Baksteen in de fundering van metselwerk: Uitvoering, materialen en praktische tips

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Funderingen zijn het fundament van elk bouwwerk en spelen een cruciale rol in de stabiliteit en duurzaamheid van een gebouw. In Nederland is een van de meest gebruikte methoden voor fundering de combinatie van metselwerk en baksteen. Deze methode is traditioneel ingebruik geraakt en is bekend om zijn betrouwbaarheid, vooral in oudere gebouwen. In dit artikel wordt ingegaan op de toepassing van baksteen in funderingsmetselwerk, inclusief de juiste uitvoering, benodigde materialen, en praktische aandachtspunten.

Funderingsmetselwerk: Doel en opbouw

Een fundering wordt gebruikt om de belasting van een gebouw op een betere manier over de grond te verdelen. In het geval van metselwerk wordt baksteen of kalkzandsteen gebruikt om een massieve funderingsconstructie te creëren. Volgens bron [1], is het klassieke metselwerk op staal een bekende methode in Nederland en wordt hierbij gebruikgemaakt van blokken van ten minste twee lagen hoog. Deze blokken worden op een manier gemetseld dat ze aan beide zijden ¼ steen verspringen, om schuifspanningen in het metselwerk te vermijden en de belasting over een grotere breedte te spreiden.

De fundering kan opgebouwd worden van kalkzandsteen of klinkerkwaliteit, afhankelijk van de toepassing en het budget. De onderste lagen worden meestal van kalkzandsteen gemetseld, omdat deze materialen goedkoper zijn dan baksteen. Pas boven het maaiveld wordt overgeschakeld op baksteen.

Aanlegbreedte van fundering

De breedte van een fundering wordt bepaald door de belasting die op het gebouw rust en de draagkracht van de grond. Bron [1] meldt dat een vaak gehanteerde vuistregel is dat de aanlegbreedte 2 tot 3 keer de dikte van het opgaande muurwerk is. Dit is echter geen wetenschappelijk onderbouwde methode en kan bij grote belastingen of lage toelaatbare gronddruk leiden tot onjuiste berekeningen.

Voor een nauwkeurigere benadering is het aan te raden om een professionele berekening uit te voeren, waarin rekening wordt gehouden met factoren als de grondtype, waterstand, en de belasting van het gebouw. In praktijktoepassingen wordt de vuistregel wel vaak gebruikt, maar het is belangrijk om hierbij te beseffen dat deze methode beperkt is.

Voorbereiding en uitvoering van funderingsmetselwerk

Voor een correcte uitvoering van funderingsmetselwerk is het noodzakelijk dat het metselwerk op een vorstvrije fundering rust. Volgens bron [2] moet het metselwerk op een grondlaag van mortel van ten minste 10 cm rusten. Deze laag zorgt voor een goede verbinding tussen de stenen en de omringende grond. Bovendien dient de laag waterpas te liggen, zodat de belasting gelijkmatig wordt verdeeld.

Stenen worden per laag gemetseld, met zogenaamde stootvoegen die per laag moeten verspringen. Dit zorgt voor een betere verbinding en vermindert de kans op scheuren. Daarnaast is het gebruiken van halve of kwartstenen soms nodig, afhankelijk van de geometrie van het gebouw. Baksteen kan met een speciale zaagsnede of een beitel worden verwerkt om passend in het ontwerp te komen.

Materialen voor funderingsmetselwerk

In de praktijk worden meestal vuilwerkstenen gebruikt voor funderingsmetselwerk. Deze stenen zijn niet bedoeld voor zichtbare delen van het gebouw, maar voor ondergrondse delen. Bron [3] en bron [5] tonen aan dat vuilwerkstenen goedkoop beschikbaar zijn en vaak gebruikt worden in combinatie met mortel voor het maken van stevige funderingen.

Een bekende leverancier is BouwmaterialenKopen.com, die vuilwerkstenen aanbiedt in diverse formaten. Daarnaast is Kroesenhandel BV een leverancier die vuilwerkstenen vanaf € 0,16 per stuk verkoopt. Deze stenen zijn ideaal voor zowel binnen- als buitenmuren en funderingen, en kunnen worden gebruikt in combinatie met mortel.

Klinkers zijn ook een populaire keuze voor funderingen. Deze stenen zijn stevig en geschikt voor zowel opritconstructies als ondergrondse funderingen. Volgens bron [5] worden klinkers van 8 cm dik gebruikt voor funderingen, omdat deze voldoende stevigheid bieden.

Stabiliteit en duurzaamheid van funderingsmetselwerk

Een fundering uit metselwerk met baksteen is een massieve constructie die in staat is om aanzienlijke belastingen te dragen. De stabiliteit van de fundering hangt af van de juiste uitvoering en het gebruik van geschikte materialen. Bron [4] meldt dat oude funderingen in Nederland vaak bestaan uit houten palen in combinatie met metselwerk of alleen uit gemetselde funderingen. De oude bakstenen zijn meestal van klei gemaakt en kunnen sterk zijn, maar kunnen ook verzwakt zijn door slijtage of vocht.

Het gebruik van baksteen in fundering is bovendien duurzaam, omdat het gebruik van bestaande materialen wordt aangemoedigd. In de geschiedenis is het opnieuw gebruiken van bakstenen uit afgebroken gebouwen een bekende praktijk geweest, vooral omdat baksteen vroeger een duur product was.

Aandachtspunten bij renovatie of verbouwing van funderingsmetselwerk

Bij ingrijpende renovaties of verbouwingen van oudere panden kan het nodig zijn om de fundering te inspecteren en eventueel aan te passen. Bron [4] meldt dat bij verwijdering van oude vloeren en houten balken vaak de oude metselwerkfundering zichtbaar wordt. Het is belangrijk om te controleren of deze fundering nog stevig genoeg is en of er aanpassingen nodig zijn.

In sommige gevallen kan het nodig zijn om de fundering te herstellen of te verstevigen. Dit kan bijvoorbeeld nodig zijn als de grond onder de fundering zich heeft verlaagd of als de stenen verzwakt zijn. Het is raadzaam om in dergelijke gevallen een professional in te schakelen voor een inspectie en eventueel advies.

Kosten en beschikbaarheid

Het gebruik van baksteen voor funderingsmetselwerk is relatief kostenefficiënt, zeker als vuilwerkstenen worden gebruikt. Bron [3] en bron [5] tonen dat vuilwerkstenen beschikbaar zijn vanaf € 0,16 per stuk, afhankelijk van de leverancier. Voor grotere projecten zijn er ook pakketverkoopopties, zoals per 10 m², wat kostenefficiënt kan zijn.

Daarnaast zijn er ook leveranciers die bakstenen in bulk leveren, wat gunstig is voor grootschalige projecten. Het is belangrijk om te controleren of de stenen geschikt zijn voor ondergrondse toepassingen en of ze voldoen aan de benodigde druk- en vochtbestendigheid.

Veiligheid en vochtbeheersing

Een fundering moet niet alleen stevig zijn, maar ook goed beschermd zijn tegen vocht. Dit is belangrijk om lekkages, rot en schimmel te voorkomen. Bron [2] meldt dat een voorzichtig vochtbeheer belangrijk is bij het metselen van de fundering. Hierbij is het belangrijk om de stenen en mortel goed te natreren voordat het metselen begint.

Daarnaast dient er rekening mee te houden met de afvoer van grondwater. In sommige gevallen kan het nodig zijn om een grondwaterafvoer aan te brengen of een dampdichte laag te leggen onder het metselwerk. Dit is vooral belangrijk in natte gronden of in gebieden met een hoge waterstand.

Samenvatting

Baksteen is een bewezen en betrouwbare keuze voor funderingsmetselwerk in Nederland. Het gebruik van baksteen in combinatie met mortel zorgt voor een stevige en duurzame fundering die in staat is om aanzienlijke belastingen te dragen. De juiste uitvoering van funderingsmetselwerk is cruciaal voor de stabiliteit van het gebouw en vereist zorgvuldige voorbereiding en uitvoering.

Bij renovatieprojecten of verbouwingen van oudere panden is het belangrijk om te controleren of de fundering nog stevig genoeg is en of er aanpassingen nodig zijn. Het gebruik van vuilwerkstenen en klinkers is kostenefficiënt en geschikt voor ondergrondse toepassingen.

Tot slot is het belangrijk om rekening te houden met vochtbeheersing en dampdichting, zodat de fundering niet alleen stevig is, maar ook langdurig beschermd is tegen schade door vocht.