Wat is funderend onderwijs en waarom is het belangrijk?

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Het begrip funderend onderwijs is een centraal element in het Nederlandse onderwijssysteem. Het omvat zowel het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs en richt zich op leerlingen van 4 tot 18 jaar. Het doel van funderend onderwijs is om kinderen een brede vorming te bieden die hen voorbereidt op hun toekomst, zowel in educatief als maatschappelijk opzicht. In dit artikel wordt nader ingegaan op de inhoud, doelstellingen en organisatie van funderend onderwijs, op basis van betrouwbare bronnen.

Doelstellingen en inhoud van funderend onderwijs

Het funderend onderwijs is het onderwijs dat is bestemd voor kinderen vanaf 4 jaar en heeft als doel de algemene vorming van deze kinderen in de samenleving. Dit omvat niet alleen cognitieve ontwikkeling, maar ook sociale, emotionele, motorische en morele vorming. Het onderwijs moet kinderen op weg brengen tot een actieve en maatschappelijk betrokken rol, ongeacht hun achtergrond of oorsprong.

De doelstellingen van funderend onderwijs zijn breed gesteld en omvatten zowel persoonlijke als maatschappelijke aspecten. Zo is er een focus op het ontwikkelen van basisvaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen, evenals op het bevorderen van waarden en normen die essentieel zijn voor democratische samenleving. In de praktijk betekent dit dat leerlingen niet alleen leerstof opdoen, maar ook leren omgaan met diversiteit, verantwoordelijkheid en samenwerking.

Het funderend onderwijs is verder uitgelegd in de onderwijsinspectie en andere relevante regelgeving. Het benadrukt de rol van het onderwijs in het vormen van jongeren die optimaal kunnen participeren in de samenleving. Dit maakt het een belangrijk fundament voor het voortgezet onderwijs en later beroepsleven.

Organisatie in cycli

Het funderend onderwijs is onderverdeeld in drie cycli, die corresponderen met verschillende leeftijdsgroepen en ontwikkelingsstadia. Deze cycli zijn als volgt:

Cyclus 1: 4 tot 8 jaar, bestaande uit de kleuterschool en de eerste klas van de basisschool.
Cyclus 2: 8 tot 12 jaar, de basisschool jaren 2 t/m 6.
Cyclus 3: 12 tot 15 jaar, overeenkomend met de eerste en tweede klas van het voortgezet onderwijs.

Deze indeling maakt het mogelijk om het onderwijs aan te passen aan de leeftijdsspecifieke behoeften van leerlingen. In elk van deze cycli is er aandacht voor het ontwikkelen van persoonlijke vaardigheden, zoals assertiviteit, flexibiliteit, verantwoordelijkheidsbesef en zelfstandigheid. Hiermee ligt de nadruk op het opbouwen van een stevig fundament voor het verdere onderwijs en het beroepsleven.

Belang van het funderend onderwijs voor de toekomst

Het funderend onderwijs speelt een cruciale rol in de vorming van jongeren. Het is niet alleen gericht op academische kennis, maar ook op het ontwikkelen van sociaal-competentie en maatschappelijke bewustzijn. Deze brede aanpak zorgt ervoor dat kinderen zich goed kunnen ontwikkelen als individuen en als lid van een groep. Hierdoor zijn ze beter voorbereid op de uitdagingen van het voortgezet onderwijs en het beroepsleven.

Een van de kernwaarden van funderend onderwijs is het streven naar rechtvaardigheid. Hierin ligt een kritisch blik op ongelijkheid in het onderwijssysteem, zoals de tweedeling tussen haves en have-nots. Het onderwijs moet daarom zo inclusief mogelijk zijn, zodat alle kinderen gelijke kansen krijgen. Dit is onder andere verklaard in het beleidsdocument Stappen naar een betere toekomst, waarin de toekomstvisie op funderend onderwijs is opgenomen.

Het rol van bestuur en toezicht

In het funderend onderwijs is er een duidelijke verdeling van verantwoordelijkheden tussen bestuur, onderwijspersoneel en toezichthoudende instanties. De nieuwe governancecode voor funderend onderwijs benadrukt de rol van het bestuur en het interne toezicht in het verantwoord besturen van de scholen. Deze code is gebaseerd op vijf principes: verantwoordelijkheid, verbinding, lerend vermogen, integriteit en openheid.

Het principe van lerend vermogen is bijzonder waardevol binnen het onderwijssysteem. Het betekent dat zowel leerlingen als medewerkers continu leren en reflecteren op hun handelen. Dit helpt bij het verbeteren van de onderwijskwaliteit en het creëren van een leeromgeving waarin groei mogelijk is.

Financiële en administratieve kanten van funderend onderwijs

Een duidelijke financiering is een essentieel onderdeel van het funderend onderwijs. De regering heeft aangekondigd dat het onderwijs financieel stabiel wordt gesteld door middel van consistente sturing en structurele financiering. Dit geldt zowel voor leraren als voor schoolbesturen. Daarnaast wordt er aandacht besteed aan de compensatie van schoolbesturen, vooral in het primair en voortgezet onderwijs, om het aanbod van basisvaardigheden te waarborgen.

Een van de maatregelen die zijn aangekondigd, is de omvorming van de kleinescholentoeslag naar een dunbevolktheidstoeslag. Hierdoor krijgen kleine scholen in minder bebouwde regio’s meer ondersteuning, wat helpt om de onderwijskwaliteit in die gebieden te behouden.

Daarnaast is er aandacht voor de btw-verhoging op leermiddelen. Om scholen in staat te stellen hiermee om te gaan, wordt er compensatie uitgekeerd zodat investeringen in lezen, schrijven en rekenen blijven mogelijk.

Inclusiviteit en diversiteit in het funderend onderwijs

Het funderend onderwijs benadrukt de diversiteit van de leerlingen en de scholen. Het streft naar een eenheid in verscheidenheid, waarin verschillende scholen hun eigen kaders kunnen hanteren, maar wel dezelfde doelen nastreven. Dit maakt het mogelijk om educatieve vrijheid te combineren met een landelijke richtlijn.

Een ander belangrijk aspect is de aanname dat elk kind uniek is. Dit betekent dat het onderwijs zo afgestemd moet zijn op de individuele behoeften van leerlingen. Hierdoor wordt het niet alleen een kwestie van algemene leerstof, maar ook van persoonlijke groei en ontwikkeling.

Het rol van de overheid in het funderend onderwijs

Hoewel de overheid een belangrijke rol speelt in het bepalen van richtlijnen en financiering, is er ook ruimte voor vrijheid in de manier waarop scholen deze richtlijnen omzetten. Bijvoorbeeld het werken aan burgerschap, het aanbrengen van waarden of het verwerken van kernwaarden van de democratische rechtsstaat is aan de scholen zelf overgelaten.

De overheid zet hierbij een bepaalde richting, maar stelt geen verplichtingen op inzake hoe deze waarden precies worden uitgewerkt. Dit geeft scholen de flexibiliteit om educatieve keuzes te maken die passen bij hun visie en doelstellingen.

Conclusie

Funderend onderwijs vormt een cruciale basis in de vorming van jongeren. Het richt zich op zowel academische als sociaal-emotionele ontwikkeling en helpt leerlingen zich voor te bereiden op het voortgezet onderwijs en het beroepsleven. Het is onderverdeeld in drie cycli en benadrukt de waarden van inclusiviteit, rechtvaardigheid en persoonlijke groei.

Het funderend onderwijs is verder geregeld door middel van governancecodes en financiële maatregelen die ervoor zorgen dat scholen stabiel en efficiënt kunnen functioneren. Door middel van deze ondersteuning en regelgeving kan het onderwijs zich richten op de ontwikkeling van jongeren die maatschappelijk betrokken en goed opgeleid zijn.

Bronnen

onderwijs