Betonnen fundering: oude traditie en moderne toepassing

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Een betonnen fundering speelt een essentiële rol in de constructie van gebouwen, zowel in historische monumentale structuren als in moderne nieuwbouw. Het is een van de meest betrouwbare en duurzame oplossingen voor fundering, die zowel stabiliteit als draagkracht biedt. In dit artikel wordt ingegaan op de toepassing van betonnen funderingen in de historische context, hun technische kenmerken en hun relevante moderne toepassing. De nadruk ligt op hoe betonnen funderingen zich gedragen in verschillende ondergronden, hun constructieve voordelen en de mogelijkheden bij restauratieprojecten.

Historische toepassing van betonnen funderingen

De geschiedenis van fundering in Nederland gaat terug tot de Romeinse periode. De Romeinen gebruikten al funderingen op zogenaamde "staal", wat niet verwijst naar het materialenstaal, maar naar de term voor "vaste ondergrond". In die gevallen waar de ondergrond voldoende draagkracht had, was een extra fundering niet nodig. In tegenstelling tot moderne tijd, werd er toen nog niet vaak gebruikgemaakt van paalfunderingen.

Een interessant historisch voorbeeld is de fundering op palen of op staal. Gebouwen in zachte ondergronden zoals klei of veen werden vaak op palen gefundeerd. Deze palen waren vroeger meestal van hout, maar tegenwoordig worden vooral betonnen palen gebruikt. Betonnen funderingen werden pas later in de bouwgeschiedenis ingevoerd, maar ze vonden snel hun weg in zowel monumentale als moderne bouwprojecten.

Technische eigenschappen van betonnen funderingen

Beton is een veelzijdig en sterk materiaal dat in vele funderingsvormen kan worden gebruikt. De kernvoordelen van betonnen funderingen zijn:

Duurzaamheid en stabiliteit: Beton is bestand tegen vocht, heeft een hoge drukweerstand en is relatief weinig onderhevig aan veranderingen door omgevingsfactoren zoals vorst of hitte.
Toepasbaar in verschillende ondergronden: Zowel op zachte als harde grond is beton geschikt. Voor zachte gronden worden betonnen palen of puttenfunderingen ingezet. In harde gronden wordt vaak gebruikgemaakt van strokenfunderingen of plaatfunderingen.
Constructieve flexibiliteit: Betonnen funderingen kunnen worden afgestemd op de specifieke eisen van een bouwproject. Ze kunnen worden gebruikt voor kleine structuren zoals een tuinhuis of voor complexe projecten zoals musea of historische centra.

Een voorbeeld hiervan is de nieuwbouw van het Cultuurhistorisch Centrum Ommen (CCO). Hier werd een betonnen funderingsvloer gestort, wat zorgde voor de eerste contouren van het gebouw. Deze funderingsmethode zorgde voor voldoende stabiliteit om het nieuwe museum en toeristisch informatiepunt te ondersteunen. De fundering was daarbij een essentieel onderdeel van het ontwerp, zowel vanuit esthetisch als technisch oogpunt.

Typen betonnen funderingen

Er zijn verschillende vormen van betonnen funderingen, afhankelijk van de ondergrond, de belasting en de structuur. De meest voorkomende typen zijn:

1. Strokenfundering (sleuffundering)

Een strokenfundering bestaat uit verbrede zones van gewapend beton onder de dragende muren van een gebouw. Deze methode is geschikt wanneer de draagkrachtige laag niet te diep ligt (zo’n 80–100 cm). De verbrede stroken zorgen voor een betere verdeling van de belasting en voorkomen dat het gebouw instort of verkeerd zakt.

2. Plaatfundering

Bij een plaatfundering wordt een dikke, betonnen plaat geplaatst op de draagkrachtige grond. Deze methode wordt vaak gebruikt in zachte ondergronden waarin een strokenfundering niet voldoende stabiliteit kan bieden. De plaat gedraagt zich als een zwevende vloerplaat en zorgt voor een gelijkmatige drukverdeling.

3. Puttenfundering

Puttenfunderingen worden gemaakt door putten in de draagkrachtige laag te graven, die vervolgens met beton worden gevuld en van wapening voorzien. Deze methode is geschikt wanneer de draagkrachtige laag zich op een diepte van 3 tot 8 meter onder het maaiveld bevindt. De voordelen van puttenfunderingen zijn dat er weinig graafwerk nodig is en dat de ondergrond niet veel wordt verstoord, wat gunstig is voor belendende funderingen.

4. Paalfundering

Bij paalfundering worden betonnen of houten palen in de draagkrachtige laag geboord of geslagen. Deze methode is essentieel in zachte ondergronden zoals veen of klei. In oude monumentale gebouwen werden vaak houten palen gebruikt, maar tegenwoordig wordt vooral gebruikgemaakt van betonnen of stalen palen. De palen dragen het gewicht van het gebouw en voorkomen dat het zakt.

Betonnen fundering in restauratieprojecten

Bij restauratieprojecten van oude gebouwen is het vaak nodig om de bestaande fundering te onderzoeken en eventueel aan te passen of te versterken. In veel gevallen zijn oude houten palen aan vervanging toe, of is de ondergrond veranderd door grondverzakking. Hierbij kan het verstandig zijn om de bestaande fundering te versterken met beton of om een nieuwe betonnen fundering te leggen.

Een voorbeeld hiervan is het gebruik van betonnen funderingen bij de restauratie van monumentale gebouwen. In zachte ondergronden wordt vaak gekozen voor een combinatie van oude houten palen en nieuwe betonnen onderbouw. Dit zorgt voor een betere stabiliteit en verlengt de levensduur van het gebouw.

Betonnen fundering voor kleine constructies

Niet alleen grote gebouwen hebben betonnen funderingen nodig. Ook kleinere projecten, zoals het leggen van een fundering voor een blokhut of tuinhuis, kunnen profiteren van een betonnen fundering. Een betonnen vloertje kan dienen als zowel vloer als fundering, wat extra stabiliteit biedt. De afmetingen van zulke funderingen variëren afhankelijk van de belasting. Het is belangrijk dat de fundering goed aangetrild wordt, zowel voor het ondersteunen van het gewicht als voor de waterafvoer.

Kosten en berekening

De kosten van een betonnen fundering hangen af van meerdere factoren, zoals de omvang van het project, de hoeveelheid benodigd beton en de arbeidskosten. Voor kleine projecten, zoals een fundering voor een tuinhuis, is de prijs gemiddeld lager dan voor een volledige nieuwbouw. Het is raadzaam om een specialist te raadplegen voor een nauwkeurige prijsindicatie en berekening.

Het berekenen van de benodigde hoeveelheid beton kan complex zijn. Factoren zoals de lengte, breedte, diepte en eventuele wapening moeten worden meegenomen. In elk geval is het verstandig om dit aan een professional over te laten, zeker bij grotere projecten.

Betonnen fundering leggen: zelf of uitbesteden?

Hoewel er DIY-ers zijn die het zelf proberen, is het aan te raden om het leggen van een betonnen fundering uit te besteden aan een ervaren aannemer. Dit geldt vooral voor grotere projecten, waarbij het fout maken van berekeningen of het onjuist uitvoeren van de constructie fatale gevolgen kan hebben. Voor kleine projecten, zoals een tuinhuis, kan het zelf leggen van een fundering een optie zijn, mits voldoende kennis en hulp beschikbaar is.

Betonnen fundering en duurzaamheid

Een betonnen fundering is niet alleen sterk, maar ook duurzaam. Het is bestand tegen veel externe invloeden en kan jarenlang dienst doen. Tegenwoordig wordt er ook aandacht besteed aan de duurzaamheid van het beton zelf. Er zijn nu betonnen mengsels die minder CO2-uitstooten en die recyclingmateriaal bevatten. Dit maakt betonnen funderingen niet alleen sterk, maar ook milieuvriendelijk.

Conclusie

Een betonnen fundering is een essentieel onderdeel van elke bouwproject, zowel in de historische context als in de moderne bouwpraktijk. Het biedt stabiliteit, duurzaamheid en flexibiliteit in de constructie. Of het nu gaat om een monumentaal gebouw uit de 18e eeuw of een moderne nieuwbouw zoals het CCO in Ommen, een betonnen fundering zorgt voor een betrouwbaar en durend fundament. De technische voordelen van beton, gecombineerd met de mogelijke toepassingen in restauratieprojecten en kleine constructies, maken het tot een veelzijdig bouwmateriaal dat blijft functioneren in verschillende omstandigheden.