Funderingsproblemen in de Grote Verbouwing in Nederland: Oorzaken, Risico’s en Oplossingen

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

De bouwsector in Nederland staat momenteel voor uitdagingen op het gebied van funderingen. Ondanks de lange traditie van betrouwbare funderingstechnieken, zoals het gebruik van houten palen en funderingsrapporten, treden steeds vaker funderingsproblemen op, met name in regio’s zoals veengebieden en oude stedelijke wijken. Deze problemen worden verergd door droge zomers, bodemdaling en veranderende bouwpraktijken. Voor eigenaren en bouwprofessionals is het van essentieel belang om te begrijpen wat de oorzaken zijn van funderingsproblemen, hoe men deze kan herkennen en welke maatregelen beschikbaar zijn om schade te voorkomen of te herstellen.

In dit artikel worden de belangrijkste aspecten van funderingsproblematiek in Nederland besproken, met een focus op oorzaken, herkenbare symptomen, preventie en herstelmethoden. De informatie is gebaseerd op recente gegevens en adviezen uit betrouwbare bronnen binnen de bouwsector.

Wat is een fundering en waarom is het belangrijk?

Een fundering is de ondersteuning van een gebouw. Het dient om het gewicht van het constructiegeheel op een stabiele en draagkrachtige grondlaag over te dragen. In Nederland bestaan deze draagkrachtige lagen vaak uit zandlagen. Zonder een goed ontworpen en uitgevoerde fundering kan een bouwwerk ongelijkmatig verzakken, wat kan leiden tot scheuren in muren, klemmende deuren en ramen, en in extreme gevallen tot structuurinstabiliteit.

Er zijn verschillende funderingstypen, afhankelijk van de bodemgesteldheid en het type bouwwerk. De meest voorkomende zijn:

Funderingen op palen: Vaak gebruikt in gebieden met losse of weinig draagkrachtige grondlagen.
Funderingen op stroken: Typisch in zandige en droge gebieden.
Funderingen op massief beton: Vaak gebruikt in stedelijke gebieden en bij zware constructies.

De keuze voor een bepaalde fundering hangt ook af van economische factoren. De constructieberekening, die vaak uitgevoerd wordt door een bouwadviseur, speelt daarbij een cruciale rol. Het funderingsrapport is een essentieel onderdeel van deze berekening, omdat het aangeeft of de fundering de extra belasting van een verbouwing of nieuwbouwproject kan dragen.

Oorzaken van funderingsproblemen

1. Bodemdaling en grondwaterveranderingen

Een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen in Nederland is bodemdaling. Dit verschijnsel is vooral aanwezig in veengebieden, waarbij de bodem neerzakt door oxidatie van veen of grondwateronttrekking. In de afgelopen jaren zijn de zomers van 2018, 2019, 2020 en 2022 onderdeel uitgegemaakt van de droogste zomers ooit, wat heeft geleid tot verder inklinken van de bodem.

Bij paalfunderingen kan dit leiden tot negatieve kleef, waarbij de grondlagen de paal verder naar beneden trekken. Dit verhoogt de belasting op de paal en kan uiteindelijk leiden tot een verminderde draagkracht.

2. Biologische aantasting van houten palen

In historische steden als Amsterdam, Rotterdam en Leiden zijn houten funderingspalen nog steeds algemeen. Deze palen zijn vaak van Europees naaldhout en hebben in de afgelopen eeuwen bewezen betrouwbaar te zijn. Toch kunnen ze onder bepaalde omstandigheden aantasting ondergaan:

Paalkoprot is een vorm van biologische afbraak die optreedt bij droogere grondwaterstanden.
Bacteriële afbraak kan optreden als de palen in contact komen met bepaalde bacteriën in de ondergrond.
Wortelaanval: Planten zoals de Japanse Duizendknoop kunnen de fundering beschadigen door hun wortels in de funderingsgebieden te brengen.

3. Te hoge belasting of verkeerd ontworpen fundering

Een fundering die niet voldoet aan de belastingdiepgaansberekening kan onder druk komen te staan. Dit kan het gevolg zijn van onvoldoende berekening van de belastingen van het bouwwerk of door een verkeerd gekozen funderingstype. In combinatie met veranderingen in de grondgesteldheid kan dit leiden tot ongelijkmatige verzakkingen.

4. Problemen bij funderingsherstel en uitvoering

Niet alle funderingsproblemen zijn eenvoudig op te lossen. In sommige gevallen is een funderingsherstel noodzakelijk, bijvoorbeeld door het vervangen van houten palen door betonnen palen of door het plaatsen van schroefpalen. Ook bij dergelijke ingrepen is het belangrijk om rekening te houden met de huidige grondgesteldheid en het gewicht van het bouwwerk.

Herkenbare symptomen van funderingsproblemen

Voor eigenaren is het van belang om funderingsproblemen vroegtijdig op te merken. De volgende tekenen kunnen wijzen op een probleem met de fundering:

Scheuren in muren of plafonds, vooral diagonale of brede scheuren.
Verzakkingen van vloeren of muren.
Klemmende deuren en ramen, die niet meer goed sluiten of openen.
Verstoring van het water- en afwateringssysteem, bijvoorbeeld door leidingen die door de grond zakken.
De vering van het gebouw, waarbij het een kant op kantelt.

Als deze symptomen optreden, is het aan te raden om direct een funderingsonderzoek uit te voeren. Dit onderzoek wordt meestal uitgevoerd door een bouwadviseur of funderingsdeskundige en resulteert in een funderingsrapport.

Preventieve maatregelen en herstelopties

1. Grondwaterbeheer

Het handhaven van een stabiele grondwaterstand is van groot belang, vooral in regio’s met houten funderingspalen. Als de grondwaterstand te laag komt te staan, kunnen de palen gaan rotten. In veel steden zijn waterhuishoudingsystemen geïmplementeerd om dit te voorkomen.

2. Funderingshersteltechnieken

Bij ernstige schade aan de fundering zijn meerdere herstelmethoden beschikbaar:

Verstevigen van de fundering met schroefpalen of betonnen palen.
Onderheien van het gebouw door het plaatsen van extra palen vanuit de vloer.
Injectietechnieken om de grond rond de bestaande fundering te verstevigen.
Monitoring en inspectie om vroegtijdige schade te detecteren en te voorkomen.

3. Monitoring en inspectie

Regelmatige inspecties van de fundering, vooral in oude gebouwen, zijn essentieel. Door het monitoren van de grondwaterstand en het uitvoeren van visuele inspecties of sondeeronderzoeken kan tijdig worden ingegrepen voordat schade zich voordoet.

Funderingsrapport: essentieel voor constructieberekeningen

Een funderingsrapport is een belangrijk onderdeel van elke constructieberekening. Het rapport levert informatie over de staat van de fundering en de ondergrond. Dit is van groot belang bij verbouwingen of nieuwbouwprojecten, omdat het aangeeft of de fundering de extra belasting kan dragen. Tevens is het rapport vaak een vereiste bij de aanvraag voor een omgevingsvergunning.

Funderingsproblematiek en maatschappelijke ontwikkelingen

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) benadrukt in zijn adviesrapport ‘Goed Gefundeerd’ dat de funderingsproblematiek op nationaal niveau moet worden aangepakt om een crisis te voorkomen. In sommige gemeenten, zoals De Wolden en Hoogeveen, zijn er zelfs lokale maatregelen genomen om bepaalde funderingstechnieken niet meer toe te passen.

Bijvoorbeeld in de Hoeksche Waard is de toename van verzakkingen in oude boerderijen en dijkhuizen opgemerkt. Deze gebouwen zijn vaak niet onderheid geweest, wat het risico op funderingsproblemen verhoogt. In dergelijke gevallen wordt vaak geadviseerd om palen te plaatsen om het gebouw te stabiliseren.

Conclusie

Funderingsproblemen vormen een groeiende uitdaging in de Nederlandse bouwsector. Ondanks de traditionele gebruiksgewoontes met houten funderingspalen en paalfunderingen, treden door veranderende bodem- en klimaatomstandigheden steeds meer problemen op. Het is daarom essentieel dat zowel bouwprofessionals als eigenaren zich bewust zijn van de oorzaken, herkenbare symptomen en mogelijke oplossingen.

Vooral in veengebieden, historische steden en regio’s met veranderende grondwaterstanden is een goed begrip van de funderingsproblematiek cruciaal. Door middel van preventieve maatregelen, regelmatige inspecties en moderne hersteltechnieken kan schade aan de fundering worden voorkomen of hersteld.

Een goed onderbouwde constructieberekening, gesteund door een gedetailleerd funderingsrapport, is daarbij een onmisbaar instrument. Het zorgt voor een veilige en duurzame basis voor elke verbouwing of nieuwbouwproject in Nederland.