Fundering op staal en de rol van de kruipruimte in de constructie

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Bij het bouwen of renoveren van woningen en kleinere constructies in Nederland wordt vaak gebruikgemaakt van een fundering op staal. Deze methode is een klassieke en bewezen manier om bouwwerken te onderbouwen, vooral op grond die voldoende draagkracht biedt. Een belangrijk aspect van deze fundering is de kruipruimte, een ruimte tussen de fundering en de vloer die zowel functioneel als isolerend is. Deze artikel belicht de constructieve en thermische rol van de kruipruimte bij fundering op staal, de technieken bij de aanleg, mogelijke problemen en oplossingen voor renovatieprojecten. Alles is gebaseerd op de informatie uit betrouwbare bronnen over de bouwtechniek, materialen en praktijktoepassing.

Wat is fundering op staal?

Een fundering op staal is een bouwtechniek waarbij de muren of wanden van een gebouw direct op een vaste, draagkrachtige bodem rusten. Deze ondergrond, ook wel "de staal" genoemd, wordt beoordeeld met behulp van sonderingen om te bepalen of het geschikt is voor de belasting van het gebouw. De term "staal" is historisch gebleven en heeft niets te maken met het bouwmateriaal staal. Het betekent in oudgermaans simpelweg “ondergrond” of “rustplaats”.

De fundering wordt meestal uitgegraven tot de vorstvrije diepte, ongeveer 80 cm onder het maaiveld. Dit zorgt ervoor dat de fundering niet opvriezt in de winter. In de oude techniek werd een bouwput uitgegraven met kantplanken, daarin werd wapening geplaatst en daarna beton gestort. Vandaag de dag worden moderne materialen en technieken toegepast, zoals funderingselementen van piepschuim die na wapening worden volgestort. Deze elementen bieden directe isolatie en voorkomen warmteverlies via de kruipruimte.

De NEN 6744 stelt voor dat een fundering op staal niet dieper mag zijn dan vijf maal de kleinste dwarsafmeting van de fundering. Dit is een norm die veiligheid en stabiliteit van het gebouw garandeert. De breedte van de funderingsvoet wordt berekend op basis van de belasting (F) in kN/m en de gronddruk (pgr) in N/mm².

De kruipruimte: functie en constructie

De kruipruimte is een horizontale ruimte tussen de fundering en de vloer. Deze ruimte heeft meerdere functies:

Constructieve functie: De kruipruimte zorgt voor een luchtruimte tussen fundering en vloer, wat het mogelijk maakt om de vloer op een veilige manier te ondersteunen.
Thermische functie: Door isolatie in de kruipruimte kan warmteverlies worden verminderd. Moderne funderingselementen van piepschuim zorgen hier direct voor.
Inspectie- en onderhoudsmogelijkheden: De kruipruimte biedt toegang tot de fundering en de ondergrond, wat handig is bij inspecties of het opsporen van eventuele problemen zoals vocht of schimmel.

In de praktijk wordt de kruipruimte vaak opgevuld met isolatiemateriaal, zoals glaswol, om thermische isolatie te verbeteren. Hierbij is het belangrijk om de kwaliteit van de isolatie te waarborgen en eventuele vochtproblemen te voorkomen.

Aanleg en uitvoering van fundering op staal

De aanleg van een fundering op staal begint met het uitgraven van een bouwput tot de vorstvrije diepte. Traditioneel werd dit gedaan met kantplanken en daarin wapening geplaatst voor betonstorting. Tegenwoordig is het echter gebruikelijker om funderingselementen van piepschuim in te zetten. Deze elementen worden op de juiste breedte afgesteld, wapening wordt geplaatst, en het geheel wordt volgestort. Het piepschuim zorgt hierbij direct voor isolatie, wat een nadeel van de oude methode (warmteverlies via de kruipruimte) opheft.

Nadat het beton volledig is uitgehard, kunnen de funderingsmuren worden opgemetseld tot aan de onderkant van de vloer. Vervolgens komen de vloeren te liggen, en de dragende muren van het gebouw worden op de fundering geplaatst.

De kruipruimte is hierbij een belangrijk onderdeel van de constructie. De ruimte is meestal vrij toegankelijk en kan worden gebruikt voor isolatie en inspecties. In sommige gevallen is er sprake van compartimenten in de kruipruimte, bijvoorbeeld als draagmuren zijn verwijderd. Dit kan leiden tot logistieke en constructieve problemen, zoals bij renovatieprojecten.

Modernisering en isolatie van kruipruimte

Bij renovatieprojecten is het vaak verstandig om de kruipruimte te isoleren om energieverlies te verminderen. In oudere woningen kan glaswol of andere isolatiematerialen worden gebruikt. Een voorbeeld van een renovatievraag is: "In mijn woning uit 1955 wil ik de houten vloer gaan isoleren vanuit de kruipruimte met 130mm glaswol. De kruipruimte is opgedeeld in drie compartimenten, allen zijn kruipruimte. De afscheiding is een funderingsmuur van vroegere draagmuren. Beide draagmuren boven de vloer zijn verwijderd, de muren op de tweede verdieping staan er nog wel. Fundering is hier op zandgrond dus op staal. Is het mogelijk om een mangat in de funderingsmuur te maken of is eronderdoor graven juist verstandiger?"

Dit type vraag komt vaak voor bij renovatieprojecten. Het is belangrijk om te overwegen hoe de structuur van de kruipruimte en funderingsmuren eruit ziet. Het maken van een mangat in een funderingsmuur kan nodig zijn voor toegang tot bepaalde delen van de kruipruimte, maar vereist een duidelijke evaluatie van de structuur om schade aan de fundering te voorkomen. Een alternatief is het graven eronderdoor, wat wellicht minder invasief is.

Typen funderingsvoeten

De breedte van de funderingsvoet hangt af van de belasting die de muur uitoefent. De formule voor het bepalen van de breedte is:

F = belasting in kN/m
pgr = gronddruk in N/mm²
b = breedte voet
a = breedte metselwerk

Deze berekening helpt bij het bepalen van de juiste afmetingen van de funderingsvoet. In de praktijk zijn er verschillende toepassingen:

Strokenfundering: Een verbrede zone onder dragende muren. Brede muren vereisen bredere ondersteuning.
Poerenfundering: Voor puntlasten worden betonnen blokken gebruikt, waar muren op rusten.
Plaatfundering: Een dikke plaat op de draagkrachtige grond. Meestal zonder kruipruimte en geschikt voor gebouwen waarbij muren dicht op elkaar staan.

Elke variant heeft zijn eigen toepassing en vereisten. De keuze van de juiste fundering hangt af van factoren zoals de belasting, de ondergrond, en de structuur van het gebouw.

Voor- en nadelen van fundering op staal

Fundering op staal heeft een aantal duidelijke voor- en nadelen, die belangrijk zijn om te begrijpen voordat er wordt begonnen aan een bouw- of renovatieproject.

Voordelen

Kostenefficiënt: Fundering op staal is over het algemeen goedkoper dan paalfundering. Het vereist minder materialen en arbeid.
Voor DIY-projecten: De eenvoudige techniek maakt het geschikt voor kleine projecten, zoals schuren of bijgebouwen.
Snelle uitvoering: Bij metselwerk hoeft men niet te wachten op het uitharden van betonstroken.
Flexibiliteit: Voor grotere belastingen of variaties in belasting kunnen gewapend beton of verstijvingen worden toegepast.

Nadelen

Afhankelijkheid van de ondergrond: Niet geschikt voor zachte, klei- of veengebieden, waar zettingen te groot kunnen worden.
Beperkt gebruik: De methode is vooral geschikt voor kleine gebouwen en niet voor zware constructies.
Voorzichtigheid bij isolatie: Bij isolatie in de kruipruimte is het belangrijk om te overwegen hoe de structuur van de kruipruimte is en of er compartimenten zijn, zoals bij verwijderde draagmuren.

Funderingsinspectie en mogelijke problemen

Bij twijfel aan de kwaliteit van funderingen op staal kunnen inspecties aan de fundering worden uitgevoerd. Hierbij worden onderdelen van de fundering vrijgegraven en geïnspecteerd. Tevens kan worden gekeken naar gegevens omtrent de bouwwijze van de fundering, de mate waarin het pand is gezakt, de richting waarop het pand is gezakt (voorover, achterover) en de opbouw van de ondergrond.

Mogelijke problemen met fundering op staal zijn:

Zettingen: Bij zachte grond kan het gebouw gaan zakken, wat leidt tot scheuren in muren of vloeren.
Vorstschade: Als de fundering niet voldoende diep ligt, kan de grond opvriezen, wat de fundering kan beschadigen.
Vochtproblemen: Als de kruipruimte niet goed is geïsoleerd, kan vocht zich ontwikkelen, wat leidt tot schimmel en bouwmaterialenverval.
Structurale instabiliteit: Als de funderingsvoet niet breed genoeg is voor de belasting, kan het gebouw instabiel worden.

Bij renovatieprojecten is het daarom verstandig om een funderingsinspectie uit te voeren, vooral als het gebouw oud is of als er al aanduidingen zijn van zetting of schade.

Toepassing in de praktijk

Fundering op staal wordt in Nederland voornamelijk toegepast bij kleinere bouwwerken, zoals woningen, schuren, bijgebouwen en kleinere kantoorgebouwen. Het is een bewezen en betrouwbare methode die goed functioneert op vaste grond. In combinatie met een goed ontworpen kruipruimte en isolatie kan het een warme en duurzame basis vormen voor een woning of constructie.

In oudere woningen is het vaak nodig om de kruipruimte te isoleren om energieverlies te verminderen. Hierbij is het belangrijk om te overwegen hoe de kruipruimte is opgebouwd en of er compartimenten zijn. Bij verwijderde draagmuren kan het nodig zijn om een mangat in te maken in de funderingsmuur om toegang te krijgen tot bepaalde delen van de kruipruimte. Dit vereist echter een duidelijke evaluatie van de structuur om schade aan de fundering te voorkomen.

Conclusie

Fundering op staal is een klassieke en bewezen methode voor het onderbouwen van kleine bouwwerken. De aanleg van de fundering verloopt traditioneel via een bouwput tot de vorstvrije diepte, waarbij wapening en beton worden gebruikt. Moderne technieken gebruiken funderingselementen van piepschuim die direct isolatie bieden. De kruipruimte is een belangrijk onderdeel van deze fundering, zowel functioneel als thermisch. Het biedt toegang tot de fundering en kan worden geïsoleerd om warmteverlies te verminderen.

Bij renovatieprojecten is het verstandig om de kruipruimte te inspecteren en eventueel te isoleren. Bij problemen zoals zettingen, vocht of structurale schade is een funderingsinspectie noodzakelijk. Fundering op staal is kostenefficiënt en geschikt voor DIY-projecten, maar heeft beperkingen op zachte grond of bij zware constructies.