Fundering in grondwater: risico’s, oplossingen en technieken

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Bij het bouwen of renoveren van een woning is de fundering een van de belangrijkste elementen. Zorgvuldige voorbereiding en kennis van de bodemomstandigheden zijn essentieel om een stabiel en duurzaam fundament te realiseren. Een van de meest voorkomende uitdagingen bij funderingswerk is de aanwezigheid van grondwater. In Nederland, waar een deel van het land onder water staat of sterk gevoelig is voor droogte, is het begrijpen van de relatie tussen grondwater en fundering van groot belang. Dit artikel biedt een overzicht van de invloed van grondwater op fundering, mogelijke problemen en aanbevolen technieken om deze aan te pakken.

Grondwater en funderingsconstructies

Grondwater is het water dat zich in de bodem bevindt en een rol speelt in de stabiliteit van funderingsconstructies. In veel woningen, vooral in West- en Noord-Nederland, worden houten funderingspalen gebruikt. Deze palen moeten volledig onder water staan om paalrot te voorkomen. Paalrot treedt op als het grondwaterpeil daalt, waardoor het hout droog wordt en vatbaar is voor schimmels. Dit kan leiden tot vermindering van de draagkracht van de fundering en uiteindelijk tot verzakkingen of scheefzakken van de woning (bron: 1, 2, 6).

De hoogte van het grondwaterpeil kan variëren door wisselende weersomstandigheden of veranderingen in de omgeving. In droge periodes kan het waterpeil lager komen te staan, wat directe gevolgen heeft voor houten funderingspalen. Het is daarom belangrijk om tijdens de bouw van een woning en bij renovaties rekening te houden met de historische en actuele grondwaterstanden, die vaak beschikbaar zijn bij gemeentelijke instellingen (bron: 1, 4).

Funderingsproblemen door grondwater

Naast paalrot zijn er ook andere funderingsproblemen die verband houden met een lage grondwaterstand. Een van deze problemen is negatieve kleef, die optreedt door bodemdaling. Wanneer de grond zakt, trekt deze de fundering verder omlaag, wat extra belasting op de fundering oplevert. Een droge bodem is namelijk zwaarder dan een natte bodem, waardoor de druk op de fundering toeneemt (bron: 2).

Een tweede probleem is ongelijke zetting. Bij lage grondwaterstanden kunnen ongelijkmatige zettingen schade veroorzaken aan panden, met name in gebieden met veen- en/or kleilagen. Dit kan leiden tot scheuren in muren, daken en vloeren. Gebieden zoals Friesland en de regio van Zevenaar tot Geldermalsen zijn hierin gevoelig, hoewel zelfs in minder gevoelige regio’s funderingsproblemen kunnen ontstaan door een dalend grondwaterpeil (bron: 2).

Technieken bij fundering in grondwater

Er zijn verschillende technieken en constructieoplossingen om funderingsproblemen te voorkomen of te herstellen wanneer er sprake is van een lage grondwaterstand of problemen met houten palen. Een bekende methode is het gebruik van betonoplangers. Deze worden vaak gebruikt bij houten funderingspalen om te voorkomen dat het hout uitdroogt. Het hout steekt in de betonoplanger, waardoor het blijft worden beschermd tegen schimmels en rot. Echter, als het gemeenteriool lager ligt dan het hoogste funderingshout in de betonoplanger, kan dit leiden tot problemen (bron: 4).

Een andere techniek is het uitvoeren van een grondwaterherstel. Dit is enkel een geschikte oplossing als de fundering voldoende draagvermogen heeft en een handhavingstermijn heeft van minstens 20 jaar. Bij grondwaterherstel wordt een mini-polder gecreëerd rond de fundering, waarbij gebruik wordt gemaakt van folie, een kleidam of waterglas om de grondwaterstand te verhogen. De afscherming moet op een niveau worden aangebracht dat minstens 20 cm boven het hoogste funderingshout ligt (bron: 4).

Wanneer sprake is van een hoge grondwaterstand, zoals in sommige gebieden in Nederland, kunnen specifieke constructieoplossingen nodig zijn. Bijvoorbeeld het metselen van een kruipkelder, waarbij de fundering volledig wordt ingepakt met roofing. Een andere mogelijkheid is het metselen in twee rijen met een afstand van 5 cm, waarbij de ruimte wordt gevuld met beton en waterdichtingsmiddelen. Daarnaast kunnen de buitenzijden dik cementeren om de structuur waterdicht te maken (bron: 3).

Fundering op kleigrond

Kleigrond is een uitdaging bij funderingswerk, omdat het relatief zwak is en niet direct geschikt is voor gewone stroken- of plaatfundering. In dergelijke situaties wordt vaak gekozen voor een fundering op staal of fundering op palen. Bij fundering op staal wordt de slechte bovengrond verwijderd en eventueel vervangen door een zandkoffer of verbeterd door verdichten of groutinjectie. Bij plaatfundering wordt een dikke betonnen plaat op de draagkrachtige grond gelegd, wat extra stabiliteit biedt (bron: 5, 6).

Het is belangrijk om bij funderingswerk op kleigrond rekening te houden met de omgeving en eventuele verontreinigingen in de bodem. De aanwezigheid van verontreinigde grond kan leiden tot extra kosten en aangepaste constructieoplossingen. Daarom wordt vaak een “schoonegrond”-verklaring gedaan, waarbij wordt bevestigd dat de grond geschikt is voor bouwprojecten (bron: 5).

Controle en beoordeling

Voor het starten van een funderingsproject is het verstandig om een grondonderzoek uit te voeren. Dit onderzoek geeft inzicht in de grondwaterstand, de bouw van de grondlagen en eventuele risico’s. Informatiebronnen hiervoor kunnen onder andere het eigen archief van projecten, gemeentelijke instanties, geotechnische adviesbureaux en bedrijven die grondonderzoek uitvoeren zijn (bron: 5).

Bij een grondonderzoek kan ook worden bepaald of er sprake is van een afstromingsrichting van het grondwater en hoe groot de droogstand is. Deze informatie is essentieel bij het kiezen van een geschikte funderingsmethode. Het is bijvoorbeeld mogelijk om een U-vormige afscherming te maken, waarbij het water via de achterkant in de afscherming loopt, of een afscherming rond de hele bouwkundige eenheid (bron: 4).

Conclusie

De aanwezigheid van grondwater heeft een grote invloed op de keuze en uitvoering van een fundering. Bij houten funderingspalen is het van groot belang dat het grondwaterpeil voldoende hoog blijft om paalrot te voorkomen. In droge perioden kan dit peil dalen, wat leidt tot funderingsproblemen. Daarom is het belangrijk om tijdens bouwprojecten en renovaties rekening te houden met de historische en actuele grondwaterstanden.

Bij hoge grondwaterstanden zijn er specifieke technieken en constructieoplossingen nodig om waterdichtheid en stabiliteit te waarborgen, zoals het gebruik van roofing of het metselen in twee rijen met waterdichtingsmiddelen. Op kleigrond is vaak een fundering op staal of palen de meest geschikte oplossing, terwijl bij verontreinigde grond extra voorzichtigheid en aanpassingen nodig zijn.

Een grondonderzoek is essentieel om risico’s te bepalen en een geschikte funderingsmethode te kiezen. Informatie over grondwaterstanden en bodemopbouw is beschikbaar via gemeentelijke instanties en geotechnische adviesbureaux. Met de juiste kennis en technieken is het mogelijk om een duurzame en stabiele fundering te realiseren, ook bij lastige bodemomstandigheden.

Bronnen

grondwater