Funderingsproblemen door droogte: Risico’s, oorzaken en aanpak

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

De droogte heeft in de afgelopen jaren een steeds groter aandachtspunt geworden, met name wat betreft de impact op de funderingen van huizen in Nederland. Terwijl veel aandacht gaat naar visuele gevolgen zoals scheuren in muren en verzakkingen van wegen, blijft funderingsschade vaak onderbelicht. Toch is het een van de grootste en duurste kostenposten die eigenaren in aantocht zien. In dit artikel worden de oorzaken, risicogebieden en mogelijke oplossingen besproken, met name in het licht van de droogteperiodes van 2018 en 2022.

Oorzaken van funderingsproblemen door droogte

Funderingsproblemen zijn vaak het gevolg van een combinatie van geografische voorwaarden en een lage grondwaterstand. In Nederland zijn verschillende bodems gevoelig voor uitdroging en inklinking, waardoor funderingen onder spanning komen te staan. De belangrijkste oorzaken die in de bronnen worden genoemd zijn:

Paalrot: Houten funderingspalen, gebruikt voordat 1970, kunnen aantasting ondergaan door schimmelvorming. Bij droogstand komt er zuurstof in het hout, wat de rotting versnelt. Deze vorm van schade is vaak moeilijk op te sporen en ontwikkelt zich over jaren. Een cumulatieve droogstand van tien jaar kan al problemen opleveren.
Negatieve kleef: Hierbij zakt de grond en trekt de fundering daarmee meegesleept. In droge omstandigheden zakt de bodem extra, omdat droog zand en klei zwaarder zijn dan natte bodem. Dit zorgt voor ongelijke zettingen, waardoor de fundering in onbalans komt.
Ongelijke zettingen: Vooral bij op staal gefundeerde panden, zoals veel nieuwbouw, kan de ondergrond door inklinking of bodemdaling ongelijkmatig zinken. In gebieden met veen- en kleigronden is dit een bekende oorzaak van schade.

Deze schade manifesteert zich vaak in de vorm van scheuren in muren, daken of fundamenten, en in extreme gevallen kan het leiden tot totale instorting van delen van een bouwvolume. De schade is vaak verborgen en pas op een later stadium merkbaar, waardoor herstel duur en complex kan worden.

Risicogebieden in Nederland

In Nederland zijn bepaalde regio’s sterk kwetsbaar voor funderingsproblemen, met name in gebieden met een historisch gebruik van houten funderingspalen of gevoelige bodems. In het Rijnmondgebied en de Zaanstreek zijn funderingsproblemen vaak het gevolg van een combinatie van droogte en de samenstelling van de bodem. Gebieden met veen- of kleigronden zijn extra gevoelig voor inklinking en bodemdaling.

De kaart "Gebieden met kwetsbare fundering door droogte", die op de Atlas Leefomgeving beschikbaar is, toont aan waar het risico op funderingsschade het grootst is. Deze kaart is ontwikkeld door FunderMaps, een platform van het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF). Door middel van gegevensanalyse wordt het funderingsrisico per gebied visualiseerd, zodat gemeenten, waterschappen en huiseigenaren beter kunnen inzien waar actie nodig is.

Financiële en maatschappelijke impact

De financiële gevolgen van funderingsproblemen zijn aanzienlijk. In sommige gevallen kan de herstelkosten voor een pand oplopen tot meer dan 100.000 euro. Dit is een zware last voor huiseigenaren, vooral omdat veel overheden aannemen dat de eigenaar zelf verantwoordelijk is voor de kosten. Hoewel er projecten zijn gestart waarbij actief grondwaterpeilbeheer wordt toegepast om droogstand te voorkomen, zijn deze maatregelen vaak beperkt in omvang en niet op schaal uitgevoerd.

Maatschappelijk gezien heeft de groeiende funderingsproblematiek ook gevolgen. Huiseigenaren voelen zich vaak alleen gelaten in hun klachten, zonder duidelijke perspectieven op oplossingen. Het is een complex probleem dat niet alleen de eigenaar, maar ook de gemeenten, waterschappen en andere partijen betreft. Een aanpak die alleen gericht is op individuele herstelprojecten is niet duurzaam en niet effectief.

Aanpak en maatregelen

Om funderingsproblemen door droogte te voorkomen of te beheersen, zijn diverse aanpakken mogelijk. Een aantal belangrijke richtlijnen en projecten die in de bronnen worden genoemd zijn:

Grondwaterpeilbeheer: Actief beheer van het grondwaterpeil kan droogstand van funderingen voorkomen. In gemeenten zoals Rotterdam, Schiedam, Amsterdam en Alkmaar zijn lokaal projecten opgestart waarbij oppervlaktewater wordt toegevoegd aan het grondwater via leidingen. Hierdoor blijven houten funderingspalen nat en vermindert het risico op paalrot.
Funderingsloketten: Tegenwoordig zijn in verschillende gemeenten funderingsloketten ingericht om huiseigenaren te ondersteunen bij klachten en herstelprojecten. Deze loketten geven informatie, begeleiding en coördineren samenwerking tussen partijen. Loketten zijn aanwezig in plaatsen zoals Rotterdam, Amsterdam, Zaanstad, Dordrecht, Gouda, Haarlem en Emmen, en in regionale samenwerkingen zoals in Veenweidegebied Friesland en Het Groene Hart.
KCAF FunderMaps: Dit is een datagedreven platform dat funderingsrisico’s inzichtelijk maakt. Het geeft een visuele weergave van kwetsbare gebieden en helpt bij het plannen van preventieve en herstelmaatregelen.
Samenwerking met rioolvervanging: Veel projecten waarbij rioolstelsels worden vervangen bieden ook de mogelijkheid om tegelijk grondwaterpeilbeheer te implementeren. Dit levert meervoudige voordelen en maakt het efficiënter om middelen in te zetten.

Deze maatregelen zijn een begin, maar volgens de bronnen is opschaling en verdere uitbreiding noodzakelijk om een deel van de verwachte schade te voorkomen.

Samenwerking is essentieel

De sleutel tot een effectieve aanpak van funderingsproblemen ligt in samenwerking tussen huiseigenaren, gemeenten, waterschappen en andere betrokken partijen. Funderingsschade is niet alleen een bouwkundig probleem, maar ook een maatschappelijk en ecologisch vraagstuk. Het vraagt om een structuurverandering in de manier waarop we water in Nederland beheren. In plaats van regenwater direct af te voeren naar zee, kan het worden vastgehouden en opgenomen in de bodem om droogstand te voorkomen. Dit vraagt om een aanpassing van de huidige waterhuishouding en een bredere aanpak op landelijke schaal.

Conclusie

Funderingsschade door droogte is een aanzienlijk probleem dat in de afgelopen jaren sterk is toegenomen. Het heeft zowel financiële als maatschappelijke gevolgen voor huiseigenaren en vereist een samenhangende aanpak van meerdere partijen. Door het gebruik van houten funderingspalen, gevoelige bodems en een stijgende frequentie van droogteperiodes, is het risico op schade groot. Preventieve maatregelen zoals grondwaterpeilbeheer, funderingsloketten en het gebruik van gegevensplatforms zoals FunderMaps kunnen een rol spelen in het beheersen van dit risico. Het is echter duidelijk dat actie op schaal en langere termijn nodig is om de impact van droogte op funderingen zoveel mogelijk te beperken.