MBO en funderend onderwijs: aandacht voor basisvaardigheden en toekomstgerichte opbouw

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

In de huidige maatschappij is het funderend onderwijs van groter belang dan ooit tevoren. Middelbaar beroepsonderwijs (MBO) speelt hierin een cruciale rol als brug tussen basisonderwijs en vervolgonderwijs. De nadruk op basisvaardigheden zoals taal, rekenen en digitale vaardigheden is niet alleen essentieel voor het leren functioneren in een beroepscontext, maar ook voor het behalen van gelijke kansen en sociale cohesie. In dit artikel wordt ingegaan op de huidige toestand van het MBO binnen het funderend onderwijs, de aandachtspunten die momenteel in de discussie staan, en de richtlijnen en voorstellen voor een toekomstgerichte aanpak. De informatie is gebaseerd op recente onderwijsverslagen, adviezen en analyses.

De rol van het MBO in het funderend onderwijs

Het MBO is ontworpen als een opleiding die jongeren voorbereidt op een beroepsbezienswijze en praktijkgerichte vaardigheden. Historisch gezien had het beroepsonderwijs een aparte status in het onderwijsbestel. Deze aparte status had als doel de samenwerking met het bedrijfsleven te bevorderen. Zo werden kwalificatiedossiers in het MBO gecreëerd die sterk gericht waren op de praktijk. Echter, in de afgelopen jaren is het MBO steeds algemener geworden. De inhoud van de opleidingen is uitgebreid met vakken als Nederlands, rekenen en moderne vreemde talen. Deze aanpassingen zijn onderdeel van een bredere aanpak van basisvaardigheden, die ook centraal staat in het coalitieakkoord en in het jaarlijkse onderwijsverslag van de Inspectie van het Onderwijs.

De Onderwijsraad benadrukt het belang van een strategische aanpak voor zowel het funderend als het vervolgonderwijs. Regionale samenwerking tussen mbo, hbo en wo, in combinatie met het beroeps- en maatschappelijke veld, wordt gezien als een sleutel voor het verbeteren van kansenongelijkheid en het bevorderen van een duurzame onderwijsketen.

Aandachtspunten in de huidige onderwijscontext

De MBO Raad heeft in april 2022 een dringend beroep gedaan op de overheid om het funderend onderwijs beter in staat te stellen om jongeren voldoende basisvaardigheden mee te geven. Het is een bekende trend dat jongeren die het MBO volgen vaak een achterstand hebben in taal en rekenen vergeleken met het vereiste referentieniveau (2F). Dit heeft een negatieve invloed op hun motivatie, het leerproces en uiteindelijk hun beroepsvoorbereiding.

De Inspectie van het Onderwijs heeft deze thema’s als rode draad genomen in haar rapportage. Het jaarverslag van 2022, dat terugkeek op het tweede jaar van de coronapandemie, benadrukt het belang van het herstel van onderwijskwaliteit en het versterken van basisvaardigheden. De MBO Raad waarderde dit inzicht, aangezien het een bekende uitdaging is geweest om het onderwijs continu te blijven geven in moeilijke tijden.

Een van de kernproblemen is de afstand die zich heeft gecreëerd tussen het onderwijs en het bedrijfsleven. Tijdens de coronapandemie en daardoorheen zijn er minder directe samenwerkingen geweest. Ooit bestonden er zeventien kenniscentra voor het beroepsonderwijs, die nu samengevoegd zijn in één samenwerkingsverband. Deze samenvoeging heeft geleid tot een afname in de directe input van het bedrijfsleven bij de vormgeving van curricula en kwalificatiedossiers. De afstand tussen school en werk is dus toegenomen, wat een extra uitdaging is voor het behalen van relevante beroepsvoorbereiding.

Toekomstvisie en aanbevelingen

Om deze uitdagingen aan te pakken, is er een duidelijke noodzaak voor een strategische aanpak op lange termijn. De Onderwijsraad adviseert om een gezamenlijke agenda voor funderend en vervolgonderwijs te formuleren. Dit omvat een langdurige focus op basisvaardigheden, gelijke kansen en regionale samenwerking. Het streven is om eind 2027/2028 de basisvaardigheden van leerlingen in het funderend onderwijs en de aansluiting op het vervolgonderwijs op orde te hebben.

Een belangrijk onderdeel van deze visie is de rol van digitale technologie. Het digitale gebruik in het onderwijs moet worden verder ontwikkeld en ingebed in het leerproces. De Inspectie van het Onderwijs heeft dit als een prioriteit gesteld en heeft extra aandacht voor digitale basisvaardigheden in haar toezicht op scholen en opleidingen.

Daarnaast benadrukt de Onderwijsraad het belang van sociale veiligheid op scholen. Het onderwijsveld moet zich bewust zijn van de psychosociale omstandigheden van leerlingen en deze in de aanpak betrekken. Dit helpt om een stabiele leeromgeving te creëren waar jongeren zich veilig voelen en hun leerdoelen behaald kunnen worden.

Financiële kwesties en toezicht

Bij de bespreking van het funderend onderwijs komt ook de financiële kant van het onderwijs aan de orde. De lumpsum-systeem, waarbij scholen een vaste bedrag per leerling krijgen, is in kwestie. In de afgelopen jaren is de lumpsum met 13 miljard euro toegenomen, maar de kwaliteit van het onderwijs en de resultaten zijn niet even snel verbeterd. Er zijn kritieken op de manier waarop scholen het geld besteden. Sommige opleidingen steken geld in reclame of minder essentiële aspecten, terwijl andere onderdelen van het onderwijs – zoals de kwaliteit van docenten of lesmateriaal – te weinig in de aandacht staan.

De MBO Raad en de Inspectie van het Onderwijs zijn het erover eens dat de toezichtfunctie moet worden versterkt. Dit betekent meer directe inspecties, snellere interventies bij tekortkomingen en een duidelijkere richtlijn voor schoolbesturen. De Inspectie wil ook dat de betaling van personeel en onderhandelingen met vakbonden via het ministerie lopen, wat zou bijdragen aan transparantie en consistentie in de aanpak van onderwijsbeleid.

Conclusie

Het MBO is een belangrijk onderdeel van het funderend onderwijs en speelt een sleutelrol in de voorbereiding van jongeren op hun toekomstige beroepsleven. De nadruk op basisvaardigheden, gelijke kansen en toekomstgerichte aanpassingen is essentieel voor het behalen van betere resultaten. De huidige uitdagingen, zoals de afstand tot het bedrijfsleven, de financiering van onderwijs en het toezicht op scholen, vereisen een strategische aanpak. Het is duidelijk dat er sprake is van een urgentie om het funderend onderwijs te versterken, zodat jongeren beter voorbereid worden op het vervolgonderwijs en de arbeidsmarkt.

Door een duidelijke strategie, regionale samenwerking en extra aandacht voor basisvaardigheden en digitale geletterdheid, kan het MBO een sterke basis vormen voor de toekomstige generatie. Deze aanpak helpt niet alleen jongeren, maar draagt ook bij aan de groei van het onderwijsveld en de maatschappij als geheel.