Bodemdaling en funderingsschade: Uitdagingen en oplossingen in de Nederlandse bouwsector

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

In Nederland is bodemdaling een groeiend probleem, vooral in gebieden met veen. Deze bodemdaling heeft directe gevolgen voor de fundering van woningen en infrastructuur, leidend tot schade die eigenaren zelf moeten opvangen. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken van bodemdaling, de gevolgen voor funderingen en de beschikbare maatregelen om schade te voorkomen of te herstellen. Aan de hand van experts en praktijkbeelden wordt bekeken hoe dit probleem zich voordoet en welke oplossingen er op tafel liggen.

Funderingsschade in stedelijke en landelijke gebieden

Een van de duidelijkste gevolgen van bodemdaling is funderingsschade. Doreen ’t Spijker, bekend van de website wonenmetwater.nl, benadrukt dat dit een steeds groter probleem wordt door de klimaatverandering. Langere droge perioden leiden tot lagere waterstanden, waardoor houten funderingen gaan rotten. Dit heeft directe gevolgen voor woningen, met scheuren in muren en plafonds als gevolg.

Een duidelijk voorbeeld hiervan is Evert de Vos, die in het Amsterdamse Sarphatipark woont. Zijn woning vertoonde op een dag duidelijke scheuren, en bij onderzoek bleek dat de fundering aan rotting leed. De Vos ontdekte dat de situatie in zijn wijk het gevolg was van overbemaal. Het park ligt zes meter lager dan de omgeving, en het bemaalproces had gedurende lange tijd gecontinueerd, wat heeft geleid tot funderingsproblemen. Hoewel de bemaling op dat moment niet volgens de verwachtingen was uitgevoerd, blijft de huiseigenaar zelf verantwoordelijk voor de kosten van herstel.

De totale funderingsschade in Nederland wordt geschat op minimaal 16 en maximaal 42 miljard euro. Deze schade is een financiële last die vooral door eigenaren moet worden gedragen. Wel is er sinds kort het Fonds Funderingsherstel beschikbaar, dat leningen tegen lage rente aanbiedt. Het blijft echter onduidelijk of dit voldoende is om het probleem op lange termijn aan te pakken.

Oorzaken van bodemdaling

Bodemdaling ontstaat vooral in veengebieden, waar de bodem niet stabiel is. Een van de hoofdoorzaken is de oxidatie van het veen, zoals Gert Jan van den Born van het Planbureau voor de Leefomgeving legt uit. Om het land begaanbaar te houden, wordt het waterpeil in polders en veenweiden verlaagd. Hierdoor droogt het veen uit, oxideert het en zinkt het in. Vervolgens moet het waterpeil opnieuw worden verlaagd, waardoor het proces zich voortzet.

Hans Oosters, voorzitter van de Unie van Waterschappen, benadrukt dat dit probleem zich ook in de agrarische sector voordoet. In gebieden met melkveehouderij moet het land droog gehouden worden om de dierenhouderij mogelijk te maken. Maar de kosten van drainage en bemaling kunnen hoog zijn, en niet elke melkveehouderij kan dat financieel opbrengen. Alternatieven zoals het overstap naar natte teelten worden overwogen, maar de economische waarde van zo’n aanpassing is niet altijd duidelijk.

Technische oplossingen en preventieve maatregelen

Ondanks de uitdagingen zijn er technische oplossingen in ontwikkeling. Gert Jan van den Born wijst op het aanleggen van drainages onder weilanden, waar veel experimenten mee worden gedaan. Deze technieken kunnen perspectief bieden, maar ook hier is het probleem dat de situatie kunstmatiger wordt dan ze al is. Het is dus belangrijk om dit zorgvuldig te beoordelen.

In stedelijke gebieden wordt er gewerkt aan het meten van bodemveranderingen. Gouda heeft bijvoorbeeld een Living Lab in werking gesteld, waar peilstanden van het water en funderingen worden gemeten. Deze informatie wordt gebruikt om maatregelen te nemen tegen funderingsproblemen. Het is een voorbeeld van een actieve aanpak die kan worden gevolgd door andere gemeenten.

Toekomstplanning en beleid

Om de problemen van bodemdaling en funderingsschade serieus te nemen, moet de bouwsector en de overheid samenwerken. Hans Oosters stelt dat de versnelling van de bodemdaling door klimaatverandering al zichtbaar is, en er worden stappen gezet om dit in de ruimtelijke planning te verwerken. In het Deltaplan is ruimtelijke adaptatie opgenomen, waarin de gevolgen van klimaatverandering voor steden en dorpen worden geëvalueerd. Oosters benadrukt dat bodemdaling hierin een onderdeel moet worden.

Bij herstel van wegen, rioleringen en kabels is in de komende decennia ongeveer 5 miljard euro nodig. De kosten voor het platteland zijn echter afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt. Of een melkveehouderij de kosten voor drainage kan opbrengen of dat vernatting de beste optie is, is afhankelijk van de economische waarde van het bedrijf. Deze beoordeling is essentieel voor een duurzame oplossing.

Beleidsimplicaties en samenvatting van maatregelen

De huidige situatie met funderingsschade en bodemdaling vereist zowel individuele als collectieve maatregelen:

Individuele maatregelen: Eigenaren kunnen beschikken over leningen via het Fonds Funderingsherstel. Het is belangrijk dat zij hun fundering regelmatig controleren, met name in gebieden die gevoelig zijn voor bodemdaling.
Collectieve maatregelen: Waterschappen en gemeenten moeten actief meten en monitoren. Het gebruik van technieken zoals drainages onder weilanden en het aanleggen van natte teelten kan hierbij helpen.
Beleid: De overheid moet ruimtelijke adaptatie verder uitwerken in het Deltaplan. Bodemdaling moet hierin expliciet een onderdeel worden. Daarnaast is het belangrijk om subsidies en financiële ondersteuning te bieden aan agrarische bedrijven die een duurzamere aanpak willen realiseren.

Conclusie

Bodemdaling en funderingsschade vormen een groeiend probleem in Nederland, met gevolgen voor zowel stedelijke als landelijke gebieden. De huidige maatregelen, zoals het Fonds Funderingsherstel en Living Labs, zijn een begin, maar meer is nodig om schade op lange termijn te beheersen. Technische innovatie, beleidsacties en individuele verantwoordelijkheid zijn essentieel om het probleem aan te pakken. Voor eigenaren en professionals in de bouwsector is het belangrijk om bewust om te gaan met bodemproblemen en oplossingen te implementeren die zowel duurzaam als economisch haalbaar zijn.

Bronnen

spijker