Fundering droogtijd: Belangrijke aandachtspunten en risico's voor woningbouw

Bij de bouw van een woning of de renovatie van een bestaand huis is de fundering het fundament van de constructie. Het is de ondersteuning die ervoor zorgt dat het gewicht van het gebouw veilig wordt overgedragen op de ondergrond. Een correct uitgevoerde fundering is daarom van essentieel belang. Echter, naast het juiste ontwerp en uitvoering, is ook de droogtijd van de fundering een cruciale factor. In deze artikel wordt ingegaan op de droogtijd van beton bij funderingen, de risico's bij onvoldoende droogtijd, en de invloed van droogte op bestaande funderingen.

Droogtijd van beton bij funderingen

Wanneer beton wordt gestort voor een fundering, is het essentieel dat het voldoende tijd krijgt om uit te harden. De standaard droogtijd van beton is 28 dagen. Gedurende deze periode ontwikkelt het beton zijn volledige sterkte. Dit geldt ook voor funderingen. Tijdens deze droogtijd kan het beton echter gevoelig zijn voor externe invloeden zoals temperatuur, vochtgehalte en wind. Daarom is het van belang om een juiste nabehandeling te garanderen.

Bij hoge temperaturen boven 25 °C kan het water in het beton te snel verdampen, waardoor het beton poreus wordt en het risico op scheuren toeneemt. Aan de andere kant kunnen lage temperaturen of vriezen ervoor zorgen dat het water in het beton bevriest en uitzet, wat eveneens kan leiden tot scheuren. Om dit te voorkomen is het belangrijk dat het beton voldoende nat blijft na storting. Lichte regen is gunstig, maar bij droog weer kan men het beton oppervlak behandelen met nevelwater of afdekken met folie om het vocht in te houden. Ook het gebruik van een nabehandelingsproduct is een veelgebruikte methode, vooral bij grote oppervlakten.

Het gebruik van snelhardend cement

Wanneer er sprake is van tijdsdruk, kan men kiezen voor snelhardend cement, zoals CEM 52,5 R Portland cement. Dit type cement reageert bij lagere temperaturen en zorgt daardoor voor een snellere sterkteontwikkeling. Hierdoor kan de droogtijd van de fundering verkort worden. Het gebruik van dit cement is bijvoorbeeld handig bij dringende projecten waarin de constructie snel verder moet worden uitgevoerd. Snelhardend cement is echter niet geschikt voor alle toepassingen en vereist vaak een extra nauwkeurige uitvoering.

Funderingsproblemen door droogte en lage grondwaterstand

Naast de droogtijd van het gestorte beton zelf, kan droogte ook indirect tot funderingsproblemen leiden. In Nederland is er al een aanzienlijk probleem met funderingen in woningen die zijn gebouwd vóór 1970. Deze woningen zijn vaak op houten funderingspalen gebouwd, die gevoelig zijn voor droogstand. Wanneer de grondwaterstand daalt, droogt het hout uit en wordt het vatbaar voor schimmelvorming en paalrot. Hierdoor verliest het hout aan sterkte en kan de fundering gaan verzakken.

Een cumulatieve droogstand van tien jaar kan al leiden tot schade. Dit maakt paalrot een zogenaamde 'silent killer', omdat de schade meestal pas ontdekt wordt als het te laat is. In combinatie met droogte neemt het risico op funderingsproblemen exponentieel toe.

Ongelijke zettingen en bodemdaling

Een andere gevolg van lage grondwaterstanden is ongelijke zettingen. Wanneer de bodem droogt en daardoor zakt, kan de fundering gelijkmatig of onevenwichtig omlaag trekken. Een droge bodem is namelijk zwaarder dan een natte bodem, waardoor de zetting sneller kan optreden. Dit kan leiden tot scheuren in muren, vloeren en andere bouwconstructies. In vooral gebieden met veen- of kleigronden is dit probleem extra groot. Deze grondsoorten zijn inherent instabiel bij droogte en kunnen snel structuurverlies vertonen.

Negatieve kleef is een term die hierbij vaak voorkomt. Het gaat hierbij om de situatie waarin de grond onder de fundering zakt en daardoor de fundering meetrekt. Bij houten funderingen kan dit leiden tot scheuren en vervorming van de structuur. Ook op staal gefundeerde woningen zijn gevoelig, vooral wanneer de ondergrond bestaat uit ongelijkmatige laagwerk.

De rol van droogte in de nationale funderingsramp

In de zomers van 2018 en 2020 werden funderingsproblemen in Nederland sterk verscherpt door de extreme droogteperiodes. Volgens schattingen dreigen ongeveer één miljoen woningen te verzakken. Dit maakt Nederland op weg naar een nationale funderingsramp. In 130 van de 355 gemeenten zijn al meldingen van funderingsproblemen geregistreerd. Dit is slechts het topje van de ijsberg, zoals ir. Dick de Jong, directeur van Stichting Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF), benadrukt.

De droogte versnelt namelijk funderingsproblemen. In plaats van maanden droogstand, kunnen funderingen tijdenlang droog blijven staan, wat de verdelging van houten palen versnelt. Ook de zetting van de grond verloopt sneller bij droogte. Daardoor worden funderingsproblemen niet alleen sneller zichtbaar, maar ook ernstiger.

Gebieden met funderingsproblemen

De invloed van droogte en lage grondwaterstand is niet gelijkmatig verspreid over het land. Gebieden met zandgronden, zoals in het oosten van Nederland en in Noord-Brabant, zijn gevoelig. Ook het rivierengebied en gebieden met veen- of kleilagen vertonen funderingsproblemen. De grondsamenstelling in Nederland is vaak heterogeen, wat betekent dat de invloed van droogte per locatie verschillend kan zijn. In sommige gebieden zijn de funderingsproblemen al jaren bekend, maar de droogte heeft deze processen versneld.

Maatregelen en samenwerking

Om funderingsproblemen te voorkomen en te beheersen, is een multidisciplinaire aanpak nodig. Gemeenten, waterschappen en huiseigenaren spelen een cruciale rol. Actief grondwaterpeilbeheer kan helpen om droogstand van funderingen te voorkomen. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door oppervlaktewater toe te voegen aan het grondwater via een leidingenstelsel. Hierdoor blijven houten palen nat en kunnen ze langer hun functie vervullen.

Samenwerking is essentieel. In veel gemeenten zijn funderingslokettjes opgericht, zoals in Rotterdam, Amsterdam, Zaanstad en Emmen. Deze loketten helpen huiseigenaren bij het begrijpen van funderingsproblemen en bieden hulp bij het nemen van maatregelen. Ook is het belangrijk dat overheden en gemeenten bewustzijn creëren onder burgers. Door goede informatievoorziening en procesbegeleiding kunnen woningeigenaren beter ingewerkt worden in het oplossen van funderingsproblemen.

Funderingskosten: een onderschat probleem

Funderingsproblemen zijn niet alleen technisch complex, maar ook financieel belastend. De droogte heeft ervoor gezorgd dat funderingskosten sterk stegen. Deze kosten zijn echter nog steeds erg onderbelicht. Veel overheden verwachten dat de huiseigenaar zelf voor de kosten opdraait. In combinatie met de huidige bouwmaterialentechnische tekorten en de stijgende bouwkosten, vormt dit een extra financiële druk op woningeigenaren.

De schade die funderingsproblemen kunnen veroorzaken, is niet alleen een financieel probleem, maar ook een sociale en maatschappelijke kwestie. Woningen met funderingsproblemen zijn minder veilig en minder geschikt om in te wonen. Daarom is het van belang dat funderingsproblemen op tijd worden herkend en opgelost.

Conclusie

De droogtijd van een fundering is een essentieel aspect van het bouwproces. Naast de technische uitvoering is het van groot belang dat het beton voldoende tijd krijgt om uit te harden en dat de nabehandeling correct wordt uitgevoerd. Daarnaast toont de droogte in Nederland aan dat funderingsproblemen in bestaande woningen sneller kunnen optreden dan verwacht. Vooral woningen met houten funderingspalen zijn gevoelig voor schade bij droogstand. Ongelijke zettingen en bodemdaling verhuren ook tot scheuren en vervorming van de structuur.

De droogte heeft de funderingsproblematiek verscherpt, met als gevolg dat in Nederland bijna een miljoen woningen dreigen te verzakken. Dit maakt duidelijk dat een nationale aanpak nodig is. Door samenwerking tussen gemeenten, waterschappen en woningeigenaren, en met maatregelen zoals grondwaterpeilbeheer, kunnen funderingsproblemen beheerst en verlaagd worden. Het is van belang dat funderingsproblemen niet onderbelicht blijven, zowel qua technische uitvoering als qua financiële betrokkenheid.

Bronnen

1. Droogtijd beton fundering
2. Stappenplan voor een betonnen fundering
3. Een zeer grote kostenpost door de droogte is funderingsschade
4. De nationale funderingsramp: een miljoen woningen dreigen te verzakken