De fundering van de Molen van Jetten: technische opbouw en betekenis in de conservatie

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

De Molen van Jetten, gelegen aan Standerd 8 in Uden, is een historisch en technisch belangrijke standerdmolen die in 1811 werd gebouwd. Naast haar functionele rol als korenmolen, is ze ook een belangrijk monument dat is onderworpen aan gerichte restauraties in de jaren zestig tot zeventig van de twintigste eeuw en in 2010. De fundering van deze molen vormt een cruciaal onderdeil van haar stabiliteit en constructie, en speelt een sleutelrol in de mogelijkheid om de molen te laten draaien en in stand te houden. In dit artikel wordt de fundering van de Molen van Jetten gedetailleerd besproken, inclusief haar opbouw, technische kenmerken, en rol binnen de restauratie en conservatiepraktijk.

Opbouw van de fundering

De Molen van Jetten is een standerdmolen, een type dat zich onderscheid door een zware, ronde verticale spil — de standerd — waarop een rechthoekig bovenhuis (de kast) is gemonteerd. De kast bevat de aandrijving van de wieken, de maalstenen en andere technische elementen. De standerd wordt gestabiliseerd door schuinopstaande schoren die haar recht overeind houden. Deze schoren zijn verbonden met funderingsvoeten, die het vaste gedeelte van de molen vormen.

Volgens de bronnen, de fundering van de Molen van Jetten bestond aanvankelijk uit open funderingsvoeten, maar deze werden later meestal afgedekt, wat leidde tot de ontwikkeling van de gesloten standerdmolen. In het geval van de Molen van Jetten is de onderbouw of voet een achtzijdige, wit beschilderde bakstenen structuur. Deze gesloten onderbouw voorkomt dat wind en weersinvloeden de stabiliteit van de standerd negatief beïnvloeden.

De standerd, die de molen draaibaar maakt, moet robuust zijn om het gewicht van de kast en de technische inrichting te dragen. Daarom is het belangrijk dat de fundering goed berekend en uitgevoerd is. In de historie van de Molen van Jetten is bekend dat de molen rond 1918/1919 door bebouwing in de omgeving te weinig windvang kreeg en daarom op verzoek van F. en W. Bakermans is verplaatst. Deze verplaatsing zou niet mogelijk zijn geweest zonder een stabiele en goed geïsoleerde fundering die het transport en opnieuw opstellen van de molen mogelijk maakte.

Technische kenmerken van de fundering

Aan de hand van de informatie uit de bronnen is duidelijk dat de fundering van de Molen van Jetten technisch geavanceerd is voor haar tijd. De funderingsvoeten zijn de basis van de constructie en moeten zorgen voor een horizontale en verticale stabiliteit. De schuren die de standerd ondersteunen, zijn schuin opgesteld en vormen samen met de funderingsvoeten een stevig frame. Deze constructie zorgt ervoor dat de molen kan draaien, een essentieel kenmerk van een standerdmolen.

Bij restauraties, zoals de restauratie tussen 1965 en 1971 en de recente renovatie in 2010, is er aandacht besteed aan de fundering. De restauraties betroffen niet alleen de esthetiek van de molen — zoals het veranderen van de kleur van de kast — maar ook de technische onderdelen die nodig zijn voor het draaien en functioneren van de molen. Het is daarom mogelijk dat bij deze restauraties de fundering ook is onderzocht en eventueel aangepast, hoewel de bronnen hierover geen specifieke informatie geven.

Conservatie en bescherming van de fundering

De fundering van de Molen van Jetten is niet alleen van technische betekenis, maar ook van culturele en historische waarde. In de buurt van de molen is een zogenaamde "molenbeschermingszone" ingesteld. Deze zone is gedefinieerd om vrije windvang en zichtbaarheid van de molen te waarborgen. De regels die binnen deze zone gelden, zijn gericht op het beperken van bebouwing en beplanting op een bepaalde afstand van de molen. Dit heeft indirect ook invloed op de fundering, omdat de omgeving waarin de molen staat, bepaalt of en hoe de molen in gebruik blijft.

Binnen een straal van 100 meter mag geen bebouwing of beplanting aanwezig zijn die hoger is dan de onderste punt van de verticaal staande wiek (1 op 100 regel). Binnen een straal van 100 tot 400 meter geldt de "1 op 30 regel", waarbij de maximale hoogte van bebouwing of beplanting niet hoger mag zijn dan 1/30 van de afstand tot het middelpunt van de molen. Deze regels zijn essentieel om de functionele betrouwbaarheid van de molen — en dus ook de stabiliteit van de fundering — te bewaren.

Rol in de restauratie en functionele draagbaarheid

Tijdens de restauraties in de jaren zestig tot zeventig en in 2010, is de fundering van de Molen van Jetten waarschijnlijk gecontroleerd en onderhouden. Hoewel de bronnen geen specifieke details geven over de restauratie van de fundering, is het gebruikelijk dat bij dergelijke restauraties de technische basis van het gebouw — inclusief de fundering — wordt geïnspecteerd en eventueel aangepast.

De Molen van Jetten is momenteel nog in bedrijf en kan regelmatig in draaiing worden gebracht. Het behoud van de molen houdt dus ook in dat de fundering in goede staat is. Een slechte fundering kan leiden tot scheefstand, instabiliteit of zelfs tot een volledig falen van de constructie. Het feit dat de molen nog draait, duidt erop dat de fundering nog steeds adequaat is en goed onderhouden wordt.

Conclusie

De fundering van de Molen van Jetten speelt een centrale rol in de structuur en functionele betrouwbaarheid van deze historische standerdmolen. Het ontwerp van de fundering — met schuren, funderingsvoeten en een gesloten onderbouw — is technisch geavanceerd en heeft bijgedragen aan de duurzaamheid van de molen. De restauraties die in de jaren zestig tot zeventig en in 2010 zijn uitgevoerd, hebben waarschijnlijk ook de fundering betrokken. De instelling van een molenbeschermingszone rondom de molen is bovendien van groot belang voor het behoud van de functionele en esthetische waarde van de Molen van Jetten. Door zorgvuldig te werken aan de fundering en het omgevingsbeleid, blijft deze molen een levendig historisch en technisch geheugen van Nederlandse ambachtelijke traditie.