Fundering en maaiveld: essentiële principes voor bouw en renovatie

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

De fundering van een gebouw is de basis die bepaalt of het stabiel en duurzaam zal blijven. De relatie tussen fundering en maaiveld is daarbij cruciaal, omdat de ondergrond en de diepte waarop de fundering aangelegd wordt, direct bepalen hoe goed het bouwwerk kan meewerken met de omgeving. In de context van bouw en renovatie zijn zowel de kwaliteit van de ondergrond als de kies voor funderingstypen van grote betekenis. In dit artikel worden de principes van fundering in relatie tot maaiveld besproken, met aandacht voor technieken, toepassingen en specifieke aandachtspunten.

Fundering: een essentieel bouwdel

Een fundering is de draagconstructie waarop een gebouw geplaatst wordt en meestal onder het maaiveld gelegen. Het is de basis van elk bouwwerk en dient om het gewicht van het gebouw over te dragen op een draagkrachtige grondlaag. Een goede fundering moet voldoen aan een aantal eisen: ze moet sterk zijn, stevig en stabiel, bestand zijn tegen omgevingsinvloeden zoals grondwater, vorst, schimmels en insecten. In de meeste gevallen voldoet gewapend beton aan deze eisen.

Er zijn verschillende funderingstypen, afhankelijk van de ondergrond, het gewicht van het bouwwerk en de lokale omstandigheden. De keuze voor fundering op staal of fundering op palen hangt bijvoorbeeld samen met de diepte van de draagkrachtige grondlaag. In het oostelijke deel van Nederland, waar zandlagen dichtbij het maaiveld liggen, is fundering op staal vaak de meest gebruikte methode. In westelijke regio’s, met veen- of kleigrond, wordt vaker een paalfundering toegepast.

Fundering op staal: techniek en toepassing

Fundering op staal is een ondiep aangelegde fundering, waarbij gebruik wordt gemaakt van een verbrede voet van gewapend beton. Deze methode wordt toegepast wanneer de draagkrachtige grondlaag zich niet te diep onder het maaiveld bevindt. Doorgaans is de fundering op staal goedkoper en eenvoudiger uit te voeren dan diepere funderingstechnieken. In de praktijk wordt deze methode vaak gekozen bij kleinere bouwwerken en in gebieden met stabiele zandgrondlagen.

Bij fundering op staal worden traditioneel sleuven gegraven tot ongeveer 80 cm onder het maaiveld. Deze diepte is voorzien als een vorstrand, om te voorkomen dat de grond opvriest in de winter. Op deze diepte wordt meestal een kantplank geplaatst, waartussen de wapening komt. Daarna wordt beton gestort en afgewerkt tot bij de bovenkant van de kantplanken. Als het beton voldoende is uitgehard, kunnen de funderingsmuren worden opgemetseld tot aan de onderkant van de vloer. Daarop komen de vloeren te liggen, en precies boven de fundering komen de dragende muren van het gebouw te staan.

De keuze voor fundering op staal vereist echter een goede ondergrond. In klei- of veenachtige gebieden is het vaak niet goed mogelijk om een fundering op staal te realiseren, omdat de zettingen hier te groot zouden worden. In zandachtige gebieden is het echter een geschikte oplossing. In Nederland wordt fundering op staal vooral gebruikt in regio’s met een stabiele ondergrond.

Fundering op palen: toepassing bij diepere grondlagen

Wanneer de bovenliggende grondlagen niet sterk genoeg zijn om het gewicht van het bouwwerk te dragen, wordt een paalfundering gebruikt. Deze methode brengt de belasting over naar een dieper liggende, draagkrachtige grondlaag. In westelijke regio’s van Nederland, waar veen, klei of leem voorkomen, is een paalfundering vaak noodzakelijk. Deze grondlagen zijn te slap om het gewicht van een bouwwerk te dragen, terwijl de draagkrachtige zandlagen dieper liggen.

Bij paalfundering worden betonnen palen in de grond geschroefd, geheid of geboord. Een betonnen paalfundering is een zeer degelijke, maar relatief dure oplossing. Ook worden houten palen met betonnen oplangers gebruikt, of paalfundering zonder oplanger bij oudere gebouwen. De tekening toont in rood waar in Nederland op palen gemoet moet worden gedefundeerd. Hoewel het niet zo'n groot deel van Nederland is, is het wel de dichtstbevolkte streek.

Soorten funderingen en hun toepassing

Naast fundering op staal en fundering op palen zijn er ook tussenvormen, zoals grondverbetering of puntfunderingen. Afhankelijk van de bouwmethodiek, de belasting van het gebouw en de lokale omstandigheden, worden verschillende funderingsystemen toegepast. In de bouwsector zijn er drie hoofdcategorieën: funderingen op staal, funderingen op palen en tussenvormen.

Strokenfundering

Bij strokenfundering wordt met gewapend beton een verbrede zone gerealiseerd onder alle dragende muren. Deze methode wordt vaak gebruikt bij huizen of kantoren waar dragende muren aanwezig zijn. Een brede muur vereist een bredere ondersteuning dan een dun binnenmuurtje. De strokenfundering biedt een stabiele basis en is goed geschikt voor gebouwen met een homogene belasting.

Poerenfundering

Bij poerenfundering worden met betonnen ringen funderingsputten gemaakt die gevuld worden met beton en van wapening voorzien. Op de putten worden gewapende betonnen balken geplaatst om de belasting van de muren naar de putten door te geven. Deze methode wordt vaak gekozen wanneer de draagkrachtige laag niet te diep ligt (3-8 m onder maaiveld). Het voordeel is dat er relatief weinig graafwerk nodig is, wat de constructie sneller en goedkoper maakt.

Plaatfundering

Bij plaatfundering wordt er op de draagkrachtige grond één dikke plaat gelegd. Deze methode wordt toegepast als de draagkrachtige grond te diep zit, bijvoorbeeld bij moeras-, klei- of veengrond. De plaatfundering biedt een homogene ondersteuning en is ideaal voor gebouwen zonder dragende muren of bij ongelijke belastingen. In sommige gevallen worden er ook trillingsdempers geplaatst om de stabiliteit te verbeteren.

Funderingsproblematiek en nationale aandacht

In de praktijk blijkt de funderingsproblematiek regelmatig vooruit uit te lopen op andere bouwaspecten. Zo is er een 17e-eeuws grachtenpand in Leiden dat 17 cm verzakt was. Restaurateur BURGY corrigeerde dit deels, maar de scheefstand is behouden op wens van de opdrachtgever. In het Groningse dorp Overschild zweeft een kerk momenteel anderhalve meter boven de grond. Het bakstenen kerkgebouw is aan de buitenzijde doorgezaagd en de bovenbouw is omhoog gevijzeld met gedrukte stalen buispalen. In de loze ruimte wordt een tweede nieuwe constructieve betonvloer met betonpoeren aangebracht, waarop trillingsdempers worden geplaatst.

De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) concludeert in zijn adviesrapport ‘Goed Gefundeerd’ dat de overheid de funderingsproblematiek op nationaal niveau moet aanpakken om een crisis te voorkomen. Dit benadrukt het belang van een goed begrip van funderingstechnieken, zowel voor nieuwbouw als voor renovatieprojecten.

Conclusie

De keuze van fundering en de relatie met het maaiveld zijn essentieel voor de stabiliteit en duurzaamheid van een bouwwerk. Fundering op staal is geschikt voor gebieden met stabiele zandlagen, terwijl paalfundering vaak noodzakelijk is in westelijke regio’s met veen- of kleigrond. De toepassing van stroken-, poeren- of plaatfundering hangt af van de belastingverdeling en de structuur van het gebouw. In zowel nieuwbouw als renovatieprojecten is het belangrijk om de ondergrond grondig te analyseren en de juiste funderingstekniken te kiezen. De nationale aandacht voor funderingsproblematiek benadrukt het urgente belang van een goed begrip van deze bouwtechniek voor zowel particulieren als professionals in de bouwsector.

Bronnen

maaiveld