Droogte en funderingsproblemen: een groeiend risico in de woningbouw

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

De droogte in Nederland heeft een schaduw geworpen op de fundamenten van het land — letterlijk. Door veranderende klimaatpatronen en langere droogteperiodes is funderingsproblematiek opnieuw in de belangstelling gekomen. Terwijl funderingsverzakkingen eerder vooral bekend stonden in natte veengebieden, worden nu ook woningen op kleigrond en zand onder druk gezet. Dit artikel biedt een overzicht van de oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen voor funderingsproblemen in tijden van droogte, op basis van recente data en expertmeningen.

Droogte zorgt voor nieuwe funderingsproblemen

Traditioneel zijn funderingsproblemen in Nederland gerelateerd aan houten palen die bloot komen te liggen door dalend grondwater. Dit zorgt voor paalrot, vooral in de veenweidegebieden. In dit scenario zinken woningen geleidelijk weg, met als gevolg scheuren in muren, klemmende deuren en in extreme gevallen zelfs instorting. Deze situatie is nu echter veranderd. Door veranderende klimaatomstandigheden, met afwisselend droge en natte periodes, is funderingsproblematiek opnieuw onder de aandacht gekomen, dit keer ook op kleigronden en zand.

Het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) meldt dat het aantal verzakkingen in droge zomers toeneemt, niet alleen in bekende problematiekgebieden, maar ook in regio’s die eerder als stabiel werden beschouwd. Dit betekent dat funderingsproblemen niet langer een exclusief zuidelijk of westelijk probleem zijn. Zowel in het oosten als in het zuiden van het land komen woningen met funderingsproblemen voor, vaak woningen die niet op heipalen zijn gebouwd.

Ondiepe funderingen en klimaatverandering

Een van de belangrijkste oorzaken van huidige funderingsproblemen is de verandering in klimaatpatronen. De combinatie van droge en natte periodes zorgt voor een grotere dynamiek in de bodem. In droge periodes sijpelt het grondwater weg, waardoor de bodem inklinkt. In natte periodes zet de bodem weer uit. Deze cycli van inklinken en uitzetten veroorzaken spanningen in de fundamenten van woningen, die uiteindelijk kunnen leiden tot schade.

Een belangrijk aspect hierbij is het gebruik van ondiepe funderingen. Volgens KCAF-directeur Ferry van der Kwaak staat 95 procent van de huizen met funderingsproblemen op een ondiepe fundering van staal. In tegenstelling tot houten palen zijn deze funderingen niet gevoelig voor rot, maar ze kunnen niet tegen de verticale bewegingen van de bodem. In droge tijden zakt de bodem, waardoor ook de woning zakt. In natte tijden kan de bodem weer zwellen, wat leidt tot scheuren.

Gevolgen voor huiseigenaren

Funderingsproblemen hebben zowel esthetische als structurale gevolgen. Op het oog zijn de eerste signalen meestal klein, zoals klemmende deuren en raamkozijnen, of kleine scheuren in de muren. Echter, deze schijnbaar kleine problemen kunnen uiteindelijk leiden tot serieuze structurale schade.

Bij funderingsproblemen is ook sprake van een juridische verantwoordelijkheid. Een huiseigenaar is verantwoordelijk voor de grond onder zijn huis, ook als de oorzaak van de schade buiten zijn controle ligt. Dit betekent dat wanneer schade zich voordoet, de huiseigenaar meestal zelf opdraait voor de kosten van herstelling.

De kosten van funderingsherstel zijn fors. Volgens de berekeningen van KCAF ligt de herstelkosten per woning op ongeveer 80.000 tot 100.000 euro. Voor Nederland als geheel wordt geschat dat de schadeherstel die de komende 25 jaar nodig is, op 55 miljard euro uitkomt. Dit maakt funderingsproblematiek niet alleen een bouwkundig, maar ook een economisch groot probleem.

Pilotprojecten en mogelijke oplossingen

KCAF is momenteel bezig met pilotprojecten om de beste manieren te onderzoeken voor het herstellen van funderingsproblemen. Een van de oplossingen die in overweging wordt genomen is het heien van woningen. Dit houdt in dat er extra palen worden geplaatst om de woning extra steun te geven. Een alternatief is het aanbrengen van een voorgespannen betonvloer, wat mogelijk minder invasief is en goedkoper kan zijn.

Hoewel deze pilotprojecten hoop bieden, is het duidelijk dat funderingsherstel kostbaar is en dat het probleem op zich niet snel opgelost kan worden. Daarom wordt er ook gekeken naar voorkomende maatregelen. Bijvoorbeeld het verhogen van het grondwaterpeil in problematische gebieden of het voorzien van woningen in risicogebieden van extra fundering aan de tijd van de bouw. Deze preventieve maatregelen zouden het probleem in de toekomst kunnen beperken, maar vereisen wel politieke en financiële toewijzing.

Rol van gemeenten en funderingsloketten

Een van de uitdagingen bij funderingsproblemen is de rol van gemeenten. Huiseigenaren die schade melden, richten zich vaak als eerste tot hun gemeente. Echter, in gemeenten waar funderingsproblemen nieuw zijn, ontbreekt vaak het expertise om dit soort situaties adequaat aan te pakken. Dit brengt een juridisch en praktisch dilemma met zich mee: de gemeente is verantwoordelijk voor de wijk, maar de verantwoordelijkheid voor funderingsherstel ligt bij de eigenaar.

Om dit te verlichten, worden steeds meer gemeenten overgeschakeld op het idee van een funderingsloket. Dit is een speciale afdeling die huiseigenaren kan informeren en ondersteunen bij de procedure van funderingsherstel. Het loket kan bijvoorbeeld uitleg geven over mogelijke herstelmethoden, contact leggen met experts en het traject begeleiden. Dit is geen juridische verantwoordelijkheid van de gemeente, maar wel een manier om huiseigenaren te ondersteunen bij een complex en duur proces.

Aanpak op maatschappelijke schaal

De problematiek van funderingsproblemen is niet alleen een technisch en juridisch vraagstuk, maar ook een maatschappelijke kwestie. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur wijst erop dat de situatie een recept is voor maatschappelijke ontwrichting. Bouwhoogleraar Peter Boelhouwer van de TU Delft benadrukt dat het probleem al tien jaar wordt omzeild, wat leidt tot vertraging in het vinden van oplossingen.

Het is daarom van belang dat de overheid nu actie onderneemt. Dit betekent het opstellen van een nationaal plan van aanpak, het in kaart brengen van risicogebieden en het ondersteunen van herstelonderzoek. Bovendien is het noodzakelijk dat subsidies worden aangewend om de kosten van herstel te verlagen. Door middel van gerichte subsidies kunnen innovatieve en betaalbare oplossingen worden ontwikkeld en toegepast.

Bewustwording onder huiseigenaren

Een andere sleutelfactor bij het aanpakken van funderingsproblematiek is de bewustwording onder huiseigenaren. Vele woningeigenaren kijken liever de andere kant op, omdat funderingsherstel zowel duur als emotioneel belastend kan zijn. Dit is echter een risico, omdat funderingsproblemen vaak pas opgemerkt worden op het moment dat het schade zichtbaar is — wat betekent dat herstelduur en kosten aanzienlijk hoger kunnen zijn.

Het AFM wijst op het belang van informatie voor huiseigenaren. Het is essentieel dat zowel huidige als toekomstige woningeigenaren zich op tijd informeren over funderingsrisico’s. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren via openbare infoportalen, gesprekken met experts of door gebruik te maken van funderingsloketten.

Conclusie

De droogte in Nederland heeft funderingsproblematiek opnieuw in het zonlicht gebracht. Door veranderende klimaatomstandigheden zijn funderingsproblemen niet langer beperkt tot bekende veengebieden, maar worden nu ook waargenomen in regio’s met klei en zand. De combinatie van droge en natte periodes zorgt voor verticale bewegingen in de bodem, die uiteindelijk leiden tot schade in de funderingen van woningen.

Het probleem is niet alleen bouwkundig, maar ook juridisch en economisch complex. Huiseigenaren zijn verantwoordelijk voor funderingsherstel, maar de kosten zijn hoog en de oplossingen vaak gecompliceerd. Daarom is het belangrijk dat gemeenten en de overheid hun rol spelen in het begeleiden, ondersteunen en financieren van herstelprojecten.

Op maatschappelijke schaal is het essentieel dat er nu actie komt. Door middel van onderzoek, subsidies en bewustwording kan het probleem voorkomen of minstens beheerst worden. Funderingsproblematiek is geen tijdelijk fenomeen, maar een groeiende uitdaging voor de woningbouw in Nederland.