Doorsnede fundering metselen: Technieken, materialen en praktische toepassingen

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Een betrouwbare fundering is een fundamentele voorwaarde voor de stabiliteit en levensduur van een gebouw. In Nederland is een van de oudste en meest gebruikte vormen van fundering het zogenaamde "fundering op staal d.m.v. metselwerk". Deze methode, die in vele historische panden terug te vinden is, maakt gebruik van metselwerk om de belasting van het gebouw op de onderliggende grond over te dragen. In deze artikel wordt ingegaan op de techniek van fundering metselen, inclusief materialen, aanlegmethoden en praktische toepassingen.

Fundering metselwerk: Basistechniek en historisch gebruik

De fundering op metselwerk is een vaste waarde in de bouwgeschiedenis van Nederland. Deze methode is al eeuwen gebruikt en bestaat uit het metselen van blokken, meestal op een diepte van tenminste twee lagen onder het maaiveld. De metselstenen worden aan beide zijden met ¼ steen versprongen om een grotere stabiliteit te garanderen. Het doel hiervan is om de muurbelasting over een bredere oppervlakte te spreiden en schuifspanningen in het metselwerk te voorkomen.

Oude funderingen in Nederland zijn vaak gemaakt van klei- of klinker gebakken stenen. Deze materialen werden gekozen vanwege hun beschikbaarheid, duurzaamheid en draagkracht. In sommige gevallen werden funderingen op staal uitgevoerd, wat betekent dat de fundering direct op de grond rustte zonder houten palen. Deze zogenaamde "ondiepe funderingen" zijn in stabiele grondlagen, zoals zandgronden, vaak betrouwbaarder dan diepe funderingen op houten palen.

Een veelgebruikte vuistregel bij het bepalen van de aanlegbreedte van metselwerk is dat deze 2 tot 3 keer zo breed moet zijn als de dikte van het opgaand muurwerk. Deze vuistregel is echter een benadering en geen wetenschappelijk gesteunde methode. Bij hoge belastingen of lage toelaatbare gronddruk kan deze regel leiden tot onvoldoende fundering, wat op de lange termijn kan resulteren in scheuren of zettingsproblemen.

Materialen voor metselwerkfunderingen

De keuze van materialen speelt een grote rol in de duurzaamheid en stabiliteit van een metselwerkfundering. Volgens de beschikbare informatie wordt kalkzandsteen vaak gebruikt voor de onderste lagen van de fundering. Deze materialen zijn goedkoper dan baksteen en voldoen aan de nodige sterkte- en duurzaamheidseisen. Op een bepaalde diepte kan men overgaan naar baksteen, die vaak het bovenliggende muurwerk vormt.

De historische gebruiksgeschiedenis van metselwerkfunderingen toont aan dat in het verleden ook houten palen werden gebruikt in combinatie met metselwerk. In gebieden met een waterrijk landschap en een bodem van veen en klei was dit vaak nodig om de funderingsproblemen te omzeilen. Echter, in stabiele grondlagen, zoals zandgronden, zijn ondiepe funderingen met metselwerk meestal voldoende en duurzaam.

Aanleg en stabiliteit van metselwerkfunderingen

De stabiliteit van metselwerkfunderingen is afhankelijk van meerdere factoren. Een van de belangrijkste is de aanlegdiepte, die moet liggen onder het niveau van eventuele bevroren grond. In vele gevallen is de aanlegdiepte onvoldoende, wat kan leiden tot zettingsverschillen en scheuren in metselwerk. Bovendien speelt de kwaliteit van de onderliggende grond een grote rol. In losse of zwakke grondlagen is een grotere aanlegbreedte vaak noodzakelijk.

Het metselen van de fundering moet worden uitgevoerd met zorgvuldig gekozen mortel en technieken. De mortel moet voldoen aan de sterkte- en duurzaamheidseisen van de grond en het gewicht van het gebouw. In de praktijk wordt hierbij vaak gebruikgemaakt van zware mortel die de nodige drukverdeling garandeert. Ook moet de horizontale en verticale uitlijning van de metselstenen nauwkeurig worden uitgevoerd om eventuele scheuren en verplaatsingen te voorkomen.

Problemen en herstel van metselwerkfunderingen

Hoewel metselwerkfunderingen relatief robuust zijn, kunnen ook deze funderingen in de loop van de tijd problemen ontwikkelen. De meest voorkomende problemen zijn scheuren in het metselwerk, zettingsverschillen en instabiliteit van de onderliggende grond. Scheuren in het metselwerk kunnen optreden als gevolg van verkeerde afdaling van de fundering, veranderingen in de grondwaterstand of veroudering van het metselwerk zelf.

Een ander probleem is de aantasting van houten palen die soms worden gebruikt in combinatie met metselwerkfunderingen. Als deze palen niet onder water staan, kunnen schimmels en bacteriën de draagkracht van de paal verzwakken. Dit leidt op de lange termijn tot zettingsproblemen en instabiliteit van het gebouw. Het gebruik van moderne herstelmethode zoals ankers van roestvast staal kan hierin een oplossing bieden.

Technologie en automatisering in funderingscontrole

De ontwikkeling van nieuwe technologieën heeft ook invloed op de controle en herstel van funderingen. Het opsporen van scheuren in metselwerk kan tegenwoordig met automatische scheurdetectie op basis van foto’s en kunstmatige technologie. Deze methoden maken het mogelijk om vroegtijdig in te grijpen bij problemen met de fundering en eventuele schade te voorkomen.

Daarnaast zijn er ook moderne herstelsystemen beschikbaar, zoals producten van Thor Helical. Deze producten maken het mogelijk om metselwerk vrijwel onzichtbaar te herstellen en te versterken. Ankers en scheurherstelsystemen van hoogwaardig roestvast staal kunnen worden gebruikt om instabiliteit en verder verloop van schade te beheersen. Deze systemen zijn snel en eenvoudig aan te brengen, waardoor herstelwerkzaamheden efficiënter worden uitgevoerd.

Preventieve maatregelen en onderhoud

Een belangrijk aspect van het funderen en onderhouden van metselwerkfunderingen is preventief onderhoud. Dit betreft het regelmatig meten van de grondwaterstand bij de fundering, het bijhouden van zettingsverschillen via meetboutjes in de gevel, het monitoren van scheurbreedte en het uitvoeren van draagkrachtonderzoek. Deze metingen maken het mogelijk om eventuele problemen vroegtijdig op te sporen en passende herstelmaatregelen te nemen.

Bij preventief onderhoud kan ook gebruik worden gemaakt van vergipsing en het aanbrengen van nieuw voegwerk. Dit draagt bij aan de stabiliteit van het metselwerk en vermindert de kans op verder verloop van schade. Het gebruik van moderne materialen en technieken maakt het mogelijk om de levensduur van de fundering en het metselwerk te verlengen en de veiligheid van het gebouw te waarborgen.

Conclusie

Metselwerkfunderingen zijn een robuuste en betrouwbare vorm van fundering die in Nederland al eeuwen wordt gebruikt. De techniek van het metselen van funderingen is goed bewezen en biedt een betrouwbare oplossing voor vele soorten grondlagen. Echter, zoals bij elke vorm van fundering, zijn er ook beperkingen en risico’s die in overweging moeten worden genomen. Het is daarom belangrijk om regelmatig de fundering te controleren en eventuele problemen vroegtijdig aan te pakken.

De beschikbaarheid van moderne hersteltechnieken en preventieve maatregelen maakt het mogelijk om de levensduur van metselwerkfunderingen te verlengen en de stabiliteit van het gebouw te waarborgen. Voor zowel woningeigenaren als bouwprofessionals is het belangrijk om goed geïnformeerd te zijn over de technieken, materialen en onderhoudsprocedures die nodig zijn voor een betrouwbare fundering. Op deze manier kan men ervoor zorgen dat de fundering van een gebouw jarenlang stand kan houden en bijdragen aan de duurzaamheid en veiligheid van het pand.