Het gemeenschappelijk funderend leerplan in het secundair onderwijs: context, inhoud en implementatie

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Het gemeenschappelijk funderend leerplan (GFL) is een centraal onderdeel van het hervormde secundair onderwijs in Vlaanderen. Het leerplan is ontwikkeld om leerlingen op een brede en geïntegreerde manier voor te bereiden op hun toekomst, zowel op sociaal, moreel, maatschappelijk als academisch vlak. In dit artikel wordt ingegaan op de doelstellingen, structuur en implementatie van het GFL, op basis van relevante informatie uit beschikbare bronnen.

Inhoud en doelstellingen van het GFL

Het GFL is een volledig nieuwe versie van de vroegere ‘vakoverschrijdende eindtermen’ (VOET). Het leerplan is opgesteld met tien krachtlijnen of aspecten, die gericht zijn op de persoonlijke vorming van leerlingen. Deze aspecten zijn niet los van elkaar te zien, maar vormen samen een geheel dat de leerling helpt om zich als persoon te ontwikkelen. Zo moeten leerlingen zich ontwikkelen in richting van zelfbewustheid, relatievaardigheid, maatschappelijke bekwaamheid, mediawijsheid, ondernemendheid, keuzevaardigheid, creativiteit, morele verantwoordelijkheid en levensbeschouwelijke gevoeligheid (bron 1).

Deze vorming vindt niet alleen plaats in de vakken, maar ook in de hele schoolcultuur en in verschillende vormingscontexten. Het GFL benadrukt dus een integrale aanpak van onderwijs, waarin leerkrachten en scholen een actieve rol spelen in het ondersteunen van de persoonlijke groei van leerlingen.

Funderend onderwijs: definitie en doel

Funderend onderwijs omvat zowel het primair als het voortgezet onderwijs, inclusief het speciaal onderwijs (bron 2). Het doel van funderend onderwijs is om kinderen vanaf 4 jaar voor te bereiden op hun toekomst. Het legt de basis voor voortgezet onderwijs, maar ook voor een brede vorming in de Antilliaanse samenleving, gezien in de context van het Koninkrijk der Nederlanden en de wereld in het algemeen. Het funderend onderwijs biedt kinderen een uitgebreide intellectuele, sociale, emotionele, motorische, artistieke en morele vorming, zodat zij zich kunnen ontwikkelen tot jongeren die maatschappelijk kunnen participeren.

Het curriculum van het funderend onderwijs moet dus niet alleen kennis en vaardigheden overbrengen, maar ook persoonlijke en maatschappelijke competenties ontwikkelen. Dit benadrukt het belang van een toekomstgerichte aanpak van het curriculum, waarin samenhang, doorlopende leerlijnen en een breed opgezet onderwijs een centrale rol spelen (bron 2).

Implementatie van het GFL

De implementatie van het GFL is een proces dat niet enkel gericht is op het opstellen van leerplandoelen, maar ook op de praktijk in de klas en de school. In een concreet voorbeeld werden leerkrachten van middenscholen ingewerkt in het GFL door een expert uit de pedagogische begeleiding. Gedurende deze sessie werd een inventarisatie gemaakt van bestaande projecten en het onderzocht welke leerplandoelen al bereikt werden. In een volgende fase wordt gekeken hoe deze doelen kunnen worden geëvalueerd, om te bepalen of het leerplan daadwerkelijk leidt tot de gewenste ontwikkeling van de leerling (bron 1).

Daarnaast is het GFL ook onderdeel van een breder kader van curriculumherzieningen, zoals beschreven in het Nationaal Onderwijsakkoord (NOA) en in de Sectorakkoorden voor primair en voortgezet onderwijs. In deze context wordt onderzocht hoe kerndoelen in het primair onderwijs en curricula in het voortgezet onderwijs op een periodieke en samenhangende manier kunnen worden herzien. Dit omvat ook het aanbrengen van meer structuur in de leerplannen, zodat leerkrachten en scholen duidelijker richtlijnen hebben voor het onderwijzen van leerlingen (bron 2).

Curriculumtheorie en curriculumontwikkeling

In curriculumtheorie wordt onderscheid gemaakt tussen het beoogde curriculum (doelen en eindtermen), het geïmplementeerde curriculum (wat daadwerkelijk in de klas gebeurt) en het gerealiseerde curriculum (hetgeen blijkt uit toetsen en examenresultaten). Het beoogde curriculum is vaak globaal uitgewerkt, zodat scholen en leerkrachten ruimte hebben voor interpretatie en aanpassing aan hun eigen visie en context. In dit kader speelt het GFL een belangrijke rol als beoogd curriculum, waarbij het de kwaliteit en gelijkheid van onderwijs wil waarborgen (bron 4).

Echter, het geïmplementeerde curriculum, dat in de onderwijspraktijk wordt uitgevoerd, kan verschillen van het beoogde curriculum. Daarom is het belangrijk om regelmatig te controleren of het leerplan effectief is en of het leidt tot de gewenste leerlingresultaten. In dit kader wordt ook gesproken over de noodzaak van periodieke curriculumherzieningen, zodat het curriculum blijft meebewegen met de maatschappelijke en economische ontwikkelingen (bron 2).

Bevoegdheden en kwalificaties voor onderwijzend personeel

In het kader van het funderend onderwijs zijn er ook juridische en administratieve voorwaarden die worden aangegaan. Bijvoorbeeld, om onderwijs te mogen geven in een bepaald educatiegebied, moet onderwijzend personeel in het bezit zijn van een verklaring van goed zedelijk gedrag. Deze verklaring mag niet ouder zijn dan zes maanden op het moment van benoeming of start van het onderwijzen (bron 5). Deze bevoegdheden en kwalificaties vormen onderdeel van de kwaliteitsborging van het onderwijs en zorgen ervoor dat leerlingen onderwijs krijgen van personeel dat voldoet aan bepaalde ethische en professionele normen.

Curriculumontwikkeling in de praktijk

Een voorbeeld van een leerpad voor de implementatie van het GFL is beschreven in een online leeromgeving. In dit leerpad wordt duidelijk gemaakt hoe het leerplan in de praktijk kan worden ingezet. Het leerpad omvat onder andere een inleiding bij de leerplannen van de eerste graad, een basissessie over het GFL en voorbeelden van hoe het leerplan in de diverse stromen (zoals A-stroom, B-stroom, D-stroom) kan worden toegepast. Het leerplan wordt hier geïllustreerd met voorbeelden en uitgebreide inhoud, zodat leerkrachten een duidelijk overzicht krijgen van de implementatiemogelijkheden (bron 3).

Toekomstgericht onderwijs

Het GFL is ook een onderdeel van een bredere visie op toekomstgericht onderwijs. In dit kader benadrukt de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de noodzaak van vernieuwing in het curriculum, zodat leerlingen optimaal zijn voorbereid op hun toekomst. De visie houdt in dat leerlingen niet alleen vakken moeten leren, maar ook in staat moeten zijn om met kennis en vaardigheden een betere toekomst te creëren. Dit betreft niet alleen academische vaardigheden, maar ook sociaal, moreel en maatschappelijk inzicht (bron 2).

In dit kader is het belangrijk om regelmatig curriculumherzieningen te doen, zodat het onderwijs blijft meebewegen met de maatschappelijke en economische ontwikkelingen. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan samenwerking met leraren en schoolleiders, die de expertise hebben om de visie op toekomstgericht onderwijs concreet te maken in de klas. De intentie is om uiterlijk in 2017 de ontwerpfase van deze curriculumherziening af te ronden (bron 2).

Conclusie

Het gemeenschappelijk funderend leerplan is een essentieel onderdeel van het hervormde secundair onderwijs. Het leerplan benadrukt een integrale aanpak van onderwijs, waarin leerlingen worden voorzien van de vaardigheden, kennis en persoonlijke competenties die nodig zijn om optimaal deel te nemen aan de samenleving. De implementatie van het GFL is een proces dat niet alleen gericht is op het opstellen van leerdoelen, maar ook op het uitvoeren van deze doelen in de klas en het evalueren van de effecten ervan.

Het GFL is onderdeel van een bredere visie op toekomstgericht onderwijs, waarbij regelmatige curriculumherzieningen en samenwerking met leraren en scholen centraal staan. Deze aanpak zorgt ervoor dat het onderwijs blijft meebewegen met de maatschappelijke en economische veranderingen en dat leerlingen daardoor goed worden voorbereid op hun toekomst.

Bronnen

leerplan