Paalrot en funderingsproblematiek: Risico’s, oorzaken en aanpak in Nederland

Published by Redactie on juli 20, 2025 | Category fundering

Funderingsproblemen zijn in Nederland een urgente kwestie, waarbij paalrot door droogte een van de belangrijkste oorzaken is, vooral in oude stadsdeelgebieden. In combinatie met klimaatverandering en veranderende grondwaterstanden, nemen funderingsrisico’s sterk toe. In dit artikel worden de oorzaken van paalrot, de risico’s op funderingsschade, aandachtsgebieden en mogelijke oplossingen besproken, op basis van recente publicaties, onderzoeken en expertinformatie.

Inleiding

In Nederland zijn veel woningen op houten palen gebouwd, vooral in de westelijke steden en oude wijken. Deze palen zijn meestal van esdoorn, grenen of eik. Hout is echter kwetsbaar voor biologische aantasting, zoals paalrot door schimmels of bacteriën. Door droogte, klimaatverandering en veranderingen in grondwaterstanden, komt houten funderinghout vaker boven water te staan, wat de levensduur van de fundering aanzienlijk verkort.

Recente publicaties en analyses tonen aan dat ongeveer 487.000 tot 537.000 panden momenteel verhoogd risico lopen op verzakking en funderingsschade, met een verwachting dat dit aantal oploopt tot 687.000 als gevolg van klimaatverandering. In dit artikel worden de oorzaken van paalrot, de gevolgen voor funderingen en de maatregelen die genomen kunnen worden, besproken.

Oorzaken van paalrot

Droogstand en klimaatverandering

Droog voorjaar zoals in 2024 en 2025 zorgt ervoor dat houten funderingspalen langer droog staan. Volgens Peter den Nijs van Wareco Ingenieurs, die al meer dan 20 jaar funderingsonderzoek uitvoert, leidt dit tot een verkorting van de levensduur van houten funderingen. In combinatie met klimaatverandering is het probleem van paalrot een groeiende zorg, aangezien droge voorjaars voorkomen zullen toenemen.

Biologische aantasting

Houten funderingspalen zijn kwetsbaar voor schimmels, bacteriën en insecten. Paalrotschimmels groeien bij een afwisseling van natte en droge omstandigheden, wat het ideale leefmilieu voor deze schimmels is. Grenen palen zijn bovendien gevoelig voor een bacteriële aantasting, bekend als paalenziekte, die volledig onder water plaatsvindt. Sinds 1970 is het gebruik van grenen hout verboden in funderingen, maar er is nog steeds een grote hoeveelheid erfgoed van deze funderingsmaterialen.

Bodemsamenstelling

Houten funderingen zijn vooral gevoelig in veen- en kleigebieden. In deze gebieden is de ondergrond losser en minder stevig, waardoor palen vaker in contact komen met lucht en water. De combinatie van droog stand en biologische aantasting in deze gebieden leidt vaak tot funderingsproblemen.

Risico’s op funderingsschade

Verzakking en scheuren

Paalrot leidt ertoe dat funderingspalen verzwakken en in staat komen te verzakken. Dit kan leiden tot scheuren in muren, daken en vloeren van woningen. In steden als Amsterdam, Rotterdam, Haarlem en Dordrecht zijn veel panden op houten palen gebouwd, waardoor het risico op verzakking in deze steden aanzienlijk is.

Ondiepe funderingen

Naast houten funderingen zijn ook woningen op ondiepe funderingen vatbaar voor schade. Ondiepe funderingen zijn gevoeliger voor optrekkend vocht en verschilzetting, vooral in kleigebieden. In 2025 stelde het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) vast dat 57% van de panden in Nederland op ondiepe funderingen staat. Dit maakt het risico op funderingsschade omvangrijk, aangezien ondiepe funderingen minder bestand zijn tegen veranderingen in de ondergrond.

Aandachtsgebieden

Sweco heeft een kaart gemaakt van risicogebieden voor funderingsproblemen, op basis van gegevens van Deltares. In de meest zettingsgevoelige gebieden, zoals veengebieden, is het risico op funderingsschade het grootst. Deze gebieden zijn in rood op de kaart aangegeven. Het aantal woningen in het rode gebied dat risico loopt op funderingsschade bedraagt 750.000 tot 1 miljoen. Buiten deze gebieden is er ook aandacht voor huizen die rechtstreeks op de ondergrond staan, in kleigebieden, waar funderingsschade ook kan voorkomen, vooral bij aanduiding van verschillende funderingstechnieken bij aanbouw.

Herstel en preventie

Herstelmaatregelen

Herstel van funderingsschade is een complexe en kostbare procedure. Het herstellen van schade door rottende houten palen is duurder dan het herstellen van schade in woningen op staal. Het gemiddelde herstelkostenbedrag voor het slaan van nieuwe of extra palen bedraagt circa €56.000. Voor schade aan woningen op staal zijn de herstelkosten doorgaans lager, vaak enkele duizenden euro’s.

Nationaal Funderingsherstelregister

Het Nationaal Funderingsherstelregister houdt momenteel meer dan 18.000 herstelde panden bij. Dit register is bedoeld voor beleidsmakers, woningcorporaties, gemeenten en andere betrokken partijen om gerichte maatregelen te nemen. Het register is een essentieel instrument om de huidige en toekomstige funderingsproblematiek te beheren en op te lossen.

Preventieve maatregelen

Bij het kiezen van een locatie voor woningbouw is het belangrijk om rekening te houden met de bodemsamenstelling en de funderingsrisico’s. In veen- en kleigebieden is het verstandig om gebruik te maken van moderne funderingstechnieken, zoals betonpalen, die beter bestand zijn tegen biologische aantasting. Ook het verlagen van het risico op droogstand door het beheren van grondwaterstanden kan paalrot voorkomen of verminderen.

Funderingsviewer en risicoanalyse

Het KCAF ontwikkelde in samenwerking met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland een funderingsviewer, die indicatieve aandachtsgebieden toont. Deze kaart geeft het aantal panden weer met een bouwjaar van vóór 1970 per postcodegebied, in combinatie met de bodemgesteldheid. De kaart toont aan waar het risico op funderingsproblemen het grootst is, vooral in gebieden met houten funderingen in veen- en kleigebieden.

De funderingsviewer doet geen uitspraken over de staat van funderingen in specifieke gebieden, maar biedt een eerste inzicht in waar funderingsproblemen mogelijk kunnen opspelen. Het is een waardevol instrument voor de bewustwording rondom funderingsproblematiek en helpt bij het nemen van gerichte maatregelen.

Conclusie

Funderingsproblematiek is een urgente kwestie in Nederland, waarbij paalrot door droogte en klimaatverandering een van de belangrijkste oorzaken is. In combinatie met veranderende grondwaterstanden en biologische aantasting, nemen de risico’s op funderingsschade toe. Het is daarom van groot belang dat zowel particulieren, woningcorporaties als gemeenten zich bewust zijn van de risico’s en gerichte maatregelen nemen voor het herstellen en voorkomen van funderingsschade.

In de komende jaren zullen de uitdagingen met funderingen alleen maar groter worden. Preventie, herstel en bewustwording zijn essentieel om de toekomstige funderingsproblematiek in goede banen te leiden.

Bronnen

paalrot