Droogte en Stalen Funderingen: Risico's, Gevolgen en Mogelijke Aanpak

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

De bouwsector in Nederland moet zich steeds vaker richten op de effecten van droogte op funderingen. Binnen de diverse funderingstypen speelt de stalen fundering een rol in een aanzienlijk deel van de woningbouw. Tegelijkertijd is deze funderingsoort kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond, met name bij verlaagde grondwaterstanden. In dit artikel wordt ingegaan op de risico’s van stalen funderingen in droge omstandigheden, de mogelijke gevolgen voor woningen en mogelijke maatregelen om schade te voorkomen of te herstellen.

Wat is een stalen fundering?

Een stalen fundering is een veelvoorkomende vorm van fundering in Nederland, vooral in dorpen en steden met een relatief stevige ondergrond. Ondanks de naam heeft deze funderingsoort niets met het materiaal staal te maken, maar verwijst naar de stevigheid van de fundering op een draagkrachtige ondergrond. De fundering bestaat uit een betonplaat of -riem die op de bodem rust. Deze methode is technisch eenvoudig en economisch aantrekkelijk, waardoor ze vaak wordt gebruikt in gebieden waar de ondergrond relatief stevig is, zoals op zandlagen die niet te diep zitten.

In de regio Dordrecht, bijvoorbeeld, is een stalen fundering vaak te vinden op klei- en veenpakketten die variëren tussen 15 en meer dan 20 meter in diepte. De lage bouwkosten en het feit dat geen palen nodig zijn, maken de stalen fundering een populaire keuze bij kleinere woningbouwprojecten of bij het renoveren van oudere woningen.

Risico’s van een stalen fundering bij droogte

Hoewel de stalen fundering technisch eenvoudig en kosteneffectief is, is deze funderingsoort kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond. Droogte, grondwaterverlaging, bodemdaling of verkeersvibraties kunnen leiden tot verlies van draagkracht. In dergelijke gevallen kan de fundering inklinken, wat tot schade aan de gevel, vloeren of muren kan leiden.

In Nederland, en met name in de westelijke regio’s, zijn veen- en kleilaag ontwricht door natuurlijke processen zoals oxidatie, grondwateronttrekking of verkeersvibraties. Deze processen kunnen leiden tot een langzaam zakken van de bodem, waardoor woningen op stalen funderingen meeklinken. In tegenstelling tot woningen op paalfunderingen, die hun stabiliteit te danken hebben aan palen die tot een diepe zandlaag zijn geslagen, zijn woningen op stalen fundering volledig afhankelijk van de stabiliteit van de bovengrondse ondergrond.

Een andere risico is wateroverlast. Woningen met een stalen fundering kunnen niet opgehoogd worden zoals woningen op houten paalfundering. Als de ondergrond zakt en het grondwater niet op tijd wordt aangepast, kan de vloer van de begane grond onder het trottoir komen te liggen. Dit leidt tot wateroverlast bij elke regenbui, tenzij de gemeente het trottoir lokaal verlaagt. In sommige gevallen is dit niet mogelijk, waardoor het probleem zich blijft voordragen.

Droogte en funderingsproblemen: een groeiend risico

Droogte heeft een directe invloed op de stabiliteit van funderingen, met name in combinatie met klimaatverandering. In oude wijken, zoals jaren 30-wijken in steden als Amsterdam, Rotterdam en Dordrecht, is de fundering vaak gemaakt van houten palen. Deze palen moeten onder water blijven staan om te voorkomen dat ze rotten. Bij droge winters en voorjaren is de kans groter dat deze palen droogvallen, waardoor rotting ontstaat en schade aan de fundering zich voordoet. Dit leidt uiteindelijk tot verplaatsing van de woning en scheuren in muren.

Gemiddeld komen de houten palen 1 maand langer droog te staan bij droge winters en voorjaren, wat de levensduur van de fundering afneemt. Paalrot door droogte is een oud probleem, maar door klimaatverandering is het voorkomen van droge winters en voorjaren toegenomen. In het westen van Nederland komen veel paalfunderingen voor. Steden als Amsterdam, Rotterdam, Haarlem, Dordrecht en Zaanstad zijn voor een groot gedeelte op houten palen gebouwd, die door de slappe veenen kleilaag heen zijn geheid en die rusten op de stevige zandlaag.

Verzakking en funderingsherstel

Wareco heeft berekend dat een houten funderingspaal zijn draagvermogen verliest na 180 maanden droogstaan. Bij veel voorkomende situaties als 2 maanden droogstand per jaar betekent dat een levensduur van 90 jaar. De extra maand als gevolg van extreem droge voorjaren vermindert de levensduur grofweg tot 60 jaar. Als een heipaal zijn draagvermogen verliest, gaat het pand zakken. Peperduur funderingsherstel is dan noodzakelijk. De houten palen worden dan veelal vervangen door stalen buizen gevuld met beton.

In Rotterdam worden nu al 6 duizend panden (18 duizend woningen) bedreigd door paalrot, zo bleek in mei uit een schatting van de gemeente. De gemeente heeft een zogeheten funderingsloket geopend waar burgers informatie en advies kunnen krijgen. Rotterdam kent ook een regeling waarbij burgers geld kunnen lenen voor funderingsherstel. De rente voor deze lening bedraagt 4 procent, 1,5 procent lager dan de marktrente.

Funderingsrisicokaarten en QuickScans

Om mogelijke risico’s vooraf in kaart te brengen, zijn funderingsrisicorapporten en QuickScans beschikbaar. Een funderingsrisicorapport is een eerste inschatting van het risico op funderingsproblemen voor een specifiek pand. Het rapport is gebaseerd op gegevens uit de FunderMaps-database en modelanalyses. Het geeft geen duidelijk beeld van de huidige staat van de fundering, maar is wel een waardevolle tool voor een globale beoordeling.

Rood gekleurde gebieden op deze kaarten wijzen op het hoogste risico. In deze gebieden staan veel woningen op houten palen. Houten palen zijn kwetsbaar, omdat ze onder water moeten staan om niet te rotten. Als het grondwaterpeil daalt – bijvoorbeeld door droogte of klimaatverandering – kunnen deze palen droogvallen, waardoor rotting ontstaat en schade aan de fundering zich voordoet. Dit leidt uiteindelijk tot verplaatsing van de woning en scheuren in muren.

Gele en blauwe gebieden wijzen op minder zettingsgevoelige regio’s. Deze gebieden bevatten vaak klei in de bovengrond. Huizen in deze gebieden staan vaak rechtstreeks op de ondergrond of op staal. Hoewel het risico op funderingsschade lager is, zijn er ook hier meldingen van problemen, vooral bij woningen die zijn gefundeerd op palen.

Preventie en herstelmaatregelen

Als er sprake is van zorgen, is het verstandig om professioneel advies in te winnen. Een gedetailleerd bodemonderzoek en eventuele herstelmaatregelen kunnen schade voorkomen of herstellen. Voor woningen op stalen fundering is het verstandig om contact op te nemen met een bouwtechnisch bedrijf of adviseur, die de situatie kan beoordelen en oplossingen kan bieden.

Voor woningen op houten paalfundering is het verstandig om regelmatig te controleren op tekenen van schade of inklinking. Tijdige herstelmaatregelen kunnen schade voorkomen of herstellen. In Rotterdam zijn er regelingen waarmee woningeigenaren financiële hulp kunnen krijgen bij funderingsherstel. Deze maatregelen zijn een voorbeeld van hoe lokaal beleid kan bijdragen aan het oplossen van funderingsproblemen.

Conclusie

Stalen funderingen zijn een economisch aantrekkelijke keuze in gebieden met een relatief stevige ondergrond, maar ze zijn kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond, met name bij droogte. Droogte kan leiden tot inklinking en schade aan woningen. In combinatie met klimaatverandering groeit het risico op funderingsproblemen. Preventie, zoals regelmatige inspecties en bodemonderzoek, is essentieel om schade te voorkomen of te herstellen. Funderingsrisicokaarten en QuickScans kunnen een waardevolle tool zijn voor een globale beoordeling van het risico op funderingsproblemen. Door professioneel advies in te winnen en herstelmaatregelen op tijd te nemen, kunnen woningeigenaren schade aan hun woning beperken en het levensverwachting van hun fundering verlengen.

Bronnen

droogte