Digitalisering in het funderend onderwijs: visie, uitdagingen en toekomstgerichte acties

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Digitalisering in het funderend onderwijs is momenteel een centraal thema in het Nederlandse onderwijsbeleid. Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) heeft een duidelijke visie op de rol van digitale toepassingen in het onderwijs, gericht op inclusie, veiligheid en efficiëntie. Deze artikel biedt een overzicht van de huidige stand van zaken, de uitdagingen die opduiken, en de acties die worden genomen om het digitale onderwijs in het funderend onderwijs te versterken.

Visie op digitalisering

Het funderend onderwijs omvat zowel het primair, voortgezet en speciaal onderwijs. In de kamerbrief van minister Dijkgraaf wordt benadrukt dat digitalisering niet alleen een kwestie is van technologie, maar ook van inclusie en toegankelijkheid. Het doel is om alle leerlingen gelijke toegang te bieden tot digitale onderwijsmiddelen, ongeacht hun sociale achtergrond of omstandigheden. Dit betekent dat scholen en ouders samenwerken om zorg te dragen voor digitale middelen, zoals laptops, tablets en digitale leermiddelen.

Het OCW benadrukt dat ouders geen verplichte bijdrage moeten leveren voor de aanschaf van digitale apparaten. In geval van financiële beperkingen moet de school een alternatieve oplossing bieden. Gemeenten spelen ook een rol in deze visie, waarbij 83% van de gemeenten digitale hulpmiddelen ondersteunt voor gezinnen met een lager inkomen.

Daarnaast is het streven om een duurzame oplossing te vinden voor digitale inclusie, in samenwerking met andere ministeries. Dit betekent dat digitale toegankelijkheid niet alleen op korte termijn wordt opgelost, maar ook een bredere strategie wordt ontwikkeld die op lange termijn blijvend is.

Digitale veiligheid en privacy

Een ander belangrijk aspect van de digitale transformatie in het onderwijs is het waarborgen van digitale veiligheid. Het OCW heeft een normenkader opgesteld waaraan scholen moeten voldoen om cyberveilig onderwijs te bieden. Dit kader maakt deel uit van het Digitaal Veilig Onderwijs (DVO) programma, dat is ontwikkeld in samenwerking met onderwijsraden, Kennisnet en SIVON.

Het DVO-programma richt zich op het ondersteunen van scholen bij het naleven van de normen voor digitale veiligheid. Daarnaast wordt er een structurele investering gedaan in de digitale veiligheid van het funderend onderwijs. Dit omvat het vergroten van bewustwording, het bieden van professionalisering en het verlenen van ondersteuning aan scholen.

Een belangrijke ontwikkeling is de oprichting van een ondersteuningspunt voor cyberincidenten. Dit punt is bedoeld om scholen te assisteren bij het afhandelen van cyberaanslagen en andere incidenten. Deze maatregel is ingevoerd in voorbereiding op een eventuele toekomstige meldplicht voor dergelijke incidenten.

De rol van het ministerie in de ICT-basisinfrastructuur

Hoewel digitale innovatie in het onderwijs steeds sneller vordert, blijft het landschap van ICT-basisinfrastructuur complex en fragmentarisch. De huidige structuur omvat tal van publieke organisaties, belangenverenigingen, individuele leveranciers en scholen zelf. Deze partijen hebben verschillende belangen en rollen, wat maakt dat coördinatie en samenwerking lastig kunnen zijn.

Volgens adviezen uit onderzoeken van Highberg en Berenschot moet het OCW meer regie nemen in de ICT-basisinfrastructuur. Het ministerie wordt geacht een duidelijker leidraad te bieden om de huidige complexiteit te overwinnen en een toekomstbestendige ICT-infrastructuur te realiseren. Het OCW is op zoek naar een visie op een toekomstbestendige ICT-basisinfrastructuur, en zoekt daartoe hulp bij externe experts.

De Monitor Digitalisering Onderwijs

Om inzicht te krijgen in de stand van digitalisering binnen het funderend onderwijs, is de Monitor Digitalisering Onderwijs gelanceerd. Deze monitor is een grootschalig onderzoek dat scholen en besturen helpt om hun eigen situatie te beoordelen en verbeterpunten te identificeren.

De monitor bestaat uit gerichte vragenlijsten die afgestemd zijn op drie niveaus:

Bestuursniveau: onderwijsdirectie, ICT-verantwoordelijken.
Schoolniveau: schoolleiders, ICT-coördinatoren.
Onderwijsprofessionals: leraren, iCoaches en andere ICT-specialisten.

Deelname aan de Monitor levert meerdere voordelen:

Inzicht in de digitale toestand binnen de eigen organisatie.
Vergelijking met het landelijk gemiddelde.
Ondersteuning bij beleidsontwikkeling rond ICT en digitalisering.
Gerichte rapportages die direct inzetbaar zijn voor verbetering en strategie.

De Monitor start in maart 2025. Elke schoolorganisatie in het primair, voortgezet en speciaal onderwijs ontvangt een uitnodiging om deel te nemen. Het doel van de monitor is om scholen te helpen bij de voorbereiding op een digitale toekomst, door zowel feitelijke inzichten als strategische richtlijnen te bieden.

Digitale geletterdheid en innovatie

Digitale geletterdheid is een kernaspect van de digitalisering in het onderwijs. Het OCW werkt aan het verbeteren van de digitale competenties van zowel leerlingen als onderwijspersoneel. Dit omvat onder andere het gebruik van digitale tools, het begrijpen van digitale veiligheid en het toepassen van ethisch gedrag in digitale omgevingen.

Het onderwijs is zich bewust van de ethische en maatschappelijke implicaties van digitale innovatie. Het ministerie onderzoekt hoe digitale innovatie verantwoord kan worden ingezet in het onderwijs, zowel op korte als lange termijn. Daarnaast wordt er gekeken naar de prijsontwikkeling van digitale leermiddelen en devices, om te voorkomen dat digitale toegankelijkheid wordt beperkt door kosten.

Uitdagingen en kansen

De digitalisering van het funderend onderwijs biedt vele kansen, maar brengt ook uitdagingen met zich mee. Enkele van de belangrijkste uitdagingen zijn:

Digitale inclusie: Niet alle leerlingen en scholen hebben gelijke toegang tot digitale middelen.
Cyberveiligheid: Scholen en leerlingen zijn steeds vaker blootgesteld aan cyberbedreigingen.
Complexiteit van ICT-infrastructuur: De diversiteit van partijen en systemen maakt het moeilijk om een overzichtelijk en efficiënt systeem te ontwikkelen.
Professionalisering: Niet alle onderwijspersoneel heeft voldoende digitale vaardigheden om te functioneren in een digitale omgeving.

De kansen die digitale toepassingen bieden zijn echter groot. Digitale middelen kunnen onderwijsmateriaal toegankelijker maken, leren persoonlijker maken, en communicatie tussen scholen, ouders en leerlingen verbeteren. Bovendien biedt digitale technologie de mogelijkheid om onderwijs te personaliseren en leerprocessen efficiënter te maken.

Toekomstvisie en acties

Het OCW werkt aan een breed en duurzaam beleid dat gericht is op de toekomstbestendigheid van digitale onderwijs. Dit omvat zowel technische investeringen als beleidsmaatregelen die gericht zijn op het ondersteunen van scholen en onderwijspersoneel.

Enkele van de acties die momenteel worden genomen of gepland zijn:

Uitbreiding van digitale middelen: Het OCW investeert in het uitbreiden van digitale hulpmiddelen en toegang voor leerlingen.
Opleiding en professionalisering: Het ministerie werkt samen met scholen en opleidingen om digitale vaardigheden te verbeteren bij onderwijspersoneel.
Monitor Digitalisering Onderwijs: Het starten van de monitor om scholen te ondersteunen bij het meten en verbeteren van hun digitale toestand.
Digitaal Veilig Onderwijs (DVO): Het versterken van cyberveiligheid in scholen door middel van normen, ondersteuning en investeringen.

Conclusie

Digitalisering in het funderend onderwijs is een complex, maar essentieel proces. Het OCW benadrukt de noodzaak van inclusie, veiligheid en efficiëntie in digitale toepassingen. Hoewel er nog uitdagingen zijn, zoals digitale exclusie en cyberveiligheid, zijn er ook veel kansen voor verbetering en innovatie. Door middel van acties als de Monitor Digitalisering Onderwijs, het DVO-programma en een duidelijkere rol van het ministerie in de ICT-basisinfrastructuur, wordt gewerkt aan een toekomstbestendige en inclusieve digitale onderwijsomgeving.