Funderingen: Fundamentale rol in de duurzaamheid en veiligheid van gebouwen

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Funderingen vormen het fundament van ieder gebouw – letterlijk en figuurlijk. Zij zijn verantwoordelijk voor de stabiliteit, veiligheid en lange levensduur van constructies, zowel in stedelijk als in landelijk gebied. In Nederland is er momenteel sprake van een urgente funderingsproblematiek die niet alleen technische uitdagingen oplevert, maar ook maatschappelijke, juridische en economische gevolgen met zich meebrengt. Tegelijkertijd openbaren innovatieve funderingsmethoden, zoals de monopile, nieuwe mogelijkheden voor zowel de bouw- als de duurzame energie-sector. Dit artikel biedt een overzicht van de technische aspecten van funderingen, het huidige landelijke probleem en de mogelijke oplossingen die op de voorgrond treden.

Technische functie en vereisten van funderingen

De fundering is een draagconstructie die geplaatst wordt onder het maaiveld en waarop een gebouw rust. Haar kernfunctie is om de belasting van het gebouw veilig over te brengen op de draagkrachtige grondlagen die zich onder het bouwwerk bevinden. Dit moet zo gebeuren dat er geen zakkingen, scheefzakkingen of zettingsverschillen optreden die schade of instabiliteit veroorzaken. (Bron 1)

Een goede fundering moet voldoen aan een aantal fundamentele eisen:

Sterk en stijf: Het moet het gewicht van het gebouw dragen zonder te verliezen aan integriteit.
Bestand tegen omgevingsinvloeden: Denk aan grondwater, zout, vorst, hitte, schimmel en insecten. Gewapend beton voldoet in de meeste gevallen aan deze eisen.
Duurzaam: De fundering moet functioneel blijven gedurende de levensduur van het gebouw.

Er zijn verschillende funderingstypen, afhankelijk van de situatie van de grond en het gewicht van het gebouw:

Strokenfundering en sleuffundering: Worden gemaakt met gewapend beton en geplaatst onder dragende muren. De breedte van de fundering is afhankelijk van de dikte van de muren.
Plaatfundering: Wordt gebruikt wanneer de draagkrachtige grond te diep zit, bijvoorbeeld in moerassen of op aangevulde grond. Hierbij wordt een dikke betonnen plaat geplaatst op de draagkrachtige laag.
Palerfundering: Wordt toegepast wanneer de draagkrachtige grond zeer diep ligt. Betonnen palen worden in de ondergrond getimmerd om de belasting over te brengen.

Een veelgebruikte methode is de fundering op staal, vooral wanneer de draagkrachtige laag niet te diep ligt. De slechte bovengrond kan worden afgewerkt of verbeterd via verdichting of injectie. (Bron 1)

Nationale funderingsproblematiek: Urgentie en schadeverwachting

Nederland is momenteel geconfronteerd met een omvangrijke funderingsproblematiek. Het probleem is zowel aanwezig in stedelijke als in landelijke gebieden en treft momenteel ongeveer 425.000 gebouwen. Deze gebouwen hebben al verzakkingsschade of zullen deze krijgen tussen nu en 2035. Zonder maatregelen zal het aantal gebouwen met funderingsschade aanzienlijk stijgen. Het totale schadebedrag kan oplopen tot € 54 miljard. (Bron 2)

Een van de belangrijkste oorzaken van de funderingsproblematiek is het ontbreken van voldoende funderingsinformatie. Zonder transparantie blijven de exacte oorzaken van schade vaak onbekend, en wordt risico’s en kosten doorgegeven aan kopers van vastgoed. Dit creëert onzekerheid en maatschappelijke spanningen, vooral voor huidige eigenaren die met zinkende waarden en herstelkosten worden geconfronteerd. (Bron 2)

Om een doeltreffende aanpak mogelijk te maken, is transparantie over funderingsproblemen essent, maar moet dit gepaard gaan met een concreet perspectief op oplossingen. Zonder oplossingsperspectief dreigen juridische aanklachten en maatschappelijke onrust. De overheid speelt hierin een cruciale rol. Alleen het Rijk heeft de middelen en het gezag om zowel transparantie te garanderen als subsidie en ondersteuning te verschaffen aan eigenaren en aannemers. (Bron 2)

Aanpak en voorstellen

Om de funderingsproblematiek aan te pakken, is een nationaal coördinatiesysteem nodig. Dit houdt in:

Een Nationaal Coördinator Funderingsproblematiek, die verantwoordelijk is voor het leiden van het openbare funderingsdatabase, het funderingsloket en de subsidieverstrekking.
Certificering van onderzoeksbureaus, om te zorgen voor kwaliteit en betrouwbaarheid van funderingsonderzoek.
Innovatie en opschaling van funderingswerkzaamheden, met financiële ondersteuning van de overheid.
Marktontwikkeling, om ervoor te zorgen dat funderingsherstel snel en professioneel kan worden uitgevoerd.

De geplande nationale aanpak vraagt om een investering van de rijksoverheid van ongeveer € 12 miljard over de periode 2024-2035. Dit bedrag is nodig om:

De transparantie te verzachten voor eigenaren.
Eigenaren te activeren om aan herstel te beginnen.
Juridische complicaties zoveel mogelijk te voorkomen. (Bron 2)

Monopile-fundering: Innovatie in onshore bouw

Nederland is niet alleen geconfronteerd met problemen, maar ook in ontwikkeling met innovatieve funderingsmethoden. De monopile-fundering, tot nu toe vooral gebruikt in offshore windmolens, wordt nu onderzocht voor toepassing in onshore situaties. Deze funderingsmethode bestaat uit een enkele, dikke stalen paal die diep in de grond wordt getimmerd, waarbij de belasting van het bouwwerk direct overgedragen wordt op de draagkrachtige laag. (Bron 3)

Voordelen van de monopile-fundering zijn:

Hoge draagkracht: Ze kan zware belastingen dragen, wat ideaal is voor zware constructies.
Snellere constructie: De fundering kan sneller worden geïnstalleerd dan traditionele methoden.
Duurzame optie: De monopile kan een lagere CO₂-impact hebben, afhankelijk van de productie- en installatiemethoden.

Ondertussen zijn er ook nadelen en risico’s:

Hoog investeringsbedrag: De productie en transportkosten zijn aanzienlijk.
Geografische beperkingen: Niet overal is de grond geschikt voor monopile-fundering.
Technische complexiteit: De installatie vereist hoge mate van expertise en moderne apparatuur.

Het onderzoek richt zich op het onderzoeken van de geschiktheid van de monopile-fundering voor onshore markt, met aandacht voor kosten, CO₂-impact, en de mogelijkheid tot combinatie met windturbineinstallaties. Doel is het opstellen van een keuzematrix en risicoregister, waarbij aandachtspunten en mitigatie-strategieën worden opgenomen. (Bron 3)

Conclusie

Funderingen vormen het fundamentele kader voor elke bouwconstructie. Zowel vanuit technisch als maatschappelijk perspectief is het van essentieel belang dat funderingen duurzaam, veilig en transparant zijn. In Nederland is er momenteel sprake van een urgente funderingsproblematiek die aandacht en actie vereist. Tegelijkertijd bieden innovatieve oplossingen zoals de monopile-fundering nieuwe mogelijkheden voor zowel de bouw- als de energie-industrie.

Het is van groot belang dat zowel particuliere eigenaren, overheden, aannemers als onderzoekers een gezamenlijke aanpak realiseren. De overheid speelt hierin een cruciale rol door middelen en ondersteuning te verschaffen en tegelijkertijd transparantie te garanderen. Innovatie, samenwerking en juridische zekerheid zijn de sleutel tot een duurzame en robuuste funderingsaanpak in Nederland.

Bronnen

dienst