Fundering op palen en putten: keuze en toepassing in de bouw

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Een stabiele fundering is de basis van elk bouwwerk en bepaalt mede de levensduur en betrouwbaarheid van een gebouw. In regio’s met een zwakke of diep liggende draagkrachtige ondergrond wordt vaak gekozen voor een fundering op palen of putten. Deze technieken worden ingezet wanneer traditionele funderingen, zoals stroken- of plaatfunderingen, niet voldoen aan de eisen van de bodem of de belasting van het bouwwerk. In dit artikel bespreken we de kenmerken, toepassing, voordelen en beperkingen van fundering op palen en putten, en welke factoren bij de keuze voor een van deze funderingstypen een rol spelen.

Inleiding

De keuze voor een specifiek type fundering hangt af van meerdere factoren, waaronder de samenstelling en draagkracht van de ondergrond, de belasting van het bouwwerk en de praktische omstandigheden op het bouwterrein. In Nederland, waar de ondergrond in veel regio’s zacht is of de dragende laag diep ligt, zijn funderingen op palen en putten vaak een noodzakelijke keuze. Deze funderingen zorgen ervoor dat het gewicht van het bouwwerk veilig wordt overgedragen naar sterkere grondlagen, waardoor het risico op verzakkingen en scheuren wordt beperkt.

In de volgende paragrafen geven we een overzicht van de verschillende soorten funderingen op palen en putten, de toepassing in de praktijk, en de voor- en nadelen van deze methoden. Ook bespreken we de factoren die bij de keuze van een fundering van belang zijn, zoals grondonderzoek, grondverbetering en de invloed van klimaatverandering.

Fundering op palen: principes en toepassing

Een paalfundering is een constructieve methode waarbij het gewicht van het bouwwerk wordt overgedragen naar diepere, sterkere grondlagen via palen. Deze palen kunnen gemaakt zijn van verschillende materialen, waaronder beton, hout of staal. De draagkracht van de paal wordt bepaald door de wrijving tussen de paal en de omringende grond (schachtwrijving) en de weerstand aan de voet van de paal (puntweerstand). In regio’s met een zwakke ondergrond, zoals het midden, zuiden en oosten van Nederland, is een paalfundering vaak de enige haalbare oplossing.

Soorten paalfunderingen

Er zijn verschillende vormen van paalfunderingen, waarbij de keuze afhankelijk is van de specifieke omstandigheden op de bouwlocatie:

Heipalen: Deze palen worden met een hefmachine in de grond geslagen en zijn vaak van beton of staal. Ze worden vooral gebruikt in gebieden waar de grond voldoende los is om de palen makkelijk in te brengen.
Boorpalen: Deze palen worden door middel van een boorinstallatie in de grond geplaatst. Ze worden vaak gebruikt wanneer de grond te hard of te dicht is voor het heien van palen. Het proces is nauwkeuriger, maar kan duurder zijn.
Schroeffundering: Deze methode is flexibel en sneller uit te voeren. Hierbij wordt een schroef in de grond gedraaid, wat een sterke grip op de bodem geeft. Schroeffunderingen zijn vooral geschikt voor tijdelijke of lichte constructies en zijn gevoelig voor de samenstelling van de bodem. Zandgrond is bijvoorbeeld draagkrachtiger dan klei- of veengrond.

Voordelen en nadelen van fundering op palen

Funderingen op palen bieden verschillende voordelen, zoals:

Diepere ondersteuning: Palen dragen het gewicht van het bouwwerk over naar sterkere grondlagen, wat het risico op verzakkingen vermindert.
Snelheid en flexibiliteit: Schroeffunderingen en heipalen zijn sneller in te zetten dan traditionele funderingen.
Geen gevolgschade: Aangezien er geen heien of grote machines nodig zijn, is er minder kans op trillings- of geluidsproblemen.
Kostenefficiëntie: In sommige gevallen is een fundering op palen goedkoper dan een traditionele fundering, vooral bij lichte constructies.

Er zijn ook beperkingen aan funderingen op palen:

Hogere kosten: In vergelijking met funderingen op staal of putten zijn paalfunderingen vaak duurder, vooral wanneer het gebruik van boorpalen nodig is.
Gevoeligheid voor bodemveranderingen: Palen zijn afhankelijk van de stabiliteit van de bodem. Klimaatverandering en grondcompressie kunnen het draagvermogen beïnvloeden.
Lange levensduur vereist: Houten palen zijn bijvoorbeeld gevoelig voor rotting en vereisen regelmatige inspectie.

Fundering op putten: principes en toepassing

Een fundering op putten is een tussenvorm tussen een fundering op staal en een fundering op palen. Deze methode wordt ingezet wanneer de draagkrachtige laag iets dieper ligt dan bij zandgrond, maar niet te diep voor een traditionele fundering. Een puttenfundering bestaat uit verticale betonpijlers die in de grond worden aangebracht. Deze pijlers worden vaak gemaakt van losse betonnen ringen die in de grond wegzakken na het wegruimen van de grond binnenin. Bovenop de pijlers wordt een funderingsbalk geplaatst die het gewicht van het bouwwerk ondersteunt.

Voordelen en nadelen van fundering op putten

Funderingen op putten bieden bepaalde voordelen:

Minder inmenging in de ondergrond: In tegenstelling tot paalfunderingen is hier geen heien of grof werk nodig, wat het geschikt maakt voor bebouwde omgevingen.
Minder kans op trillingen: Aangezien er geen machines nodig zijn voor het heien van palen, is er minder kans op gevolgschade voor buren.
Toepasbaar op meerdere grondsoorten: Funderingen op putten zijn geschikt voor zandgrond, maar ook voor zachte klei- of veengrond, zolang de draagkrachtige laag niet te diep ligt.

Er zijn ook nadelen aan deze funderingsmethode:

Beperkte toepassing: Een fundering op putten is enkel haalbaar als de draagkrachtige laag tussen de vier en acht meter diep ligt. In regio’s waar de dragende laag veel dieper zit, is deze methode niet toepasbaar.
Technische uitdagingen: Het wegzakken van de ringen kan moeilijk zijn in onregelmatige of losse grond, wat tot problemen kan leiden.
Langer droogtijd: Omdat het beton moet uitdrogen en zich moet versterken, kan de bouw van een fundering op putten langer duren dan bijvoorbeeld een paalfundering.

Grondverbetering en tussenvormen

Naast funderingen op palen en putten zijn er ook tussenvormen beschikbaar, zoals grondverbetering of puntfunderingen. Deze methoden worden ingezet als de ondergrond enigszins ongeschikt is, maar nog steeds voldoende draagkracht heeft om een fundering aan te brengen zonder diep in te gaan.

Grondverbetering

Bij grondverbetering wordt de slechte grondlaag gedeeltelijk of volledig afgegraven en vervangen door zand of een zandkoffer. Dit maakt de ondergrond geschikt voor het plaatsen van een fundering. Een andere methode is diepteverdichting, waarbij trillingen worden toegepast op diepliggende zandlagen om de draagkracht te vergroten. Deze methoden zijn vooral geschikt voor lichte constructies of aanbouwprojecten waarbij het gewicht van het bouwwerk beperkt is.

Puntfunderingen

Een puntfundering is een lokale ondersteuning die meestal onder kolommen of dragende muren wordt aangebracht. Deze methode is geschikt wanneer de dragende laag dichtbij ligt en het bouwwerk niet zwaar is. Het voordeel van een puntfundering is de relatief lage kosten, maar het nadeel is dat het minder geschikt is voor grotere of zwaardere constructies.

Factoren die de keuze van fundering bepalen

De keuze van een funderingstype hangt af van meerdere factoren. Ten eerste de samenstelling en draagkracht van de grond. Een grondonderzoek is hier essentieel. Dit onderzoek kan bestaan uit veldonderzoek (zoals boorgaten of proeven in de grond) en laboratoriumonderzoek (analyse van grondmonsters). De draagkracht van de ondergrond bepaalt niet alleen het type fundering, maar ook de diepte en de vorm van de fundering.

Ten tweede de belasting van het bouwwerk. Hoe zwaarder het bouwwerk, hoe meer ondersteuning het vereist. Voor zware constructies zoals woningbouwprojecten of commerciële gebouwen is een fundering op palen meestal de enige haalbare oplossing.

Ten derde de praktische omstandigheden op het bouwterrein. Factoren zoals bebouwing, toegankelijkheid en omgevingsfactoren spelen een rol. In bebouwde omgevingen zijn funderingen op palen of putten vaak beter toepasbaar dan traditionele funderingen, omdat er minder gevolgschade optreedt.

Klimaatverandering en duurzaamheid

Een goede fundering moet niet alleen technisch sterk zijn, maar ook duurzaam. Klimaatverandering heeft invloed op de stabiliteit van de ondergrond, zoals grondcompressie en verhoogde waterstanden. Dit kan het draagvermogen van de grond beïnvloeden en leiden tot problemen zoals verzakkingen en scheuren. Daarom is het belangrijk om rekening te houden met klimaatrisico’s bij het ontwerp van een fundering.

In regio’s waar houten palen worden gebruikt, zoals in Amsterdam, is het ook belangrijk om regelmatig te controleren of de palen niet gaan rotten of verder gaan zakken. Houten palen zijn zwarmer en duurzaam, maar vereisen wel regelmatige inspectie en onderhoud.

Conclusie

Funderingen vormen de basis van elk bouwwerk en bepalen de stabiliteit en duurzaamheid van een gebouw. De keuze van het juiste funderingstype is afhankelijk van de bodemgesteldheid, de belasting van het bouwwerk en de praktische omstandigheden op het bouwterrein. In het oostelijke deel van Nederland zijn funderingen op staal het meest gebruikt, terwijl funderingen op palen vooral in het westen van het land nodig zijn vanwege de zachte grondlagen. Tussenvormen zoals grondverbetering of puntfunderingen worden ingezet als de ondergrond enigszins ongeschikt is, maar nog steeds voldoende draagkracht heeft. Het is belangrijk om bij het ontwerp en de keuze van een fundering rekening te houden met de klimaatverandering en eventuele risico’s zoals rotte houten palen of ongelijke grondcompressie. Een goed uitgevoerd grondonderzoek is daarom altijd essentieel.