Funderingsproblemen herkennen en aanpakken: wat huisbezitters moeten weten

De fundering van een huis is de basis waarop het gehele bouwwerk rust. Wanneer deze basis instabiel wordt of schade oploopt, kan dat zichtbare en schadelijke gevolgen hebben op het bovenliggende deel van het huis. Funderingsproblemen zijn een serieuze aangelegenheid die vaak jarenlang onzichtbaar blijven tot ze dramatische schade veroorzaken. In dit artikel wordt ingegaan op de oorzaken, signalen en mogelijke oplossingen voor funderingsproblemen, met nadruk op de situatie in Nederland. Op basis van actuele data en expertinformatie wordt duidelijk wat huisbezitters moeten weten om hun woning te beschermen.

Wat is een fundering en waarom is het belangrijk?

De fundering is de ondergrondse constructie die het gewicht van het huis en eventuele krachten overdraagt op de bodem. Het is dus letterlijk de basis van het gebouw. Als de fundering niet stabiel is, kan het huis verzakken, scheuren vertonen of zelfs instorten. Dit is bijzonder kritisch voor woningen die op houten of zandige grond zijn gebouwd, aangezien deze grondlagen gevoeliger zijn voor klimaatveranderingen zoals droogte of verhoogde grondwaterstand.

Volgens het Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) lopen momenteel tussen de 487.000 en 537.000 panden in Nederland verhoogd risico op verzakking door droogte. Door klimaatverandering kan dit aantal zelfs stijgen tot 687.000. Dit maakt duidelijk dat funderingsproblemen een landelijke kwestie zijn.

Hoe herken je funderingsproblemen?

Herkennen van funderingsproblemen is essentieel om schade te voorkomen of zo snel mogelijk in te grijpen. Hieronder worden de meest voorkomende signalen beschreven:

• Scheuren in muren of gevels: Deze scheuren zijn vaak breder dan normale haarscheurtjes en kunnen diagonaal lopen, vooral bij de hoeken van ramen of deuren. Ze ontstaan door ongelijke belasting op de fundering.
• Klemmende deuren en ramen: Wanneer deuren en ramen op den duur klemmen, kan dit wijzen op veranderingen in de structuur van het huis, die vaak het gevolg zijn van een verzwakte fundering.
• Ongelijke vloeren: Als je merkt dat je vloer niet vlak is en een bal vanzelf naar één kant rolt, is dit een teken van verzakking of scheefstand.
• Zichtbare ruimtes tussen muren, plinten en plafonds: Deze ruimtes ontstaan als gevolg van veranderingen in de structuur van het huis, vaak het gevolg van funderingsproblemen.
• Vocht in de kruipruimte: Wanneer de kruipruimte onder het huis vochtig is, kan dit schadelijk zijn voor houten funderingen, vooral als het vocht wordt veroorzaakt door dalende grondwaterstanden.

Het is belangrijk om op deze signalen te letten. Hoe eerder funderingsproblemen worden opgemerkt, hoe lager de risico’s en de kosten van herstel blijven.

Welke soorten funderingen komen voor in Nederland?

Er zijn verschillende soorten funderingen die in Nederland worden gebruikt. De keuze van een bepaalde fundering hangt af van de bodemstructuur en de bouwgeschiedenis van het huis. De meest voorkomende funderingsvormen zijn:

De twee meest gebruikte funderingen zijn paalfundering en fundering op staal. Paalfunderingen zijn gevoeliger voor schade, vooral wanneer het gaat om houten palen. Deze werden vaak gebruikt voor 1970 en zijn nu kwetsbaar bij dalende grondwaterstanden, die paalrot kunnen veroorzaken.

Risicogebieden in Nederland

In Nederland zijn er duidelijke risicogebieden voor funderingsproblemen. In regio's zoals Rotterdam en Amsterdam zijn veel huizen gefundeerd op houten palen, die na jaren van droogte of veranderende grondwaterstanden instabiel kunnen worden. De KCAF heeft een kaart opgesteld die aangeeft waar in Nederland de meeste meldingen van funderingsproblemen zijn gedaan. Hoe donker de kleur van een gemeente is, hoe hoger het risico op funderingsproblemen.

Deze kaart is een belangrijk instrument voor huiseigenaren, aangezien het een indruk geeft van de mate van schade en risico's in hun regio. De kenniscentra adviseren huiseigenaren om bij hun gemeente de oorspronkelijke bouwtekeningen van hun woning op te vragen om te achterhalen welk type fundering ze hebben en of er risico's zijn op schade.

Oorzaken van funderingsproblemen

Funderingsproblemen kunnen ontstaan door een aantal factoren, waaronder:

• Droogte: Langdurige droogte kan leiden tot inklinken van de grond, vooral in gebieden met zand of klei-veenmengsels. Dit kan funderingen op staal beïnvloeden.
• Verlaagde grondwaterstand: Wanneer het grondwaterpeil daalt, kunnen houten paalfunderingen droog komen te staan, wat paalrot kan veroorzaken.
• Onvoldoende funderingsdiepte: Oudere huizen, gebouwd vóór 1970, kunnen te korte funderingen hebben, die niet bestand zijn tegen moderne belastingen.
• Extra belasting: Als er een extra verdieping of uitbouw is gemaakt zonder de fundering aan te passen, kan dit leiden tot instabiliteit.
• Verkeerde bouwtechniek: Bijvoorbeeld funderingen die te dicht bij andere funderingen zijn geplaatst, of die niet voldoen aan de lokale bodemvoorwaarden.
• Activiteiten in de omgeving: Bouwactiviteiten met veel trillingen of ontgravingen kunnen funderingen beïnvloeden.

Een duidelijke oorzaak van funderingsproblemen is vaak moeilijk vast te stellen, maar er zijn wel een aantal patronen. Huisbezitters die in risicogebieden wonen, zouden actief moeten controleren of hun fundering nog steeds stabiel is.

Melding en verzekering

Wanneer er sprake is van funderingsproblemen, is het belangrijk om dit zorgvuldig aan te melden bij de juiste instanties. De KCAF biedt een platform waar huiseigenaren meldingen kunnen doen. Deze meldingen helpen bij het opstellen van kaarten en analyses, waarmee het landelijk overzicht van funderingsproblemen verbeterd kan worden.

Helaas is het belangrijk om te weten dat schade door bodemdaling niet verzekerd is. Dit komt doordat de schade vaak geleidelijk ontstaat en pas op een later moment zichtbaar wordt. Vereniging Eigen Huis en andere partijen pleiten al jaren voor een nationaal plan om funderingsproblemen aan te pakken. Dit plan zou moeten leiden tot een eerlijke verdeling van de herstelkosten tussen de overheid en huiseigenaren, aangezien de oorzaken vaak buiten de controle van individuen liggen.

Nationaal plan en toekomstige maatregelen

In 2021 heeft Vereniging Eigen Huis een manifest aangeboden aan de politiek in Den Haag, waarin wordt aangedrongen op een regierol bij het oplossen van funderingsproblemen. Het Deltaplan funderingsschade stelt voor dat het Rijk een actieve rol speelt in het beschermen van woningen en de financiering van herstelprojecten.

Deze aanpak is van belang, aangezien klimaatverandering en veranderende waterstanden de risico’s op funderingsproblemen verder vergroten. Huiseigenaren hebben nu vaak de lasten van deze schade te dragen, zonder dat ze er controle over hebben. Een landelijke strategie zou kunnen leiden tot een eerlijke verdeling van verantwoordelijkheden en middelen.

Conclusie

Funderingsproblemen zijn een reële en toenemende bedreiging voor huiseigenaren in Nederland. De fundering van een huis is de basis van de woning en kan schade veroorzaken die zowel visueel duidelijk zichtbaar is als structureel verwoestend. Het herkennen van signalen zoals scheuren in muren, klemmende deuren en ongelijke vloeren is van groot belang voor vroege interventie.

Wanneer funderingsproblemen zich voordoen, is het noodzakelijk om deze zorgvuldig te onderzoeken en indien nodig professionele hulp in te schakelen. Aangezien schade door bodemdaling niet verzekerd is, pleiten experts voor een nationale aanpak waarbij de overheid een actieve rol speelt. Door klimaatverandering en veranderende grondwaterstanden blijven funderingsproblemen een urgente kwestie, die aandacht verdient van zowel individuele huiseigenaren als overheidsinstanties.

Bronnen

1. Funderingsproblemen: risicogebieden en herkenning
2. Funderingsproblemen: verzakking, herkennen, oorzaak
3. Funderingsproblemen – veelgestelde vragen
4. Paalfundering en funderingsproblemen
5. Fundering herstellen en verzekering