Funderingsproblematiek in Schiedam: Houten Palen en het Aanpakken van Risico’s

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

In Nederland en met name in regio’s als Schiedam, waar duizenden woningen op houten funderingspalen zijn gebouwd, is het onderwerp van funderingsproblematiek al jaren een urgente aandachtspunt. Houten paalfunderingen zijn in vroegere jaren een veelgebruikte oplossing geweest om woningen op onstabiele of zachte grond te bouwen. Echter, de combinatie van oude bouwmethoden, veranderende bodem- en wateromstandigheden, en het verlies van draagkracht door houtrot, heeft geleid tot een groeiend aantal verzakkingen en funderingsproblemen. In Schiedam is dit fenomeen niet alleen technisch interessant, maar ook van directe betekenis voor woningeigenaren die met risico’s en kosten geconfronteerd worden.

In dit artikel bespreken we de funderingsproblematiek in Schiedam, het gebruik van houten paalfunderingen, de oorzaken van funderingsproblemen, en de aanpak door de gemeente en hulpverlenende instanties. We geven een overzicht van de huidige situatie, mogelijke risico’s, en aanbevolen maatregelen. Hierbij steunen we uitsluitend op gegevens uit betrouwbare bronnen die in de contextdocumenten zijn opgenomen.

Oorsprong van funderingsproblematiek in Schiedam

In Schiedam is een groot deel van het woningbestand op houten funderingspalen gebouwd. Deze funderingsmethode was in de eerste helft van de twintigste eeuw een veelgebruikte oplossing, vooral in gebieden met onstabiele grond zoals veen- en klei-gebieden. Echter, het gebruik van houten palen komt gepaard met een aantal inherente risico’s. Deze risico’s zijn niet alleen gerelateerd aan de houdbaarheid van hout, maar ook aan technische en bodemgerelateerde factoren.

De gemeente Schiedam heeft in 2004 een specifieke aanpak gestart om eigenaren met funderingsproblemen zoveel mogelijk te ondersteunen. Dit is ontstaan uit onderzoek dat heeft uitgewezen dat een groot aantal woningen op houten palen funderingsherstel nodig heeft. Tegenwoordig is het Servicepunt Woningverbetering van de gemeente actief betrokken bij funderingsherstel, met als doel om woningeigenaren te informeren, te adviseren en in sommige gevallen directe ondersteuning te bieden bij het uitvoeren van funderingsherstel.

Houten palen en de risico’s

Een houten paalfundering bestaat uit verticale palen die diep in de grond worden geheien om het gewicht van het gebouw te dragen. Deze palen moeten in contact blijven met grondwater om niet te gaan rotten. Als het grondwater te ver zakt, lopen de palen droog en verliezen ze hun draagkracht. Dit fenomeen, bekend als "droogstand", is een van de belangrijkste oorzaken van funderingsproblemen in Schiedam.

Daarnaast zijn houten palen ook kwetsbaar voor biologische aantasting. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen houtrot en bacteriële aantasting. De eerste is gerelateerd aan natte omstandigheden en kan ontstaan bij een ongelijkmatige drukverdeling of bij negatieve kleef (een natuurkundig proces waarbij de grond een zuigkracht uitoefent op de palen). De tweede, ook wel "palenpest" genoemd, komt vooral voor bij grenen palen en wordt veroorzaakt door bacteriën die de houtstructuur aantasten.

Een ander risicofactor is de diepte waarop de palen zijn geheien. In Schiedam, waar de ondergrond relatief zacht is, zijn palen vaak tot 20 meter of dieper geheien. Dit maakt grenen palen ongeschikt, aangezien deze houtsoort slechts tot ongeveer 8 meter langer kan worden geheien. Hierdoor zijn in Schiedam voornamelijk vuren palen gebruikt.

Aanpak door de gemeente Schiedam

De gemeente Schiedam heeft diverse maatregelen opgezet om funderingsproblematiek te beheersen en eigenaren te ondersteunen. Een belangrijk onderdeel daarvan is het Servicepunt Woningverbetering, dat in 2004 is opgericht als speerpunt voor funderingsherstel. Sindsdien zijn honderden woningen voorzien van een nieuwe fundering of verbeterd in hun bestaande fundering. Tegen 2019 was het aantal herstelde woningen al opgelopen tot 328.

Daarnaast is het Servicepunt Woningverbetering ook betrokken bij het monitoren van de funderingsstatus van ongeveer 400 woningen. Deze monitoring helpt om de staat van de fundering in kaart te brengen en te bepalen of herstel nodig is. Bovendien is het Servicepunt betrokken bij het informeren van woningeigenaren over de problematiek en de mogelijkheden voor funderingsherstel.

Funderingskaarten en het funderingsviewer

Om woningeigenaren te informeren over de risico’s, heeft de gemeente Schiedam twee funderingskaarten opgesteld: de funderingskaart voor Schiedam Oost en Schiedam West. Deze kaarten tonen welke gebieden het meeste risico lopen op funderingsproblematiek, afhankelijk van de bodemsamenstelling en het bouwjaar van de woningen.

Daarnaast maakt gebruik van de funderingsviewer van het KCAF (Koninklijk Comité Advies Funderingen), die indicatieve aandachtsgebieden toont. Deze viewer is ontwikkeld in samenwerking met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Het hulpmiddel toont gebieden waar woningen met houten funderingspalen in combinatie met zachte grond (zoals veen of klei) staan. Het geeft een overzicht van het aantal panden per postcodegebied dat voor 1970 is gebouwd, wat het risico op funderingsproblematiek verhoogt.

De funderingsviewer geeft geen uitspraken over de huidige staat van funderingen, maar biedt een eerste indruk van waar funderingsproblematiek mogelijker is. Dit helpt bij het nemen van beslissingen over onderzoek of herstelmaatregelen.

Funderingsherstel: Mogelijkheden en uitvoering

Funderingsherstel is een complexe en kostbare procedure die meestal uitgevoerd wordt door gespecialiseerde bedrijven. In Schiedam is het Servicepunt Woningverbetering actief betrokken bij het faciliteren van funderingsherstel. De uitvoering hangt af van de aard van de funderingsproblematiek en de ondergrond.

Houten palen: Wanneer herstel nodig is

Wanneer houten palen zijn verzwakt door rot of bacteriële aantasting, kan funderingsherstel nodig zijn. In zo’n geval worden de oude palen vervangen of versterkt. Een andere optie is het aanbrengen van een betonnen opzetpaal of opzetbalk, die de draagkracht van de houten palen verhoogt. Deze maatregelen worden vaak gecombineerd met de aanleg van een nieuw funderingsvlak om het gebouw te stabiliseren.

Betonnen palen en strokenfundering

In gevallen waarin de ondergrond stabiel genoeg is, kan ook gekozen worden voor een strokenfundering. Dit is een goedkope en eenvoudige funderingsmethode die echter niet geschikt is voor zachte grond zoals veen of klei. Hier moet eerst een onderzoek worden uitgevoerd om te bepalen of de ondergrond het gewicht van het gebouw kan dragen. Dit onderzoek, uitgevoerd door een vakman, helpt bij het kiezen van de juiste funderingsmethode.

De rol van het DIT-systeem

In Schiedam en andere regio’s met funderingsproblematiek wordt ook gebruikgemaakt van het DIT-systeem (Drainage Infiltratie Transport). Dit systeem helpt bij het beheersen van de grondwaterstand, wat van groot belang is voor houten paalfunderingen. Door de grondwaterstand op peil te houden, wordt voorkomen dat de palen droog komen te staan en gaan rotten. Het DIT-systeem zorgt voor het afvoeren, infiltreren en transporteren van grondwater en is ook bekend als Actief Grondwaterpeilbeheer (AGWP).

Onderzoeksplicht en regelgeving

In verband met de bredere funderingsproblematiek in Nederland, heeft de gemeente Rotterdam (een nabije regio) een beleidsregel opgesteld met betrekking tot de onderzoeksplicht van funderingen. Deze regel is van toepassing op woningen met houten paalfunderingen en stelt dat eigenaren verplicht zijn om onderzoek te laten uitvoeren naar de toestand van hun fundering. Dit onderzoek moet uitgevoerd worden door een gekwalificeerd onderzoeksbureau dat werkt volgens de F3O Richtlijn.

Hoewel deze beleidsregel specifiek voor Rotterdam is opgesteld, is het een voorbeeld van hoe gemeenten regelgeving kunnen gebruiken om funderingsproblematiek te beheersen. In Schiedam zijn dergelijke beleidsmaatregelen ook mogelijk, afhankelijk van de wensen en prioriteiten van de gemeente.

Funderingsproblematiek in de bredere context

De funderingsproblematiek in Schiedam valt binnen een bredere context van funderingsrampen in Nederland. Het KCAF schat dat ongeveer een miljoen woningen op houten palen staan en risico lopen op verzakking. Deze woningen zijn voornamelijk gebouwd voor 1970, een periode waarin de houten paalfundering de meest gebruikte methode was. In die tijd waren er weinig of geen richtlijnen voor het heien van palen, waardoor het vaak slecht of inefficiënt werd uitgevoerd.

De jongere generatie van constructeurs en ingenieurs zou tegenwoordig heel anders aan de fundering denken: meer palen, dieper in de grond, en een betere rekening houden met negatieve kleef en grondwaterstanden. Deze ontwikkelingen zijn een directe reactie op de problemen die zijn ontstaan in de afgelopen decennia.

Conclusie

Funderingsproblematiek in Schiedam is een complex en veelvoorkomend onderwerp dat betreft zowel woningeigenaren als de gemeente en andere betrokken instanties. Het gebruik van houten paalfunderingen, vooral in combinatie met zachte grond en veranderende waterstanden, heeft geleid tot een serie risico’s die niet langer genegeerd kunnen worden. De gemeente Schiedam heeft een actieve rol ingenomen door een aanpak te starten waarbij funderingsherstel centraal staat. Deze aanpak omvat onderzoek, monitoring, informeren, en waar nodig, het uitvoeren van herstelmaatregelen.

Voor woningeigenaren is het belangrijk om zich bewust te zijn van de risico’s en mogelijkheden. Het gebruik van de funderingsviewer, het raadplegen van funderingskaarten, en het zoeken naar ondersteuning via het Servicepunt Woningverbetering zijn stappen die kunnen leiden tot een beter begrip van de situatie en het nemen van juiste beslissingen. In de komende jaren zal het belang van funderingsbeheer alleen maar groter worden, aangezien de problematiek zich ook verder verspreidt.

Bronnen

houten
pal