Droogte en funderingsschade: risico’s, herkenning en preventie

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

De droogte is een landbreed fenomeen dat in recente jaren een steeds groter aandeel krijgt in de funderingsschade van huizen in Nederland. Met name in gebieden met veen- en kleigrond, maar ook in regio’s waar het traditioneel minder gevoelig was, worden steeds meer meldingen gedaan van verzakte woningen en scheuren in muren. De lage grondwaterstand veroorzaakt veranderingen in de bodem, die funderingsconstructies beïnvloeden. De combinatie van droogte, klimaatverandering en oude funderingsmethodes maakt dit een urgent probleem voor zowel huiseigenaren als de overheid. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken van funderingsschade door droogte, de geografische verspreiding van het probleem, hoe schade herkend kan worden en wat er gedaan kan worden om schade te voorkomen of te beheersen.

Oorzaken van funderingsschade door droogte

De droogte heeft een directe impact op de grond en daarmee ook op de fundering van huizen. In droge perioden krimpt de grond, vooral klei- en veengronden, wat leidt tot bodemzettingen. Als gevolg hiervan kunnen huizen verzakken en scheuren ontstaan in muren, vloeren en kozijnen. Dit effect is vooral merkbaar bij huizen die zijn gebouwd voor 1970 en die daarom meestal niet op heipalen zijn gefundeerd, maar rechtstreeks op de bodem staan.

Een tweede mechanisme dat funderingsschade veroorzaakt, is het verlies van de draagkracht van houten funderingspalen. Deze palen zijn onder water geplaatst om te voorkomen dat ze rotten. Bij een lage grondwaterstand drogen deze palen uit en raken ze kwetsbaar voor schimmel en rotting. Hierdoor vermindert de draagkracht van de fundering en kan de woning ongelijkmatig zakken.

In de zomers van 2018 en 2020 is duidelijk geworden dat langdurige droogteperioden leiden tot een toename van funderingsschade, met name in de rivierengebieden. Bouwkundig specialist John Kersemakers van Vereniging Eigen Huis wijst erop dat de drempel voor schade wordt overschreden als na een droge periode opnieuw regen valt. De uitgedroogde klei kan dan gaan zwellen, wat extra druk uitoefent op de fundering en nieuwe schade kan veroorzaken.

Geografische verspreiding van funderingsproblemen

Funderingsproblemen komen met name voor in regio’s met veen- of kleigrond. Traditioneel zijn dit het noorden en het westen van Nederland, zoals Friesland en Zuid-Holland. Door klimaatverandering is dit probleem echter ook verspreid geraakt naar regio’s waar het vroeger minder gevoelig was, zoals Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant.

Het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) heeft een kaart gemaakt van gemeenten waar de afgelopen jaren meldingen zijn gedaan van funderingsschade. Deze kaart laat zien dat het probleem landelijk aanwezig is, maar vooral in gebieden met gevoelige grondsoorten. In 2019 werd geschat dat minstens 1 miljoen huizen in Nederland dreigden te verzakken, met name wanneer het om oude woningen gaat met houten of ondiepe funderingen.

Sweco heeft op basis van gegevens van Deltares een kaart gemaakt van risicogebieden voor funderingsproblemen. Deze kaart toont aan dat het probleem vooral voorkomt in gebieden langs grote rivieren, waar de lage grondwaterstand verder verergd wordt door de extreem lage rivierstanden. De combinatie van droogte en verminderde rivierstroming heeft dus een versterkende werking op het risico van funderingsschade.

Herkenning van funderingsproblemen

Huisbezitters kunnen funderingsproblemen herkennen aan een aantal duidelijke kenmerken. De meest voorkomende symptomen zijn:

Scheuren in muren, met name in hoeken van kozijnen, deurposten of in de middenlijnen van muren.
Verzakkingen van vloeren, die merkbaar zijn als de vloer niet meer vlak is of als er sprake is van een hobbelen effect.
Verstoring van de horizontale of verticale uitlijning van deuren en vensters.
Krieken of geknars in de woning, vooral bij extreme weersomstandigheden.
Visuele veranderingen in de structuur van het huis, zoals zichtbare verschuivingen of hobbels in de wanden.

Dick de Jong van KCAF benadrukt dat het belangrijk is om vroegtijdig op te letten bij dergelijke tekenen, want wanneer schade zich al heeft voorgedaan, is de reparatie vaak kostbaar. Een anonieme huiseigenaar uit Gelderland beschrijft hoe een schadeanalyse heeft onthuld dat de scheuren in het huis het gevolg waren van bodemverzakking door droogte.

Preventie en beheer van funderingsproblemen

Er zijn verschillende maatregelen die huiseigenaren en gemeenten kunnen nemen om funderingsproblemen te voorkomen of te beheersen.

Regelmatige inspectie

Regelmatige inspecties van de fundering zijn belangrijk, met name voor oude huizen of huizen in risicogebieden. Een inspectie door een geaccrediteerd bouwkundig expert kan vroegtijdige schade detecteren en preventieve maatregelen aansluiten.

Onderhoud

Als schade zich al heeft voorgedaan, is onderhoud noodzakelijk. Beschadigingen aan de fundering moeten hersteld worden om verdere schade te beperken. Dit kan bijvoorbeeld door het herstellen van lekkages in de omgeving van de fundering of het stabiliseren van de bodem.

Grondwaterbeheer

Een van de effectiefste maatregelen is actief grondwaterpeilbeheer. In droge perioden kan het grondwaterpeil lokaal worden verhoogd door het toevoegen van oppervlaktewater. Dit voorkomt dat houten funderingspalen droog raken en rotten. Voorbeelden van dergelijke projecten zijn te vinden in Rotterdam, Schiedam en Amsterdam. Een combinatie van grondwaterbeheer met rioolvervanging biedt een efficiënte manier om funderingsproblemen aan te pakken.

Funderingsloketten

Voor huiseigenaren is het van groot belang om goed geïnformeerd te zijn over funderingsproblemen en wat er gedaan kan worden. Daarom richten een toenemend aantal gemeenten funderingslokettens op. Deze lokettens bieden informatie, begeleiding en contactmogelijkheden met experts. Voorbeelden zijn funderingslokettens in Rotterdam, Amsterdam, Zaanstad, Dordrecht, Schiedam, Gouda, Haarlem en Emmen. Regionale funderingslokettens zijn ook actief in het Veenweidegebied in Friesland en in het Groene Hart en Midden Nederland.

Conclusie

De droogte heeft een directe impact op de funderingsschade van huizen in Nederland, met name in regio’s met veen- of kleigrond. De lage grondwaterstand leidt tot bodemzettingen en vermindert de draagkracht van houten funderingspalen. De combinatie van droogte, klimaatverandering en oude funderingsmethodes maakt dit een urgent probleem. Huiseigenaren moeten zich bewust zijn van de risico’s en tijdstippen om preventieve maatregelen te nemen. Gemeenten en waterschappen kunnen een belangrijke rol spelen door actief grondwaterpeilbeheer en funderingsloketten in te richten. Door samenwerking en bewustwording kan funderingsproblemen worden beheerd en het risico van verder schade worden beperkt.