Funderend onderwijs: basis en doelstellingen van basisonderwijs en voortgezet onderwijs

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Funderend onderwijs vormt een kernaspect van het Nederlandse onderwijssysteem en omvat zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs. Het is het overkoepelende begrip voor de vorming van leerlingen vanaf 4 tot 18 jaar. Dit onderwijs legt de basis voor het maatschappelijk functioneren van jongeren en richt zich op zowel academische als sociaal-emotionele ontwikkeling. In dit artikel wordt een overzicht gegeven van de doelstellingen, structuur en toepassingsgebieden van het funderend onderwijs, op basis van de beschikbare informatie.

Inleiding

Funderend onderwijs is ontworpen om jongeren voor te bereiden op het voortgezet onderwijs en hun toekomstige maatschappelijke rol. Het richt zich op een brede vorming, inclusief intellectuele, sociale, emotionele, motorische, artistieke en morele ontwikkeling. Het concept is niet alleen gericht op academische vaardigheden, maar ook op het creëren van een solide fundament voor burgerschap, waarden en persoonlijke groei. De doelstellingen van het funderend onderwijs zijn duidelijk omschreven in regelgeving en beleidsdocumenten, zoals in de geraadpleegde bronnen.

Doelstellingen van funderend onderwijs

De doelstellingen van funderend onderwijs zijn gericht op zowel persoonlijke als maatschappelijke ontwikkeling. Het onderwijs dient als een fundament voor verdere vorming en het functioneren in de samenleving.

Algemene vorming

Een kernaspect van het funderend onderwijs is het bieden van algemene vorming. Deze vorming is bedoeld om leerlingen voor te bereiden op hun rol in de samenleving. Het legt de basis voor het voortgezet onderwijs en zorgt ervoor dat jongeren een breed spectrum aan vaardigheden en inzichten verkrijgen. Dit omvat niet alleen academische vaardigheden zoals rekenen en lezen, maar ook sociaal-emotionele competenties zoals assertiviteit, flexibiliteit en verantwoordelijkheidsbesef.

Onderwijs in samenhang met maatschappij en wereld

Volgens de regelgeving is het doel van het funderend onderwijs ook om leerlingen in de Antilliaanse, Nederlandse en wereldwijde samenleving te voorzien van een vorming die hen helpt om zich goed te kunnen integreren. Het biedt een brede intellectuele, sociale, emotionele, motorische, artistieke en morele vorming en zorgt voor de voorwaarden waarin jongeren zich individueel en als groepslid kunnen ontwikkelen tot jongeren die maatschappelijk kunnen participeren.

Gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid

Een belangrijk thema in het funderend onderwijs is het streven naar gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. Het onderwijs richt zich op alle kinderen, ongeacht hun achtergrond. Het streft naar een bestrijding van tweedeling tussen haves en have-nots en wil een eenheid in verscheidenheid tussen scholen bevorderen. Dit betekent dat elk kind, op basis van zijn of haar unieke capaciteiten en culturele identiteit, de kans krijgt om tot zijn of haar volle potentie te komen.

Basiscurriculum en ontwikkelingsmaximalisering

Het funderend onderwijs kent een basiscurriculum dat voorziet in de essentiële kennis en vaardigheden die voor elke leerling essentieel zijn. Binnen dit curriculum zijn er ook ruimtes voor persoonlijke en creatieve ontwikkeling. Het streven is om elke leerling zoveel mogelijk te stimuleren tot het maximaliseren van zijn of haar ontwikkeling. Hierbij wordt aandacht besteed aan zowel basisvaardigheden als vormende vakken, zoals geschiedenis, maatschappijleer en godsdienst.

Structuur van funderend onderwijs

Het funderend onderwijs is onderverdeeld in drie cycli. Deze cycli zijn gericht op de leeftijdsontwikkeling van kinderen en jongeren en vormen een logische opbouw van het onderwijssysteem.

Cyclus 1: 4 tot 8 jaar

De eerste cyclus omvat kinderen van 4 tot 8 jaar. In deze periode wordt het fundament gelegd voor het leren lezen, schrijven, rekenen en de basisvaardigheden in de sociale, emotionele en motorische ontwikkeling. Het is een kritieke fase waarin kinderen leren om te gaan met structuur, regels en sociale interacties. De nadruk ligt op het ontwikkelen van zelfvertrouwen, groeiende zelfstandigheid en het ontdekken van eigen capaciteiten.

Cyclus 2: 8 tot 12 jaar

De tweede cyclus omvat leerlingen van 8 tot 12 jaar. In deze fase wordt het basisonderwijs uitgebreid met een bredere wisseling van vakken en leerstijlen. Het doel is om leerlingen te voorzien van een solide kennisbasis en de vaardigheden die nodig zijn voor het voortgezet onderwijs. Aan deze cyclus wordt vaak ook de meeste aandacht voor taal, rekenen, lezen en schrijven besteed. Tevens is er ruimte voor het ontwikkelen van artistieke en morele competenties.

Cyclus 3: 12 tot 15 jaar

De derde cyclus omvat leerlingen van 12 tot 15 jaar. Deze cyclus maakt de overgang van basisonderwijs naar voortgezet onderwijs mogelijk. Het is een belangrijke fase waarin jongeren zich voorbereiden op de keuze tussen vmbo, havo en vwo. Het is belangrijk dat deze keuze niet te snel wordt gemaakt, zoals ook benadrukt wordt in de stellingen van de SGP. De eindtoets of doorstroomtoets dient enkel als hulpmiddel bij de bepaling van de schoolsoort en mag niet de enige bepalende factor zijn.

Bevoegdheden en regelgeving

Om onderwijs te mogen geven binnen het funderend onderwijssysteem, zijn er bepaalde voorwaarden en regelgeving. Deze zijn gericht op zowel de kwaliteit van het onderwijs als de ethiek en betrouwbaarheid van de onderwijspersoneel.

Verklaring van goed zedelijk gedrag

Een essentieel voorwaarde voor onderwijspersoneel is het bezitten van een verklaring van goed zedelijk gedrag. Deze verklaring dient te worden afgestoten volgens de Landsverordening op de justitiële documentatie en op de verklaringen omtrent het gedrag. De verklaring mag op het moment van benoeming of het begin van het onderwijs niet ouder zijn dan zes maanden. Deze regel is bedoeld om te zorgen voor een zekere ethiek en professionaliteit binnen de onderwijssector.

Inspectie en toezicht

De Inspectiedienst Onderwijs, Cultuur, Jeugd en Sport is verantwoordelijk voor het toezicht op de kwaliteit van het funderend onderwijs. Deze inspectie zorgt ervoor dat scholen aan de gestelde eisen voldoen en dat het onderwijs op een professionele manier wordt uitgevoerd. Het toezicht omvat ook beoordelingen van leerlingenprestaties, onderwijsmethoden en het schoolklimaat.

Aandacht voor waarden en normen

Het funderend onderwijs legt veel nadruk op het inwisselen van waarden en normen. Deze aandacht is niet alleen van belang voor het persoonlijke ontwikkeling van leerlingen, maar ook voor hun toekomstige rol in de maatschappij. In het onderwijs wordt aandacht besteed aan democratische waarden, burgerschap en morele principes. De manier waarop deze waarden worden behandeld, is echter niet verplicht door de overheid, zodat scholen ruimte hebben om deze vrij te bepalen en te implementeren op basis van hun eigen visie.

Conclusie

Funderend onderwijs vormt de basis voor de vorming en ontwikkeling van kinderen en jongeren in de Nederlandse samenleving. Het omvat zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs en is gericht op zowel academische als sociaal-emotionele groei. De doelstellingen van het onderwijs zijn gericht op algemene vorming, maatschappelijke participatie, gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid. De structuur van het onderwijs is verdeeld in drie cycli, waarin de leerling stap voor stap wordt voorbereid op het voortgezet onderwijs. Regels en bevoegdheden voor onderwijspersoneel, zoals de verklaring van goed zedelijk gedrag, zorgen voor een professionele en ethische omgeving. De nadruk op waarden en normen helpt bij het opbouwen van een solide morele basis. Het funderend onderwijs is dus een essentieel onderdeel van de maatschappelijke participatie van jongeren en een fundament voor hun toekomst.

Bronnen

onderwijs