Inzicht in funderingsproblematiek: Kaarten, risico’s en oplossingen

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

De fundering van een woning is de basis van haar stabiliteit en levensduur. In Nederland is het een bekend feit dat oude panden vaak kwetsbaar zijn voor funderingsproblematiek, vooral in regio’s met zachte grond of een lage grondwaterstand. Funderingsproblemen kunnen leiden tot zakkingsverschijnselen, scheefstanden, scheuren in muren en andere schade. Het verloop van deze problemen is vaak traag, maar de gevolgen zijn zowel visueel duidelijk als financieel aanzienlijk.

In het licht van de toenemende aandacht voor het onderwerp, zijn er in de afgelopen jaren verschillende initiatieven ontstaan om funderingsrisico’s in kaart te brengen en te beheren. Deze inzichten zijn van groot belang voor zowel eigenaren van woningen als professionals in de bouw- en vastgoedsector. In deze artikel wordt de huidige status van funderingsproblematiek in Nederland besproken, met aandacht voor de gebruikte methoden, technologieën en de betekenis van kaarten en analyses voor bouw- en renovatieactiviteiten.

Wat is funderingsproblematiek?

Funderingsproblematiek verwijst naar schade of instabiliteit die optreedt in de fundering van een gebouw. Oorzaak hiervan kan liggen in de samenstelling van de bodem, de aanleg van de fundering, veranderingen in de grondwaterstand of klimaateffecten. In regio’s met zachte grondlagen, zoals veen- of kleigrond, is funderingsproblematiek vaak voorkomend. Houten funderingspalen, die vaak gebruikt werden tot in de jaren 1960 en 1970, zijn bijvoorbeeld kwetsbaar voor paalrot bij een langdurig laag grondwaterpeil.

De gevolgen van funderingsproblematiek zijn niet alleen structureel, maar ook kostbaar. Herstel van funderingen kan tot enkele tienduizenden euro’s oplopen. Voor woningcorporaties, gemeenten en particuliere eigenaren is het daarom van belang om vroegtijdig risico’s te identificeren en beheersstrategieën op te stellen.

FunderMaps: Inzicht door data

Sinds 2017 is FunderMaps actief in Nederland om inzicht te krijgen in funderingsrisico’s door middel van data. Het platform is onderdeel van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) en werkt samen met gemeenten, woningcorporaties, taxatiebureaus en onderzoeksinstituten. FunderMaps is ontworpen om zowel technische als visuele informatie beschikbaar te maken, waardoor gebruikers snel een beeld kunnen krijgen van het funderingsrisico per pand.

Hoe werkt FunderMaps?

FunderMaps registreert funderingstypes, hun kenmerken en kwaliteitsgegevens. Deze data wordt opgebouwd via diverse bronnen, zoals archieven, onderzoeksrapporten en satellietgegevens (InSAR). Momenteel zijn ongeveer 35% van alle panden van voor 1970 geregistreerd met funderingsinformatie. Bovendien is er een Funderingsherstel Register met gegevens over 23.000 herstelde funderingen. Deze data is essentieel voor het analyseren van risico’s en het opstellen van aanpakplannen.

Funderingsrisico’s in kaart brengen

Een van de belangrijkste functies van FunderMaps is het maken van risicokaarten. Deze kaarten tonen op pandniveau of in gebieden de aanwezige funderingsrisico’s. Voorbeelden van risicokaarten zijn:

Droogstand: Risico op paalrot door lage grondwaterstand
Ontwateringsdiepte: Risico op optrekkend vocht en verminderd draagvermogen
Negatieve kleef: Risico op schade door ophoging van de buitenruimte
Palenpest: Regionale analyse van bacteriële aantasting
Pandzakking & scheefstand: Analyse met InSAR-satellietgegevens
Herstelkosten: Gedetailleerde kostenramingen op pandniveau

Deze kaarten worden gebruikt door gemeenten en woningcorporaties om prioriteiten te stellen bij onderhoud en renovatieprojecten. Het platform biedt daarnaast de mogelijkheid om QuickScan-resultaten en herstelgegevens te tonen, wat essentieel is voor het beoordelen van de staat van de fundering van individuele panden.

Atlas Leefomgeving: Kaarten voor een overzicht van funderingsproblematiek

Atlas Leefomgeving is een ander initiatief dat funderingsproblematiek in kaart brengt. In 2024 werd een rapport gepubliceerd dat aantoont dat funderingsproblematiek speelt bij meer dan 500.000 woningen in Nederland. Dit rapport is gebaseerd op de FunderMaps-database en benadrukt het belang van actie op lokaal en nationaal niveau.

Een van de centrale kaarten op de Atlas Leefomgeving is "Gebieden met kwetsbare fundering door droogte". Deze kaart is samengesteld in samenwerking met het KCAF en FunderMaps. Het beeld dat deze kaart geeft is vooral relevant in regio’s zoals het Rijnmondgebied en de Zaanstreek, waar funderingsproblemen ontstonden door droogte, bodeminklinking en lage grondwaterstand.

Waarom is droogte een risico?

In regio’s waar houten funderingspalen gebruikt zijn, kan een laag grondwaterpeil leiden tot paalrot. Dit is een langzaam proces, maar als het ondervangen wordt, kan het leiden tot zakkingsverschijnselen en schade aan het gebouw. De kosten voor herstel kunnen in extreme gevallen meer dan 100.000 euro oplopen. Daarom is het belangrijk om funderingsproblematiek vroegtijdig te herkennen en te beheren.

De rol van satellietgegevens

Een belangrijk hulpmiddel in de analyse van funderingsproblematiek is de gebruik van satellietgegevens. FunderMaps maakt gebruik van InSAR-technologie om zakkingsverschijnselen en scheefstanden van panden te detecteren. Deze technologie maakt het mogelijk om funderingsrisico’s in kaart te brengen op een schaal die tot op het individuele pand kan worden toegepast.

De data van satellieten is vooral nuttig in regio’s waar funderingsproblematiek langzaam ontstaat en waar traditionele metingen minder accuraat zijn. Door het combineren van InSAR-data met lokale onderzoeksresultaten, krijgen gebruikers van FunderMaps een compleet beeld van het funderingsrisico.

Herstel en aanpak

De laatste jaren is er een sterke focus ontstaan op het herstellen en beheren van funderingsproblematiek. Het Funderingsherstel Register biedt een overzicht van panden waarvan de fundering is hersteld. Deze data is van grote waarde voor het plannen van aanpakstrategieën en voor het bepalen van de effectiviteit van herstelmaatregelen.

Bijvoorbeeld, in regio’s met hoge risico’s op zakkingsverschijnselen is het van belang om te bepalen of herstel maatregelen effectief zijn. Door historische herstelgegevens te analyseren, kunnen gemeenten en woningcorporaties inschatten hoeveel geld en tijd er nodig is om funderingsproblematiek te beheersen.

De toekomst van funderingsbeheer

De ontwikkelingen van de afgelopen jaren laten zien dat funderingsproblematiek niet langer een onderbelicht probleem is. Het aantal panden met funderingsrisico’s is sterk toegenomen, en zowel particuliere eigenaren als professionele partijen zijn nu beter geïnformeerd over de aard van het probleem. Het gebruik van data, kaarten en technologie maakt het mogelijk om risico’s vroegtijdig te detecteren en maatregelen te nemen.

Toch blijft het belangrijk dat funderingsproblematiek verder op de agenda komt. Zoals Don Zandbergen van FunderMaps benadrukt, verdient het onderwerp meer aandacht in Nederland. Zowel op individueel niveau als op lokaal en nationaal niveau is er behoefte aan actie. De klimaatverandering maakt het probleem alleen maar urgenter, aangezien droogte en extreme weersomstandigheden funderingsrisico’s verder vergroten.

Conclusie

Funderingsproblematiek is een complex en veelvoorkomend probleem in Nederland, met aanzienlijke financiële en structurele gevolgen. Dankzij initiatieven zoals FunderMaps en Atlas Leefomgeving is het nu mogelijk om funderingsrisico’s systematisch in kaart te brengen en te beheren. Met behulp van data, kaarten en analyses kunnen zowel particuliere eigenaren als professionele partijen beslissingen nemen die gericht zijn op het beheersen van funderingsproblematiek. Het is essentieel dat dit onderwerp verder op de agenda komt, zowel vanwege de huidige situatie als vanwege de toekomstige klimaatrisico’s.

Bronnen

atlas