Funderingsonderzoek: Een Essentieel Onderzoek voor Bouwprojecten en Monumenten

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Een goed uitgevoerd funderingsonderzoek is een onmisbaar onderdeel bij het plannen en uitvoeren van renovatieprojecten, bouwprojecten of inspecties aan bestaande gebouwen. Het onderzoek biedt inzicht in de staat van de fundering en de omliggende grond, wat essentieel is voor het bepalen van eventuele herstelmaatregelen. In dit artikel wordt een gedetailleerde uitleg gegeven over de methoden, fasen en toepassingen van funderingsonderzoek. Daarnaast worden de specifieke aandachtspunten bij monumenten en de rol van erkende onderzoeksbedrijven besproken, waarbij gebruik wordt gemaakt van actuele richtlijnen en praktijkuitvoeringen.

Wat is funderingsonderzoek?

Funderingsonderzoek is een technisch proces dat gericht is op het beoordelen van de staat van de fundering van een gebouw en de omliggende grond. Het doel is om mogelijke problemen vroegtijdig op te sporen en een basis te leggen voor eventuele herstelmaatregelen. Het onderzoek kan worden ingedeeld in twee hoofdfasen, afhankelijk van de complexiteit en het doel van het onderzoek.

Fase 1: Bovengronds onderzoek

Fase 1 van het funderingsonderzoek is een snelle, bovengrondse inspectie die een eerste beeld geeft van de staat van de fundering. Hierbij worden technieken zoals lintvoegmeting en vloerwaterpassing gebruikt. Lintvoegmeting helpt bij het bepalen van eventuele scheefstanden van het gebouw, terwijl vloerwaterpassing hoogteverschillen in kaart brengt. Deze methoden zijn geschikt voor een eerste indicatie van eventuele problemen en worden vaak gebruikt bij kleinere projecten of als vooronderzoek voor een uitgebreider onderzoek.

Fase 2: Funderingsinspectie en grondwatermeting

Wanneer grotere projecten of gedetailleerde informatie nodig is, wordt het onderzoek uitgebreid naar fase 2. In deze fase vindt een fysieke inspectie plaats, bijvoorbeeld via het graven van inspectieputten om de funderingsconstructie bloot te leggen. Ook wordt grondwatermeting uitgevoerd om te bepalen of de funderingen voldoende beschermd zijn tegen vochtaantasting. Deze fase is vaak vereist bij renovatieprojecten of wanneer het gebouw gesplitst moet worden.

De stappen in een funderingsonderzoek

Een funderingsonderzoek wordt vaak onderverdeeld in meerdere stappen die systematisch worden uitgevoerd om een compleet beeld van de fundering te verkrijgen. Deze stappen variëren iets afhankelijk van het type onderzoek (bijvoorbeeld bij monumenten of gewone woningen), maar de kernonderdelen zijn vrijwel hetzelfde.

1. Archiefonderzoek

Het onderzoek begint meestal met een archiefonderzoek, waarbij beschikbare documenten zoals bouw- en funderingstekeningen, verbouwingstekeningen en peilbuisgegevens worden bestudeerd. Deze informatie geeft inzicht in de oorspronkelijke funderingsconstructie, de aanlegdiepte van de fundering en de draagconstructie. Bij monumenten is het archiefonderzoek vaak van groter belang, aangezien deze gebouwen historische waarde hebben en unieke constructies kunnen vertonen.

2. Visuele inspectie (extern en intern)

Een visuele inspectie van zowel de buitenkant als de binnenkant van het bouwwerk is een essentieel onderdeel. Op de buitenkant wordt gekeken naar zichtbare schade zoals scheuren, scheefstanden en afwijkingen in het metselwerk of de kozijnen. Op de binnenkant wordt in de begane grond en, indien toegankelijk, de kruipkelder geïnspecteerd. Ook hier worden schades gemeten en fotografisch vastgelegd. Deze stappen helpen bij het bepalen van eventuele verbanden tussen de schade en de staat van de fundering.

3. Meetkundig onderzoek

Een meetkundig onderzoek is gericht op het bepalen van de scheefstand van het gebouw. Hierbij worden technieken zoals lintvoegwaterpassing, vloerwaterpassing en loodmeting gebruikt. Deze methoden geven een duidelijk beeld van de mate van scheefstand, wat essentieel is voor het bepalen van eventuele herstelmaatregelen.

4. Veldonderzoek

Het veldonderzoek omvat fysieke inspecties, zoals het graven van inspectieputten, om de fundering direct te bekijken. Dit is vooral relevant bij fase 2 van het onderzoek. Het veldonderzoek kan ook uitgebreid worden met technieken zoals grondwatermeting, om de vochttoestand van de fundering in kaart te brengen.

Soorten funderingsonderzoek

Het Restauratiefonds heeft drie soorten funderingsonderzoek vastgelegd op basis van de Richtlijn Fundering onder Gebouwen van het KCAF. Deze soorten zijn gericht op de complexiteit en de doelen van het onderzoek:

1. Basisonderzoek (Bureaustudie)

Een basisonderzoek bestaat uit een bureauonderzoek dat informatie verzamelt over het gebouw en de omliggende grond. Dit omvat het verzamelen van gegevens zoals het adres, de monumentenstatus, eventuele archeologische waarde van het terrein en de technische opname van het pand. Deze methode is geschikt voor een snelle inleiding tot een onderzoek, vooral bij projecten waarbij een uitgebreid onderzoek niet nodig is.

2. Standaardonderzoek (Visuele inspectie)

Bij een standaardonderzoek wordt een visuele inspectie uitgevoerd van zowel de buitenkant als de binnenkant van het gebouw. Dit omvat het opsporen van schade, scheefstanden en andere afwijkingen die een mogelijke indicatie kunnen zijn van funderingsproblemen. Deze methode is geschikt voor grotere projecten of wanneer er een eerste inzicht nodig is voor verdere analyse.

3. Uitgebreid onderzoek (Funderingsinspectie)

Een uitgebreid onderzoek omvat naast visuele inspecties ook fysieke inspecties zoals het graven van inspectieputten en het uitvoeren van grondwatermetingen. Deze methode is vereist bij complexe projecten of wanneer gedetailleerde informatie nodig is voor het bepalen van herstelmaatregelen.

Funderingsonderzoek bij monumenten

Bij monumenten is funderingsonderzoek vaak ingewikkelder, omdat elk monument uniek is en historische waarde heeft. Het Restauratiefonds werkt samen met erkende funderingsonderzoeksbureaus om financiële ondersteuning te bieden bij het uitvoeren van funderingsonderzoek. Deze bureaus staan ingeschreven op de erkenningslijst van het KCAF, wat betekent dat zij als specialisten worden erkend in het uitvoeren van funderingsonderzoek.

Bij monumenten is het funderingsonderzoek maatwerk, omdat de historische opbouw van het gebouw en de omliggende grond vaak complex zijn. Daarom is het belangrijk om dit soort onderzoek uit te voeren bij erkende bureaus die ervaring hebben met monumenten. Deze bureaus zorgen voor een onafhankelijk advies en kunnen u inzicht geven in de staat van de fundering, eventuele risico’s en mogelijke herstelmaatregelen.

Richtlijnen en standaardisatie

Het KCAF (Kennis Centrum Aanpak Funderingsproblematiek) heeft in 2023 de Richtlijn Fundering onder Gebouwen gelanceerd. Deze richtlijn vervangt de vroegere F3O-richtlijnen, die specifiek gericht waren op funderingsonderzoek bij houten paalfunderingen en funderingen op staal. Door deze integratie is een eenduidige en efficiënte werkwijze gewaarborgd voor het onderzoeken en beoordelen van funderingen.

De richtlijn wordt beheerd door het KCAF en wordt periodiek bijgewerkt door een richtlijncommissie. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van erkende funderingsonderzoeksbureaus, gemeenten en woningcorporaties. Dit zorgt ervoor dat de richtlijn technisch en inhoudelijk up-to-date blijft en aansluit op de nieuwste ontwikkelingen binnen de sector.

De richtlijn is ontwikkeld met steun van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) en de Nationale Aanpak Funderingsproblematiek (NAF). Het doel van de richtlijn is om een gestandaardiseerde aanpak te bieden voor het onderzoek en beoordelen van ondiepe funderingen en houten palen.

Wat levert een funderingsonderzoek op?

Een funderingsonderzoek levert verschillende belangrijke resultaten op, die essentieel zijn voor verdere planning en eventuele herstelmaatregelen. Deze resultaten zijn:

Inzicht in de staat van de fundering en herstelwerkzaamheden – Het onderzoek geeft een duidelijk beeld van de huidige staat van de fundering en eventuele schade.
Inzicht in mogelijke alternatieve maatregelen – Het onderzoek helpt bij het bepalen van alternatieven om herstelwerkzaamheden uit te stellen, bijvoorbeeld door tijdelijke maatregelen te nemen.
Risicobeoordeling bij funderingsrisico’s – Het onderzoek helpt bij het in kaart brengen van risico’s die voortkomen uit funderingsproblemen.
Totaalbeleid voor het omgaan met funderingsproblematiek – Het onderzoek levert een basis voor het opstellen van een beleid dat gericht is op het omgaan met problemen rondom funderingen, grondwater, watergangen en riolering.

De rol van erkende onderzoeksbedrijven

Het KCAF stelt een erkenningsregeling op voor funderingsonderzoeksbureaus. Deze bureaus staan ingeschreven op een erkenningslijst en worden erkend als specialisten in het uitvoeren van funderingsonderzoek. Het is belangrijk om dit soort onderzoek uit te voeren bij erkende bureaus, omdat zij ervaring hebben en zich houden aan de richtlijnen van het KCAF. Deze bureaus zorgen voor een technisch betrouwbaar en objectief advies, wat essentieel is bij complexe projecten of bij monumenten.

Samenvatting

Funderingsonderzoek is een essentieel onderdeel bij de planningsfase van bouw- en renovatieprojecten. Het onderzoek biedt inzicht in de staat van de fundering, eventuele schade en mogelijke herstelmaatregelen. Het onderzoek kan worden ingedeeld in twee fasen, waarbij fase 1 een snelle bovengrondse inspectie is en fase 2 een uitgebreide funderingsinspectie omvat. Daarnaast worden drie soorten funderingsonderzoek onderscheiden: basisonderzoek, standaardonderzoek en uitgebreid onderzoek, afhankelijk van de complexiteit en het doel van het onderzoek.

Bij monumenten is funderingsonderzoek vaak ingewikkelder, omdat deze gebouwen historische waarde hebben en unieke constructies kunnen vertonen. Het is daarom belangrijk om dit soort onderzoek uit te voeren bij erkende bureaus die ervaring hebben met monumenten. Deze bureaus staan ingeschreven op de erkenningslijst van het KCAF en zorgen voor een onafhankelijk advies.

Het KCAF heeft een richtlijn ontwikkeld voor het onderzoeken en beoordelen van funderingen, die sinds 2023 de vroegere richtlijnen heeft vervangen. Deze richtlijn zorgt voor een eenduidige en efficiënte werkwijze en wordt periodiek bijgewerkt door een richtlijncommissie. Het is belangrijk om bij funderingsonderzoek deze richtlijnen te volgen, omdat ze technisch betrouwbaar zijn en aansluiten op de nieuwste ontwikkelingen binnen de sector.

Een goed uitgevoerd funderingsonderzoek levert meerdere resultaten op, zoals inzicht in de staat van de fundering, alternatieve maatregelen, risicobeoordeling en het opstellen van een totaalbeleid voor het omgaan met funderingsproblematiek. Het is daarom aan te raden om dit onderzoek altijd uit te voeren bij erkende bureaus die ervaring hebben met dit soort projecten.

Bronnen

onderzoek