar ook afhankelijk van de ondergrond, de bestaande bouwstructuur en de wettelijke regelgeving. Het is daarom belangrijk om deze procedure goed te begrijpen voor zowel bouwmeesters als zelfbouwers die hun project willen uitbreiden of verbeteren.

Wat is ondermetselen?

Ondermetselen is een proces waarbij de bestaande fundering van een gebouw wordt uitgegraven en verdiept, waarna deze wordt versterkt of verlengd met beton of andere materialen. Deze techniek wordt vaak gebruikt wanneer er sprake is van een aanbouw of wanneer een kelder of ondergrondse parkeergarage moet worden aangelegd. Bij ondermetselen wordt de bestaande fundering ondergraven, waarna de nieuwe fundering opgemetseld wordt. Dit kan gebeuren met betonblokken, betonplaten of andere stabiliserende materialen.

De techniek is bijzonder geschikt voor droge ondergronden, zoals zandgrond. In zo’n geval is de kans op instorting of overlast door water minder groot. Echter, ook in andere situaties kan ondermetselen worden toegepast, mits voorzien van extra maatregelen zoals afvoer of waterdichting.

Toepassing van ondermetselen

Ondermetselen wordt vooral toegepast in de volgende situaties:

Kelders aanleggen: Bij renovaties of uitbreidingen waarbij ruimte onder het huis of aanbouw nodig is.
Ondergrondse parkeergarages: Vaak gebruikt in woonwijken of appartementencomplexen waar ruimte op het terrein beperkt is.
Bij droge ondergronden: Ondermetselen is geschikt wanneer de ondergrond droog en stabiel is, zoals in zand- of kleigrond.
Bestaande gebouwen in goede staat: Wanneer de omliggende gebouwen structureel stabiel zijn, is de kans op overlast kleiner.

Een belangrijk aspect is dat de bestaande funderingen in goede staat moeten zijn. De structuur moet in staat zijn om de extra belasting van het ondermetselen aan te kunnen. Daarom is het vaak nodig om eerst boringen en sonderingen uit te voeren om de toestand van de fundering en de ondergrond te bepalen.

Technische uitvoering van ondermetselen

De uitvoering van ondermetselen houdt meerdere stappen in. Deze worden meestal uitgevoerd in kleine delen om de stabiliteit van het gebouw te waarborgen. Een typische procedure is als volgt:

Voorbereiding: Eerst wordt een gedetailleerde inventarisatie gedaan van de bestaande funderingen en de ondergrond. Dit omvat boringen, sonderingen en eventueel het analyseren van bestaande bouwdocumenten. Deze gegevens worden gebruikt om te bepalen of ondermetselen technisch haalbaar is.
Verdeling in delen: De wand die ondergemetseld moet worden, wordt verdeeld in stukken van ongeveer 1,2 meter. Elke sleuf wordt afzonderlijk behandeld in een bepaalde volgorde, afhankelijk van de stabiliteit van de ondergrond.
Uitgraven en ondergraven: De grond onder de bestaande fundering wordt in laagjes (meestal van ongeveer 40 cm) uitgegraven. Dit gebeurt deels met machines, maar voornamelijk handmatig om schade aan de structuur te voorkomen.
Versterken en opmetselen: Het uitgegraven gedeelte wordt beschoeid met hout, staal of beton. Vervolgens wordt het gedeelte opgemetseld met betonblokken of betonplaten. Het gebruik van krimpvrij beton is aan te raden om verzakkingen te voorkomen.
Herhaling en afwerking: De procedure wordt herhaald tot de gewenste diepte bereikt is. Eens het beton voldoende verhard is, worden de overige stukken behandeld. De nieuwe fundering moet voldoen aan de bouwnormen en veiligheidsmaatregelen.

Ondermetselen bij rijhuizen

Bij rijhuizen is ondermetselen iets complexer, omdat de scheidingsmuur vaak geen kelder heeft. Als één van de woningen toch een kelder wil aanleggen, moet de fundering onder de scheidingsmuur verder worden verdiept. Dit proces wordt ook wel "ondermetselen" genoemd.

De uitvoering bij rijhuizen gebeurt doorgaans in een gestructureerde manier: afwisselend wordt per meter een gedeelte uitgegraven en een gedeelte behouden. De holtes worden gevuld met beton en aangevuld met metselwerk. Dit vermindert de kans op structurele schade aan het aanliggende huis.

Voor dit proces is het belangrijk om een "plaatbeschrijving" aan te vragen. Deze beschrijving helpt bij het identificeren van eventuele structuurproblemen in het aanliggende huis. Hoewel het buurhuis geen direct bezwaar kan aantekenen, is het verstandig om vooraf eventuele risico's te analyseren.

Voorwaarden en beperkingen

Ondermetselen is een delicate bouwtechniek en vereist meerdere voorwaarden om veilig en succesvol uitgevoerd te worden. Hieronder worden enkele belangrijke beperkingen en aandachtspunten genoemd:

Stabiele ondergrond: Ondermetselen is meestal geschikt voor droge zandgrond of andere stabiele ondergronden. Bij een hoge grondwaterstand is extra waterdichting of afvoer nodig.
Structuurstabiliteit: De bestaande fundering moet in goede staat zijn en moet in staat zijn om de extra belasting van het ondermetselen te dragen.
Toestemming en regelgeving: In sommige gevallen is een bouwvergunning nodig. Dit hangt af van de lokaal geldende bouwregelgeving en de omvang van de werken.
Bijkomende maatregelen: Afhankelijk van de situatie kan het nodig zijn om waterdichte membranen aan te brengen of extra steunstructuren te installeren.

Ondermetselen in de praktijk: Een voorbeeld

In een discussie op een bouwforum stelde een gebruiker de volgende situatie: bij een aanbouw van 2009 wilde hij een ruimte onderkelderen. De ondergrond was kurkdroog zand, en de fundering bestond uit zowel de fundering van de oude buitenmuur als die van de nieuwe aanbouw. De gebruiker stelde twee vragen:

Is het mogelijk om de huidige fundering ca. 20 cm te ondergraven en op te metselen met betonblokken van 15 cm diep?
Is het een optie om twee sleuven van 70 cm breed uit te graven en op te metselen, waarna het tussenstuk verwijderd en opgemetseld kan worden?

Deze situatie toont aan dat ondermetselen niet altijd eenvoudig is en dat het vaak afhankelijk is van de specifieke omstandigheden van het project. In dit geval zou het ondermetselen met betonblokken mogelijk zijn, mits de fundering nog steunt op voldoende stabiele grond.

Technieken en materialen

Er zijn verschillende technieken en materialen die gebruikt kunnen worden bij ondermetselen. De keuze hangt af van de omstandigheden van het project, zoals de ondergrond, de gewenste diepte en de belasting die de fundering moet dragen.

Betonblokken: Deze worden vaak gebruikt bij het opmetselen van funderingen. Zij zijn sterk en relatief eenvoudig te plaatsen. Het gebruik van krimpvrij beton wordt aanbevolen om verzakkingen te voorkomen.
Betonplaten: Deze kunnen gebruikt worden om de fundering te versterken. Het is een solide keuze bij diepere ondermetselingen.
Stalen beschoeiingsplaten: Deze worden gebruikt bij ondermetselingen waarbij extra steun nodig is. Zij zijn geschikt voor instabiele ondergronden.
Houten of staalconstructies: Deze worden soms gebruikt om de fundering tijdelijk te ondersteunen tijdens het ondergraven.

Risico’s en voorzichtigheid

Ondermetselen brengt meerdere risico’s met zich mee, waaronder:

Structuurinstabiliteit: Als de fundering niet goed versterkt wordt, kan er sprake komen van keldering of schade aan het gebouw.
Wateroverlast: Bij hoge grondwaterstanden kan water in het keldergedeelte treden. Het is daarom belangrijk om waterdichte maatregelen te nemen.
Buizen en kabels: Het is belangrijk om te controleren of er buizen of kabels in de ondergrond lopen. Dit voorkomt schade aan de infrastructuur tijdens het graven.
Burenproblemen: Bij rijhuizen kan ondermetselen structurele problemen veroorzaken voor het aanliggende huis. Het is daarom verstandig om vooraf een expert te raadplegen.

Conclusie

Ondermetselen is een complexe en delicate techniek die vaak nodig is bij renovaties of uitbreidingen waarbij ruimte onder het gebouw moet worden aangelegd. De procedure vereist een goed begrip van de ondergrond, de bestaande fundering en de bouwtechnieken. De keuze van materialen en de uitvoering zijn van groot belang om de stabiliteit en de duurzaamheid van de fundering te waarborgen.

In de praktijk is ondermetselen meestal geschikt voor droge ondergronden en bestaande funderingen in goede staat. Bij rijhuizen is het belangrijk om de impact op het aanliggende huis te analyseren en eventuele maatregelen te treffen.