Fundering op staal en bodemdaling: risico’s, herkenning en oplossingen

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Inleiding

Een fundering op staal is een veelvoorkomende vorm van onderbouwing in Nederland, vooral in dorpen en steden waar de ondergrond relatief stevig is. Hoewel de benaming suggereert dat staal als materiaal wordt gebruikt, verwijst het in werkelijkheid naar een constructie die rechtstreeks op een draagkrachtige bodemlaag, zoals zand of klei, rust. Deze funderingsvorm is economisch aantrekkelijk, omdat het geen gebruik maakt van palen en daardoor minder arbeid en materialen vereist. Echter, deze fundering is kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond, zoals bodemdaling, droogte of verlaging van de grondwaterstand.

Bodemdaling kan op meerdere manieren problemen veroorzaken bij funderingen op staal. Bij een gelijkmatige zetting kan het woningpeil dalen, waardoor de vloeren onder het trottoirniveau komen. Bij ongelijkmatige zettingen kan scheefstand en scheurvorming ontstaan. Daarnaast kan het dalen van de bodem leiden tot wateroverlast wanneer de grondwaterstand niet meezakt. In combinatie met houten paalfunderingen in hetzelfde wijkgebied kan bodemdaling tot dilemma’s leiden voor woningeigenaren en waterschappen.

In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de werking van een fundering op staal, de risico’s die gepaard gaan met bodemdaling, en hoe woningeigenaren deze risico’s herkennen en beheersen. Daarnaast worden mogelijke oplossingen en herstelmaatregelen besproken.

Wat is een fundering op staal?

Een fundering op staal is een constructie waarbij een woning of bouwwerk rechtstreeks op een draagkrachtige bodemlaag rust, zonder gebruik van heipalen of schroefpalen. De term “staal” verwijst hier niet naar het materiaal, maar naar de stabiliteit en draagkracht van de grondlaag, die vaak zand of klei is. Deze funderingsvorm is goedkoper in uitvoering dan paalfunderingen, omdat minder machines en arbeidsuren nodig zijn.

Voordat een fundering op staal wordt toegepast, wordt een grondonderzoek uitgevoerd om te bepalen of de bodem voldoende draagkracht heeft. Dit heet een sonderingsonderzoek. Als de ondergrond geschikt is, wordt de bovenste, minder stabiele laag verwijderd tot de draagkrachtige laag bereikt wordt. Vervolgens wordt een funderingsplaat of strokenfundering geplaatst om de belasting van het bouwwerk gelijkmatig over de ondergrond te verdelen.

Deze funderingsvorm is vooral geschikt in gebieden waar de draagkrachtige bodem niet te diep zit. In dichtbevolkte steden en dorpen met een relatief stevige ondergrond is dit vaak de gebruikelijke keuze. In regio’s zoals Dordrecht, waar de ondergrond bestaat uit klei- en veenpakketten op enkele meter diepte, is een fundering op staal vaak te vinden.

Risico’s van een fundering op staal

Hoewel een fundering op staal een economische en technisch eenvoudige oplossing biedt, is het niet zonder risico. De fundering is kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond, zoals droogte, grondwaterverlaging, bodemdaling of verkeersvibraties. Deze veranderingen kunnen leiden tot een verlies van draagkracht en daardoor tot verzakkingen, wat schade kan veroorzaken aan de gevel, vloeren of muren van een woning.

Ondergrondveranderingen kunnen op meerdere manieren optreden:

Ongelijke of niet-uniforme bodemgesteldheid: Bij een fundering op staal is een uniforme bodem noodzakelijk. Als de bodem ongelijk is of uit verschillende soorten grond bestaat, kan dit leiden tot ongelijke verzakking, wat scheuren en vervormingen in de muren en vloeren kan veroorzaken.
Grondwaterproblemen: Hoge grondwaterstanden kunnen de stabiliteit van de fundering ondermijnen. Het grondwater kan de draagkracht van de bodem verzwakken, wat tot verzakkingen of zelfs verzadiging en opdrijving kan leiden.
Seizoensgebonden schommelingen: Grondsoorten zoals klei kunnen door weersomstandigheden krimpen en uitzetten. Dit krimp- en zwelgedrag kan de stabiliteit van een fundering op staal beïnvloeden, omdat de bewegingen in de grond ongelijkmatige krachten op de fundering uitoefenen.
Verkeersvibraties: In dichtbevolkte steden kan het verkeer leiden tot vibraties die de ondergrond beïnvloeden. Dit kan de stabiliteit van een fundering op staal ondermijnen, vooral bij langdurige belasting of bij zachte grondlagen.

Effecten van bodemdaling op funderingen op staal

Bodemdaling kan op twee manieren problemen veroorzaken bij funderingen op staal. Aangezien deze fundering direct op de bovenste grondlaag rust, zakt de woning mee wanneer de bodem daalt. Het inklinken van de bodem kan echter niet altijd gelijkmatig verlopen, wat tot scheefstand van de woning en scheurvorming kan leiden. Dit is een directe gevolg van ongelijke zettingen, waarbij de druk op de fundering niet gelijkmatig wordt verdeeld.

Daarnaast kan bodemdaling ook indirect leiden tot problemen. Wanneer de woning zakt, maar de grondwaterstand niet meezakt, kan het grondwater tot aan het niveau van de vloeren komen. Dit kan leiden tot wateroverlast, rotting van constructiedelen en schade aan de interieurs. In sommige situaties zijn woningen zo ver gezakt dat het vloerpeil onder het trottoirniveau komt, wat extra uitdagingen oplevert voor woningeigenaren.

Bij gelijkmatige daling van de bodem kan het woningpeil dalen, maar dit hoeft niet automatisch schade te veroorzaken. Echter, wanneer de daling gepaard gaat met ongelijke zettingen of met veranderingen in de grondwaterstand, kunnen ernstige problemen ontstaan. De stabiliteit van de fundering hangt af van de uniformiteit van de ondergrond en het behoud van een voldoende hoge grondwaterstand.

Effecten van bodemdaling op houten paalfunderingen

In tegenstelling tot funderingen op staal, zijn houten paalfunderingen minder direct beïnvloed door bodemdaling, omdat de palen op een diepere, draagkrachtige laag rusten. De bodem boven de palen kan dalen zonder dat de woning daarmee meezakt. Echter, ook houten paalfunderingen zijn niet volledig vrij van risico’s bij bodemdaling.

Een indirecte effect van bodemdaling op houten paalfunderingen is het optreden van negatieve kleef. Dit is de trekkracht die ontstaat tussen de grond en de funderingspalen wanneer de bodem daalt. Deze trekkracht kan de palen blokkeren en leiden tot ongelijke zettingen, wat schade kan veroorzaken aan de muren en vloeren.

Daarnaast kan bodemdaling ertoe leiden dat waterschappen genoodzaakt zijn om de grondwaterstand te verlagen. Wanneer de funderingspalen hierdoor droog komen te staan, ligt aantasting door schimmels op de loer. Hout is namelijk kwetsbaar voor biologische aantasting wanneer het niet langer onder water staat. Dit kan de levensduur van de funderingspalen aanzienlijk verkorten en uiteindelijk schade veroorzaken aan de woning.

Combinatie van funderingen: dilemma’s bij bodemdaling

In wijken waar zowel funderingen op staal als houten paalfunderingen voorkomen, kan bodemdaling tot dilemma’s leiden. Woningen op houten palen zijn beter af bij een hoge waterstand, omdat dit de zuurstoftoevoer beperkt en de risico’s op biologische aantasting verkleint. Echter, woningen op staal zijn beter af bij een lagere waterstand, omdat het water dan niet tot aan de vloer komt en wateroverlast wordt voorkomen.

Dit leidt tot een conflict in het beheer van de grondwaterstand. Waterschappen zijn vaak genoodzaakt om maatregelen te nemen om overstromingsrisico’s te beheersen, maar deze maatregelen kunnen tegelijkertijd leiden tot problemen bij andere funderingstypen. In dergelijke situaties is het belangrijk om een evenwicht te vinden tussen de behoeften van verschillende funderingstypen en de veiligheid van de woningen.

Herkenning van schade aan funderingen op staal

Woningen op stalen fundering kunnen schade oplopen wanneer de ondergrond instabiel raakt. Het is daarom belangrijk dat woningeigenaren zich bewust zijn van de tekenen van inklinking of andere schade. Enkele van de meest voorkomende symptomen zijn:

Scheuren in de muren of vloeren: Ongelijke zettingen kunnen leiden tot scheuren in muren, plafonds en vloeren. Deze scheuren kunnen zowel verticaal als schuin verlopen.
Scheefstand van de woning: Een duidelijke scheefstand van het bouwwerk is een teken van ongelijke zettingen. Dit kan worden herkend aan een helling van de vloeren of door deuren en vensters die niet meer correct sluiten.
Wateroverlast: Wanneer de grondwaterstand verandert, kan water in de kelders of bij de vloeren komen. Dit kan leiden tot vochtproblemen en rotting van constructiedelen.
Veranderingen in de hoogte van de vloeren: Wanneer de vloeren onder het trottoirniveau komen te zitten, kan dit een indicatie zijn van inklinking. Dit is vaak merkbaar bij de ingang van de woning of bij de kelderafvoer.

Woningen op stalen fundering zijn ook kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond door droogte, grondwaterverlaging of verkeersvibraties. Deze veranderingen kunnen leiden tot verlies van draagkracht en daardoor tot verzakkingen. Het is daarom belangrijk dat woningeigenaren regelmatig controleren op tekenen van schade of inklinking.

Oplossingen en herstelmaatregelen

Als er sprake is van zorgen over de fundering of herkenbare schade, is het verstandig om professioneel advies in te winnen. Een gedetailleerd bodemonderzoek en eventuele herstelmaatregelen kunnen schade voorkomen of herstellen. Voor woningen op stalen fundering is het verstandig om contact op te nemen met een bouwtechnisch bedrijf of adviseur, die de situatie kan beoordelen en oplossingen kan bieden.

Mogelijke herstelmaatregelen bij schade aan funderingen op staal zijn:

Grondwaterstand reguleren: Bij wateroverlast kan het verstandig zijn om de grondwaterstand te verlagen of te verhogen, afhankelijk van de funderingsoort en de probleemlocatie.
Versterken van de fundering: In sommige gevallen kan de fundering worden versterkt door extra constructiedelen toe te voegen of de draagkracht van de ondergrond te verhogen.
Inklinking corrigeren: Bij duidelijke scheefstand of inklinking kan het nodig zijn om de woning op te tillen of te stutten om de druk op de fundering te verlagen.
Vochtproblemen oplossen: Bij wateroverlast is het belangrijk om de oorzaak van de infiltratie te bepalen en eventueel afwateringssystemen aan te brengen of te herstellen.

In sommige gevallen kan het nodig zijn om de fundering volledig te herstellen of een andere funderingsoort toe te passen. Dit is echter meestal kostbaar en ingrijpend, en wordt meestal alleen overwogen bij ernstige schade of bij woningen die voor een renovatie worden verkocht.

Preventie en monitoring

Om schade aan funderingen op staal te voorkomen, is het belangrijk om regelmatig te controleren op tekenen van inklinking of veranderingen in de ondergrond. Een paar voorgestelde preventieve maatregelen zijn:

Regelmatige inspectie van de woning: Controleer regelmatig op scheuren in muren, vloeren en plafonds. Let ook op veranderingen in de hoogte van de vloeren of schaduwen in de muren.
Bodemonderzoek uitvoeren: Als er sprake is van vermoedens over schade of inklinking, is het verstandig om een gedetailleerd bodemonderzoek uit te voeren. Dit geeft inzicht in de stabiliteit van de ondergrond en de staat van de fundering.
Afwateringssystemen onderhouden: Zorg ervoor dat de afwateringssystemen in orde zijn en dat er geen wateroverlast optreedt. Dit helpt om schade aan de fundering en de constructie te voorkomen.
Grondwaterstand monitoren: Bij woningen op stalen fundering is het belangrijk om de grondwaterstand regelmatig te monitoren. Dit helpt om eventuele veranderingen vroegtijdig op te sporen en maatregelen te nemen.

In combinatie met professioneel advies en regelmatige inspecties, kunnen woningeigenaren schade aan hun fundering voorkomen of op tijd herkennen. Dit helpt om mogelijke risico’s te beheersen en de levensduur van de woning te verlengen.

Conclusie

Een fundering op staal is een veelvoorkomende vorm van onderbouwing in Nederland, vooral in dorpen en steden met een relatief stevige ondergrond. Ondanks de naam verwijst deze funderingsvorm niet naar het materiaal staal, maar naar de stabiliteit van de ondergrond waarop de fundering rust. Het is een economische oplossing, maar het is kwetsbaar voor veranderingen in de ondergrond, zoals inklinking, droogte of verlaging van de grondwaterstand.

Bodemdaling kan op meerdere manieren problemen veroorzaken bij funderingen op staal. Bij gelijkmatige zetting kan het woningpeil dalen, wat kan leiden tot wateroverlast of schade aan de vloeren. Bij ongelijke zettingen kan scheefstand en scheurvorming ontstaan. Daarnaast kan het dalen van de bodem leiden tot veranderingen in de grondwaterstand, wat schade kan veroorzaken aan de fundering en de constructie.

In combinatie met houten paalfunderingen in hetzelfde wijkgebied kan bodemdaling tot dilemma’s leiden voor woningeigenaren en waterschappen. Het is daarom belangrijk om een evenwicht te vinden tussen de behoeften van verschillende funderingstypen en de veiligheid van de woningen.

Woningen op stalen fundering kunnen schade oplopen wanneer de ondergrond instabiel raakt. Het is belangrijk dat woningeigenaren zich bewust zijn van de tekenen van inklinking of andere schade. Enkele van de meest voorkomende symptomen zijn scheuren in de muren, scheefstand van de woning, wateroverlast en veranderingen in de hoogte van de vloeren.

Om schade aan funderingen op staal te voorkomen, is het belangrijk om regelmatig te controleren op tekenen van inklinking of veranderingen in de ondergrond. Preventieve maatregelen zoals regelmatige inspectie, bodemonderzoek, onderhoud van afwateringssystemen en monitoring van de grondwaterstand kunnen helpen om schade te voorkomen of op tijd herkennen. In combinatie met professioneel advies en regelmatige inspecties, kunnen woningeigenaren schade aan hun fundering voorkomen of op tijd herkennen.