Funderingsoplossingen voor leemgrond: Uitzettingsrisico's beheersen en stabiliteit waarborgen

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Het kiezen van de juiste funderingsmethode is een van de meest kritieke beslissingen bij het bouwen of verbouwen van een woning. Bij leemgrond, die in Nederland vrij algemeen voorkomt, zijn er specifieke uitdagingen die een zorgvuldige aanpak vereisen. Leemgrond is gevoelig voor vochtveranderingen en kan uitzetten of krimpen, wat leidt tot funderingsbeweging en eventueel scheuren in het gebouw. In deze bijdrage wordt ingegaan op de eigenschappen van leemgrond, mogelijke risico's, en de meest geschikte funderingsoplossingen, zoals paalfunderingen, schroeffunderingen en combinatiefunderingen.

Leemgrond: eigenschappen en uitdagingen

Leemgrond is een mengsel van klei, zand en silt in gelijke hoeveelheden. Deze bodemtype combineert de eigenschappen van zowel zand als klei, wat betekent dat het goed kan dragen, maar tegelijkertijd gevoelig is voor vochtveranderingen. In de bouwsector is leemgrond daarom vaak lastig om mee te werken.

Een van de voornaamste eigenschappen van leemgrond is de neiging tot uitzetting en krimpen. Bij droogte kan leem krimpen, waardoor het volume afneemt en de fundering mogelijk ongelijk zakt. Bij regen of hoge ondergrondwaterstand daarentegen kan leem uitzetten, wat de fundering onder druk zet en scheuren in muren of vloeren kan veroorzaken. Deze uitzettingscyclus is een van de hoofdoorzaken van funderingsproblemen op leemgrond.

Bij bouwprojecten op leemgrond is het daarom essentieel om rekening te houden met deze eigenschappen bij het ontwerp van de fundering. De funderingsdiepte, de gebruikte materialen en de aanwezigheid van drainage zijn cruciale variabelen die bepalen of het bouwwerk bestand is tegen de natuurlijke fluctuaties in de bodem.

Funderingsdiepte op leemgrond

De minimale funderingsdiepte op leemgrond wordt vaak aangegeven als minimaal 90 cm onder maaiveld. Deze diepte is nodig om de fundering onder de vorstgrens te brengen, maar ook om ervoor te zorgen dat de fundering op een stabieler deel van de bodem rust. Het exacte ontwerp van de fundering moet echter altijd worden afgestemd op de specifieke bodemkenmerken van de locatie.

Wanneer leemgrond dominant is in de bovenlaag, kan het nodig zijn om de fundering verder te diepen of andere funderingsmethoden in overweging te nemen. In sommige gevallen is een paalfundering de enige praktische en betrouwbare oplossing.

Funderingsmethoden voor leemgrond

1. Paalfunderingen

Paalfunderingen worden vaak gebruikt wanneer de bovenlaag van de bodem niet stabiel genoeg is om een traditionele fundering te dragen. Bij leemgrond kan dit het geval zijn, vooral als het vochtgehalte van de bodem niet stabiel is.

Bij paalfunderingen worden lage- of hoge drukpaalconstructies gemaakt, afhankelijk van de diepte waarop een stabiele laag kan worden bereikt. In het geval van leemgrond kan dit bijvoorbeeld een laag zand of klei zijn die minder gevoelig is voor vochtveranderingen. De palen dragen het gewicht van het gebouw naar deze stabiele bodemlaag over, waardoor de fundering bestand is tegen bewegingen in de bovenlaag.

Er zijn verschillende paalvarianten beschikbaar, zoals:

Betonpaal: vaak gebruikt in zandgrond, maar ook geschikt in leemgrond als het ondergrondse profiel gunstig is.
Houten paal: minder gebruikelijk in leemgrond vanwege de vochtgevoeligheid van hout.
Staalpaal: zeer geschikt voor zowel diepe als vlakke funderingen en weegt minder dan beton, wat gunstig is in zachte grondsoorten.

Paalfunderingen bieden een betrouwbare oplossing, maar vereisen wel meer tijd en kosten in vergelijking met traditionele funderingen. Het voordeel is echter dat ze langdurig en stabiel zijn, zelfs in moeilijke bodemvoorwaarden.

2. Schroeffunderingen

Schroeffunderingen zijn een moderne en efficiënte funderingsoplossing, die steeds vaker wordt ingezet bij aanbouwen en renovaties op verschillende grondsoorten, inclusief leemgrond. Deze fundering bestaat uit een metalen paal die met een speciale machine wordt gedraaid in de grond, zonder het nodig te hebben om grote gaten te graven.

De voordelen van schroeffunderingen zijn:

Snelheid en eenvoud: de fundering is binnen enkele uren geïnstalleerd.
Minimale grachtwerkzaamheden: er hoeft weinig grond te worden verwijderd of verlegd.
Flexibiliteit: schroeffunderingen zijn geschikt voor verschillende grondsoorten, waaronder leemgrond.
Stabiliteit: door de diepe ankerpunt in de grond, worden funderingsbewegingen sterk verlaagd.

Schroeffunderingen zijn vooral geschikt voor projecten waarbij tijd en ruimte beperkt zijn. Ze zijn ook goed te combineren met andere funderingsmethoden, zoals een funderingsplaat.

3. Combinatiefunderingen

In sommige gevallen kan een combinatie van funderingsmethoden het beste resultaat opleveren. Bijvoorbeeld een combinatie van schroeffunderingen en een funderingsplaat, of paalfunderingen met een versterkte funderingsschijf. Deze aanpak is vooral geschikt wanneer de bovenste grondlaag gevoelig is (zoals leemgrond), maar er toch een betrouwbare en brede ondersteuning nodig is voor het bouwwerk.

Combinatiefunderingen zijn vaak een logische keuze wanneer de belasting van het gebouw groter is, of wanneer de grondstructuren variëren over de bouwlocatie. Ze bieden extra stabiliteit en vermindering van funderingsbeweging.

Fundering en grondonderzoek

Voor ieder bouwproject op leemgrond is een grondonderzoek onmisbaar. Dit onderzoek geeft inzicht in de structuur van de ondergrond, de draagkracht van de bodem, en eventuele risico’s zoals vochtveranderingen of bodeminstabiliteit.

Er zijn twee hoofdmethoden voor grondonderzoek:

Sondering: een geotechnisch onderzoek dat de hardheid en draagkracht van de grond bepaalt door middel van een meettoestel.
Boring: fysieke extractie van grondmonsters om in het laboratorium te analyseren.

Op basis van het grondonderzoek kan de bouwheer of architect een passende funderingsmethode kiezen. Dit onderzoek is niet alleen essentieel voor de veiligheid van het gebouw, maar ook voor het behalen van bouwvergunningen en het voorkomen van toekomstige funderingsproblemen.

Fundering en drainage

Een goede drainage is ook van groot belang bij funderingen op leemgrond. Leemgrond is gevoelig voor vochtveranderingen, en een fundering zonder adequate drainage kan snel in de problemen komen. Daarom is het aan te raden om bij het ontwerp van de fundering ook rekening te houden met de aanleg van drainagekanalen of slijpgrachten die overtollig grondwater afvoeren.

Bij zware regenval kan het grondwater het leem verzadigen, wat leiding kan geven tot uitzetting en funderingsbeweging. Door drainage te integreren in het funderingssysteem, kan dit risico worden geminimaliseerd.

Funderingsfouten en voorkoming

Bij het aanbouwen of verbouwen op leemgrond zijn er enkele veelvoorkomende funderingsfouten die vermeden kunnen worden:

Ondiepe fundering: een te ondiepe fundering kan niet voldoen aan de eisen van de bodem en leidt tot verzakkingen.
Geen rekening houden met aangrenzende constructies: een aanbouw kan invloed hebben op de fundering van het bestaande huis. Het is daarom belangrijk om een constructieberekening uit te voeren.
Slechte drainage: wateroverlast is een van de grootste risico’s bij leemgrond. Een professioneel ontworpen drainagestelsel is daarom aan te raden.

Een fundering is een langdurige investering, en het is daarom verstandig om professionele hulp in te schakelen bij het ontwerp en uitvoering van het funderingssysteem.

Conclusie

Bouwen of verbouwen op leemgrond vereist een zorgvuldige aanpak, aangezien deze bodemtype gevoelig is voor vochtveranderingen en daardoor funderingsbewegingen kan veroorzaken. De keuze van de juiste funderingsmethode – zoals paalfunderingen, schroeffunderingen of combinatiefunderingen – hangt af van de specifieke kenmerken van de bouwlocatie.

Een grondonderzoek is een essentieel onderdeel van elk bouwproject op leemgrond en helpt om de meest geschikte funderingsoplossing te bepalen. Bovendien is het aan te raden om drainage en aangrenzende constructies in overweging te nemen om mogelijke funderingsproblemen te voorkomen.

Zowel bouwmeesters als woningeigenaren moeten zich bewust zijn van de eigenschappen van leemgrond en de technische vereisten voor een stabiele fundering. Een professionele en maatwerkbenadering van het funderingsontwerp zorgt voor langdurige stabiliteit en veiligheid van het gebouw.

Bronnen

leemgrond