Funderingsproblemen bij 100-jarige woningen: Oorzaken, herstel en huidige maatregelen

Published by Redactie on juli 21, 2025 | Category fundering

Het bouwen van woningen met houten paalfunderingen is in Nederland een oudere traditie, vooral in stedelijke gebieden. Veel van deze woningen zijn tegenwoordig wel tachtig tot honderd jaar oud, en met de tijdsveranderingen en de vooruitgang van bouwkundige kennis is het aantal funderingsproblemen toegenomen. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken van funderingsproblemen bij 100-jarige woningen, de risico's die hierbij kunnen ontstaan, en de moderne methoden die worden ingezet voor funderingsherstel. Op basis van beschikbare informatie over historische funderingstechnieken, de huidige staat van oude paalfunderingen en de maatregelen die worden genomen bij funderingsherstel, kan een realistische beeld worden geschetst van wat er op dit moment speelt in de bouwsector.

Oorzaken van funderingsproblemen bij oude woningen

Een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen bij woningen van ongeveer 100 jaar is de aantasting van houten palen. Deze aantasting kan op meerdere manieren plaatsvinden. In de meeste gevallen gaat het om bacteriële invloeden of schimmelvorming, die het hout van de funderingspalen beschadigen. Deze processen gaan langzaam, maar na honderd jaar kan er al aanzienlijke schade zijn ontstaan. Bijvoorbeeld, een paal die oorspronkelijk een diameter van 130 mm had, kan na jaren aantasting een diameter van slechts 35 mm hebben, waardoor de draagkracht aanzienlijk is verminderd.

Deze problemen zijn niet zelden het gevolg van een gebrek aan sondeeronderzoek in de bouwperiode. In de jaren 20 tot 1940 was het gebruikelijk om op ervaring en gevoel te bouwen. Er werden geen grondonderzoeken gedaan om te bepalen hoe diep de palen moesten liggen of hoe zwaar ze belast mochten worden. Daardoor werd vaak overdimensioneerd, maar het bleek later dat niet alle constructies voldoende sterk waren om de zwaartekracht van moderne stenen of betonnen woningen te dragen.

Bovendien is het begrip 'negatieve kleef' destijds onbekend. Dit betreft een fenomeen waarbij de bodem zakt en als het ware de funderingspalen meetrekt. Dit kan leiden tot vervormingen in de structuur van de woning, zoals scheefstand, scheurvorming en opbollende vloeren. Met moderne bouwkundige software is het mogelijk om dit te berekenen en te voorkomen, maar in de vorige eeuw was dat niet het geval.

Funderingstechnieken in het verleden versus nu

Tot ongeveer het begin van de 20e eeuw werd in Nederland vaak gebruikgemaakt van houten paalfunderingen, waarbij de palen in de grond werden geheid. De houtsoorten die gebruikt werden, waren hoofdzakelijk vuren, grenen, dennen, elzen en eiken. Later werden ook lariks en douglas als heipaalhout gebruikt. In 1983 werd het gebruik van grenen als heipaalhout verboden, wegens zijn gevoeligheid voor bacteriële aantasting. Deze verbod betekent dat bij moderne funderingen andere houtsoorten of andere materialen worden gebruikt.

In de loop van de jaren zijn diverse funderingstypen ontstaan, zoals de Amsterdamse en Rotterdamse fundering. Deze typen zijn ontworpen om te voldoen aan de eisen van zwaardere woningen en betere stabiliteit. Toch bleek dat niet alle funderingen voldoende sterk waren om de veranderingen in bouwgewicht en structuur te dragen. Veel van deze oudere funderingen zijn inmiddels afgebroken, terwijl enkele uitzonderingen, zoals het Paleis op de Dam en het Scheepvaartmuseum, nog steeds staan.

Deze oudere funderingen zijn vaak niet berekend volgens huidige bouwkundige voorschriften. Er is geen duidelijke kaart van de technische details van deze funderingen, en vaak is het niet duidelijk hoe diep de palen liggen of of ze op een draagkrachtige laag staan. Daardoor zijn funderingsinspecties van deze oude gebouwen vaak verrassend en vereisen zij een grondige evaluatie.

Funderingsherstel: moderne methoden en uitdagingen

Het herstellen van funderingen van 100-jarige woningen is een complexe klus. Omdat de oorspronkelijke constructie vaak niet volledig bekend is en de huidige toestand van de funderingspalen niet altijd goed te bepalen is, vereist funderingsherstel vaak een combinatie van technische expertise en moderne bouwtechnieken. Heibedrijven zoals De Coogh zetten moderne machines en ervaren bouwkundigen in om oude funderingen te herstellen. Deze bedrijven werken met HTS (Hogere Technische Opleiding Bouwkunde) personeel en moderne funderingstechnieken om een duurzame oplossing te bieden.

Bij funderingsherstel wordt vaak gebruikgemaakt van steunpalen, die worden geheid om het gewicht van de woning over te nemen van de oude, verslechterde palen. Deze moderne palen zijn meestal gemaakt van beton of geïmpregneerd hout en worden geplaatst op een draagkrachtige laag. Dit proces vergt nauwkeurige berekeningen en een grondige kennis van de huidige grondstructuur.

In sommige gevallen is het nodig om de hele fundering te vervangen. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer de oude palen te ver zijn verslechterd of wanneer de woning is verbouwd en dus extra stabiliteit nodig is. Bij een vervanging wordt de woning tijdelijk opgetild, zodat de oude fundering kan worden verwijderd en een nieuwe kan worden aangelegd.

De rol van onderzoek in funderingsherstel

Funderingsherstel begint meestal met een grondige inspectie van de huidige toestand van de fundering. Hierbij worden technieken zoals geofysische metingen, sondeeronderzoek en visuele inspecties gebruikt om de schade en de draagkracht van de funderingspalen te bepalen. Omdat oudere funderingen vaak niet volledig bekend zijn, kan dit onderzoek verrassende resultaten opleveren. In sommige gevallen is het nodig om de hele fundering te herstellen of te vervangen, omdat de schade te groot is om te herstellen.

In de regio Zaanstad bijvoorbeeld zijn funderingsproblemen vooral het gevolg van bacteriën die de houten funderingspalen beschadigen. Hier is het van belang om te weten hoe oud de palen zijn en of ze voldoende sterk zijn om de huidige belasting te dragen. Bij oudere woningen is het ook mogelijk dat andere oorzaken, zoals klimaatverandering of bodemdaling, een rol spelen in de funderingsproblematiek.

Conclusie

Funderingsproblemen bij 100-jarige woningen zijn vaak het gevolg van verouderde funderingstechnieken, bacteriële aantasting van houten palen en een gebrek aan grondonderzoek in de bouwperiode. Deze problemen kunnen leiden tot scheefstand, scheurvorming en andere structurele problemen. Het herstellen van deze funderingen vereist moderne bouwtechnieken, ervaren professionals en grondige onderzoek. Omdat de oorspronkelijke constructie vaak niet volledig bekend is, is het belangrijk om een zorgvuldige evaluatie te doen van de huidige toestand van de fundering en de mogelijke maatregelen voor herstel of vervanging. Funderingsherstel is een complexe, maar essentiële klus die ervoor zorgt dat oude woningen veilig en duurzaam blijven.

Bronnen

jaar