Fundering op kleigrond: Uitdagingen, Technieken en Oplossingen voor Stabiliteit

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Funderen op kleigrond is een complexe klus die zorgvuldige planning en het kiezen van geschikte technieken vereist. Kleigrond is namelijk minder draagkrachtig en gevoeliger voor vochtveranderingen dan zandgrond, wat kan leiden tot verzakkingen, scheuren in muren en fundamentele instabiliteit van gebouwen. In Nederland, waar een groot deel van het grondoppervlak uit kleigrond bestaat, is het begrijpen van deze uitdagingen en de toepassing van passende funderingssystemen essentieel voor elke bouw- of renovatieproject. In dit artikel worden de technische aspecten van fundering op kleigrond besproken, inclusief de aanbevolen technieken, mogelijke problemen en oplossingen die in de praktijk worden toegepast.

Problemen met fundering op kleigrond

Kleigrond is een vochtgevoelige grondsoort die zich gedraagt als een spons. Tijdens droge perioden krimpt de klei, waardoor de ondergrond zich verlaagt. In natte perioden zwelt de klei op, wat de bodem steviger maakt. Deze cyclus van uitzetten en krimpen kan leiden tot instabiliteit in funderingen. Traditionele funderingssystemen, zoals massieve betonfunderingen, kunnen hierdoor snel hun stabiliteit verliezen. Dit is ook een van de redenen waarom historische monumenten, die vaak honderden jaren stabiel hebben gestaan, in recente jaren vaker scheuren vertonen of zelfs scheef staan. De problemen lijken zelfs toe te nemen, zoals blijkt uit het feit dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed jaarlijks meer vragen, schademeldingen en herstelverzoeken ontvangt.

Een van de belangrijkste uitdagingen is de lage draagkracht van kleigrond in vergelijking met zandgrond. Klei kan minder belasting aan en is daardoor niet geschikt voor zware constructies zonder extra ondersteuning. Daarnaast heeft beton in kleigrond een langere uithardingstijd, wat extra maatregelen vereist om de structuur tijdens de bouw te beschermen. Dit vertraagt het bouwproces en kan extra kosten opleveren.

Technische oplossingen voor fundering op kleigrond

Om de instabiliteit van kleigrond te overwinnen, worden er specifieke funderingstechnieken gebruikt. De meest aangewezen methode is het gebruik van paalroosterfunderingen of schroeffunderingen, die de belasting van het gebouw overbrengen naar een stevige ondergrond die zich onder de kleilaag bevindt.

1. Schroeffundering: Snel en Duurzaam

Een schroeffundering bestaat uit stalen palen die met een hydraulische machine in de grond worden gedraaid tot een stevige laag is bereikt. Dit heeft enkele voordelen:

Geen zware graafwerkzaamheden nodig, wat minder stof en trillingen betekent.
Snelle installatie, zodat de bouw niet vertraagt.
Geen trillingen, waardoor schade aan aangrenzende structuren wordt voorkomen.
Duurzaam en herbruikbaar, aangezien de palen uit staal zijn gemaakt.

Bij kleigrond zijn schroeffunderingen extra geschikt, omdat ze de instabiliteit van de ondergrond compenseert door het gewicht van het gebouw op een dieper, steviger laag over te dragen. Dit voorkomt verzakking en zorgt voor een stabiele basis. Schroeffunderingen zijn vooral geschikt voor natte grondsoorten zoals klei, veen of drassige grond.

2. Paalroosterfundering: Stabiel en Betrouwbaar

Een paalroosterfundering is een combinatie van palen en een bovenliggende structuur. Deze methode is ideaal voor gebouwen op kleigrond, omdat de palen de belasting overbrengen naar een stevige ondergrond. De palen worden geplaatst op strategische punten zoals de hoeken van het gebouw en op kruispunten van muren. De afstand tussen de palen is meestal 2 meter, afhankelijk van de belasting en de grondkenmerken.

Voordelen van een paalroosterfundering zijn:

Extra stabiliteit, geschikt voor meerdere verdiepingen.
Goed geschikt voor problematisch terrein, zoals natte of instabiele grond.
Schroefpalen zijn betrouwbaar en geschikt voor natte grondsoorten.

Nadelen zijn:

Meer palen nodig bij kleigrond vanwege de lagere draagkracht.
Duurder dan sommige andere funderingstechnieken.

Bij de keuze voor een paalroosterfundering is het belangrijk dat de paalberekening wordt uitgevoerd door een constructeur. De aannemer gebruikt deze berekening om de fundering correct uit te voeren. Daarnaast is een bodemonderzoek en terreinverkenning essentieel om de juiste funderingstechniek te kiezen.

Praktijkvoorbeelden in Nederland

In Nederland zijn er verschillende regio’s waar fundering op kleigrond de norm is en waar specifieke technieken worden toegepast:

Groningen: In het aardbevingsgebied worden funderingen versterkt om de instabiliteit van kleigrond te compenseren.
Alblasserwaard: Woningen in kleigebieden zijn gevoelig voor verzakkingen, zoals in dorpen zoals Kinderdijk.
Haarlemmermeer: Gebouwen in Hoofddorp en omstreken zijn vaak gefundeerd op palen vanwege de slappe veengrond.

Een van de meest relevante casussen is de boerderij aan de Waal, waar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed nauwkeurige metingen uitvoert om te begrijpen hoe de veranderingen in de ondergrond invloed hebben op monumentale gebouwen. Hier wordt bijgehouden hoe de klei reageert op veranderingen in vochtgehalte en hoe de fundering zich gedraagt. Dit onderzoek is van groot belang voor het ontwikkelen van betere funderingssystemen die specifiek afgestemd zijn op kleigrond.

Funderingssystemen in Detail

1. Funderingsschermen en Drainage

Ondersteunende maatregelen, zoals funderingsschermen en drainage, zijn vaak nodig bij fundering op kleigrond. Deze maatregelen zorgen ervoor dat het grondwater niet te hoog stijgt, wat de stabielerheid van de fundering kan ondermijnen. Funderingsschermen worden geplaatst rondom het gebouw en zorgen ervoor dat water niet in de fundering komt. Drainage-systemen worden onder de fundering aangelegd om overtollig water af te voeren.

2. Funderingsplaat

Een funderingsplaat is een vloerplaat die direct op de grond ligt en als fundering fungeert. Deze methode is goed geschikt voor lichte huizen, voorkomt deining en erosie en is geschikt voor het aanleggen van kelders. Echter, bij zwaardere constructies is deze methode minder geschikt. De nadelen zijn:

Extra werk is nodig voor drainage en waterdichting.
Mindere ondersteuning voor zware constructies.

Aanbevolen Stappen bij Fundering op Kleigrond

Terreinverkenning en bodemonderzoek: Voordat een fundering wordt aangelegd, is het belangrijk om een bodemonderzoek te doen. Dit gebeurt vaak door een bezoek aan het bouwterrein waarbij de geologische en hydrologische kenmerken van de ondergrond worden bepaald.
Paalberekening: De constructeur berekent hoeveel palen nodig zijn en waar ze moeten worden geplaatst. Deze berekening is essentieel voor de stabiliteit van de fundering.
Voorbereiding van het terrein: Het bouwterrein moet worden ontdaan van vegetatie en bovengrond die rijk is aan organische stoffen. Daarna wordt een opmaak gemaakt waarop de positie van de steunen wordt aangegeven.
Installatie van de fundering: Bij schroeffunderingen worden de palen met een hydraulische machine in de grond gedraaid. Bij paalroosterfunderingen worden de palen op strategische punten geplaatst en met een rooster verbonden.
Controle en bevestiging: Zodra de palen op de juiste diepte zitten, kan de constructie worden bevestigd. Het is belangrijk om de stabiliteit te controleren en eventuele afwijkingen te corrigeren.

Conclusie

Fundering op kleigrond is een uitdaging, maar met de juiste technieken en planning is het mogelijk om een stabiele en duurzame fundering te realiseren. Schroeffunderingen en paalroosterfunderingen zijn de meest geschikte methoden, omdat ze de instabiliteit van kleigrond compenseren door het gewicht van het gebouw over te dragen naar een stevige ondergrond. Daarnaast zijn maatregelen zoals funderingsschermen, drainage en bodemonderzoek essentieel voor een succesvolle fundering. In Nederland zijn er verschillende regio’s waar deze technieken al worden toegepast, zoals in Groningen, Alblasserwaard en Haarlemmermeer. Door het begrijpen van de eigenschappen van kleigrond en het toepassen van geschikte funderingstechnieken kan een stabiele basis voor elke bouw- of renovatieproject worden gegarandeerd.