Stalen funderingen en balkenfunderingen: begrippen, toepassingen en risico’s in de bouw

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

In de bouwsector zijn funderingen een fundamentele basis voor de stabiliteit van elk bouwwerk. In Nederland, waar de ondergrond variabel is en vaak gevoelig voor veranderingen, wordt vaak gebruikgemaakt van zowel stalen funderingen als balkenfunderingen. Deze vormen van onderbouwing worden vaak in combinatie gebruikt, vooral bij woning- en utiliteitsbouw. Het begrijpen van de werking, toepassing en risico’s van deze funderingsvormen is van groot belang voor bouwprofessionals, woningeigenaren en bouweigenaren. Deze tekst biedt een overzicht van de technische aspecten van stalen funderingen en balkenfunderingen, met aandacht voor hun geschiktheid, constructie, en mogelijke problemen.

Wat is een stalen fundering?

Een stalen fundering is een vorm van fundering waarbij de muren van een woning of bouwwerk direct op een draagkrachtige ondergrond rusten, zoals een zandlaag of een stevige kleilaag. Hoewel de term "stalen" vaak verward wordt met het gebruik van het metaal staal, verwijst het in werkelijkheid naar de stevigheid en robuustheid van de fundering op een stabiele ondergrond. De constructie bestaat doorgaans uit een metselmuur of betonplaat die op de draagkrachtige bodem is geplaatst. Het draagvermogen van de fundering wordt bepaald door het oppervlak van het draagvlak.

Stalen funderingen zijn vooral geschikt in gebieden waar de draagkrachtige bodem niet te diep zit. In regio's met een zandlaag op enkele meter diepte is deze funderingsoort ideaal. In dichtbevolkte steden en dorpen, waar de ondergrond relatief stevig is, is het vaak de gebruikelijke keuze. Een belangrijk voordeel van de stalen fundering is de lage bouwkosten. Aangezien er geen palen nodig zijn, zijn de benodigde machines en arbeidsuren beperkt. Dit maakt de funderingsoort populair bij kleinere woningbouwprojecten of bij het renoveren van oudere woningen waar de ondergrond nog stevig genoeg is.

Toch zijn er ook beperkingen. Een stalen fundering is kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond. Droogte, grondwaterverlaging, bodemdaling of verkeersvibraties kunnen leiden tot verlies van draagkracht. In dergelijke gevallen kan de fundering inklinken, wat tot schade aan de gevel, vloeren of muren kan leiden. Daarom is het belangrijk dat woningeigenaren zich bewust zijn van de funderingsoort van hun woning en regelmatig controleren op tekenen van schade of inklinking.

Balkenfunderingen: toepassing en constructie

Balkenfunderingen zijn een vorm van fundering waarbij het gewicht van het gebouw wordt gedragen door gewapende betonbalken. Deze balken worden meestal gebruikt in combinatie met paalfunderingen of op draagkrachtige ondergronden. Ze worden vaak toegepast bij woningbouwprojecten in gebieden met een zandondergrond of waar de ondergrond niet sterk genoeg is om direct op rusten zonder ondersteuning.

Er zijn twee hoofdvormen van balkenfunderingen: prefab balken en ter plaatse gestorte balken. Prefab balken worden vervaardigd in een fabriek en worden daarna op de bouwplaats gemonteerd. Ze zijn kant en klaar en kunnen snel in de juiste positie worden aangebracht. Ter plaatse gestorte balken worden daarentegen gemaakt door het storten van beton in een bekisting op de bouwplaats. Het voordeel van prefab balken is dat ze sneller te installeren zijn en minder bouwplaatskosten genereren.

Een specifieke toepassing van balkenfunderingen is de funderingsbalk. Deze wordt vaak verbonden met heipalen via een paalstek. Hierdoor vormen de funderingsbalk en de heipaal één geheel, wat een robuuste en draagkrachtige constructie oplevert. Funderingsbalken zijn verkrijgbaar in rechthoekige en T-vormige varianten. De T-balk is ideaal voor projecten waar tunnelgietbouw wordt toegepast, omdat de vleugels van de balk kunnen dienen als oplegging van de begane grondvloer.

De montagesnelheid van funderingsbalken is erg hoog. In sommige gevallen kunnen per dag 20 tot 30 woningen van een balkenfundering voorzien worden. Daarnaast zijn prefab funderingsbalken zeer geschikt voor een afvalloze bouwplaats, omdat er geen bekistingswerkzaamheden nodig zijn.

Combinatie van stalen fundering en balkenfundering

In de praktijk worden stalen funderingen vaak in combinatie gebruikt met balkenfunderingen. Dit is het geval bij woningen met een zandondergrond waarop de muren direct rusten, maar waar het gewicht van het gebouw ook wordt gedragen door balken. Deze combinatie zorgt voor extra stabiliteit, vooral in gebieden met een variabele ondergrond of waar veranderingen in de bodem te verwachten zijn.

Een voorbeeld hiervan is de zogenaamde balkenfundering op staal. Hierbij rusten de balken op een draagkrachtige ondergrond, waarop de muren van het gebouw ook direct rusten. Deze constructie is economisch aantrekkelijk en biedt goedkeuring door bouwautoriteiten in regio’s waar de ondergrond geschikt is.

Een belangrijk voordeel van deze combinatie is de relatieve eenvoud in uitvoering. Aangezien er geen aandrijf- of boringstechnieken nodig zijn zoals bij paalfunderingen, zijn de kosten lager. Bovendien is de constructie minder tijdvergeend, wat gunstig is voor woningbouwprojecten met korte deadlines.

Risico’s en problemen bij stalen funderingen

Hoewel stalen funderingen economisch aantrekkelijk zijn, zijn ze niet zonder risico. Een van de grootste zorgen is inklinking, die kan ontstaan door veranderingen in de ondergrond. Droogte, grondwaterverlaging of bodemdaling kan leiden tot verlies van draagkracht, wat resulteert in ongelijke zettingen en schade aan het bouwwerk.

Deze schade kan zich op verschillende manieren manifesteren. Er kunnen bijvoorbeeld scheuren ontstaan in muren, vloeren of gevels. Bovendien kan wateroverlast ontstaan bij ongelijke zettingen of verkeerde grondwaterstanden. Het is daarom belangrijk dat woningeigenaren zich bewust zijn van de funderingsoort van hun woning en regelmatig controleren op tekenen van schade of inklinking.

Als er sprake is van zorgen, is het verstandig om professioneel advies in te winnen. Een gedetailleerd bodemonderzoek en eventuele herstelmaatregelen kunnen schade voorkomen of herstellen. Voor woningen op stalen fundering is het verstandig om contact op te nemen met een bouwtechnisch bedrijf of adviseur, die de situatie kan beoordelen en oplossingen kan bieden.

Controle op de kwaliteit van een stalen fundering

Bij aankoop van een huis of bij het starten van een bouwproject is het belangrijk om te weten of de fundering correct is geplaatst. Een eerste stap is het controleren van de constructieberekening. Is deze berekening gemaakt en nog beschikbaar? Dan is het verstandig om deze te laten controleren door een onafhankelijke partij.

Daarnaast is het belangrijk om te weten of er een grondonderzoek is gedaan. Is dit gebeurd en door een onafhankelijke partij? Dan is er meestal geen reden tot bezorgdheid. Een grondonderzoek geeft inzicht in de draagkracht van de ondergrond en de geschiktheid voor een stalen fundering.

Een verder belangrijk aspect is de uitvoering van de fundering. Bij een stalen fundering moet ervoor gezorgd zijn dat de muren en balken correct op een draagkrachtige ondergrond rusten. Eventuele afwijkingen in de uitvoering kunnen leiden tot schade. Daarom is het verstandig om bij twijfel een bouwtechnisch bedrijf te raadplegen.

Toepassing in de praktijk

In de praktijk worden stalen funderingen en balkenfunderingen vaak gebruikt in de woningbouwsector. In regio's met een relatief stevige ondergrond zijn stalen funderingen een economische en logische keuze. In combinatie met balkenfunderingen wordt het bouwwerk extra gestabiliseerd, wat vooral belangrijk is in gebieden met een variabele ondergrond.

Een voorbeeld van een toepassing is de regio Dordrecht, waar stalen funderingen vaak worden gebruikt op klei- en veenpakketten die variëren tussen 15 en meer dan 20 meter in diepte. In dergelijke gebieden is een stalen fundering goedkoper in uitvoering dan paalfunderingen, maar kan het ook kwetsbaar zijn bij veranderingen in de ondergrond.

Bij de bouw van een woning is het daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat de fundering correct is uitgevoerd en dat de ondergrond geschikt is voor deze vorm van onderbouwing. Een grondonderzoek en constructieberekening zijn hierbij essentieel.

Conclusie

Stalen funderingen en balkenfunderingen zijn beide vormen van onderbouwing die vaak worden gebruikt in de bouwsector. Een stalen fundering is economisch aantrekkelijk en geschikt in gebieden met een relatief stevige ondergrond. Balkenfunderingen bieden extra stabiliteit en zijn vaak in combinatie met stalen funderingen toegepast. De keuze voor een bepaalde vorm van fundering hangt af van factoren zoals de ondergrond, het gewicht van het bouwwerk en de budgettaire voorwaarden.

Een belangrijk aspect van deze funderingsvormen is het risico op inklinking, wat kan leiden tot schade aan het bouwwerk. Het is daarom belangrijk dat woningeigenaren en bouweigenaren zich bewust zijn van de funderingsoort van hun woning en regelmatig controleren op tekenen van schade of inklinking. Bij twijfel is het verstandig om professioneel advies in te winnen.

In de praktijk zijn stalen funderingen en balkenfunderingen beide geschikt en vaak in combinatie gebruikt. Voor woningbouwprojecten is het verstandig om een gedetailleerd grondonderzoek uit te voeren en de constructieberekening te laten controleren. Zo kan schade worden voorkomen of hersteld, wat essentieel is voor de levensduur en veiligheid van het bouwwerk.

Bronnen

balk
staal