Fundering op staal en optrekkend vocht: oorzaken, herkenning en oplossingen

Published by Redactie on juli 22, 2025 | Category fundering

Optrekkend vocht in de fundering is een veelvoorkomend probleem in oudere woningen, met name in woningen die tussen de jaren 1910 en 1945 zijn gebouwd. Deze periode was gekenmerkt door het gebruik van trapfunderingen op staal en bakstenen muren, materialen die poreus zijn en gevoelig voor vocht. In dit artikel belichten we de oorzaken van optrekkend vocht in funderingen op staal, de schade die het kan veroorzaken, en de manieren waarop het probleem herkend en verholpen kan worden. De informatie is gebaseerd op betrouwbare bronnen uit het veld van bouwtechniek, bouwadvies en woningbouw.

Inleiding

In de bouwgeschiedenis van Nederland is optrekkend vocht een blijvend thema, vooral in oudere woningen. De funderingen en muren van deze woningen zijn vaak gemaakt van poreuze materialen, zoals bakstenen en zandstenen, die gevoelig zijn voor capillaire vochttransport. In combinatie met een fundering op staal of een betonnen plaatfundering die in de loop der jaren poreus geworden is, kan optrekkend vocht zich snel ontwikkelen.

Optrekkend vocht ontstaat wanneer water vanuit de grond via capillaire werking in de muren omhoog trekt. In oudere huizen, die vaak geen moderne vochtwerende lagen of waterkeren kenden, is dit probleem vaak chronisch. Als het niet op tijd herkend en aangepakt wordt, leidt het tot schade aan de constructie, schimmelvorming en gezondheidsklachten. In dit artikel geven we een overzicht van de oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen voor optrekkend vocht in funderingen op staal.

Oorzaken van optrekkend vocht in funderingen op staal

Optrekkend vocht in funderingen op staal ontstaat meestal door combinatie van bouwmaterialen en bouwmethoden die verouderd zijn of niet meer volgens huidige standaarden zijn. De belangrijkste oorzaken zijn:

1. Trapfundering op staal

Trapfunderingen op staal zijn typisch voor woningen gebouwd tussen 1910 en 1945. Deze funderingen zijn trapsgewijs opgebouwd en meestal gemaakt van bakstenen. Baksteen is een poreus materiaal, wat betekent dat het water makkelijk kan opnemen en transporteren. In combinatie met een zandstenen metselwerk, dat eveneens poreus is, kan vocht zich via capillaire werking snel in de muren verspreiden.

2. Gebrek aan moderne vochtwerende lagen

In de periode van 1910 tot 1945 was het gebruik van moderne vochtwerende lagen, zoals DPC (damp- en vochtwerend plafond) of funderingsfolie, nog niet standaard. Vaak ontbraken deze lagen volledig of werden ze slecht geïnstalleerd. Dit maakt de fundering en muren gevoelig voor grondvocht.

3. Capillaire vochttransport

Capillaire werking is een natuurkundig proces waarbij water via kleine poriën in materialen omhoog trekt. In oude bakstenen en mortel is dit proces actief. Zodra er vocht in de grond zit, kan het via de fundering in de muren treden en zich omhoog bewegen. Dit kan tot een hoogte van ongeveer 1,5 meter stijgen, wat vaak zichtbaar is in de vorm van vochtplekken, schimmel of loslatend stucwerk.

4. Poreuze betonnen plaatfundering

Na de oorlog, tussen 1945 en 1955, werden vaker betonnen plaatfunderingen gebruikt. Beton is in theorie minder poreus dan bakstenen, maar oude betonnen funderingen kunnen in de loop der jaren poreus worden door slechte kwaliteit van de mortel of door slijtage. Hierdoor kan grondvocht via de fundering in de muren trekken.

5. Beschadigde fundering of muren

Een beschadigde fundering of muren, zoals scheuren of losse metselstenen, zorgt ervoor dat water makkelijker in de constructie treedt. Dit verergt het probleem van optrekkend vocht en versnelt de schadevorming.

Gevolgen van optrekkend vocht op staalconstructies

Optrekkend vocht kan aanzienlijke schade veroorzaken aan staalconstructies in de fundering. Het meest directe effect is corrosie, maar er zijn ook indirecte gevolgen voor de sterkte en stabiliteit van de fundering.

1. Corrosie van staal

Het belangrijkste risico voor staalconstructies bij optrekkend vocht is corrosie. Staal reageert met water en zuurstof in de lucht, wat roestvorming tot gevolg heeft. Wanneer de staalconstructies in de fundering in contact komen met vocht, kan het roesten. Dit vermindert de sterkte en leidt uiteindelijk tot verlies van de structurele integriteit van de fundering.

2. Verlies van draagkracht

Corrosie verzwakt het staal, wat de draagkracht van de constructie vermindert. Dit kan leiden tot instabiliteit in de fundering en de daarop rustende muren of vloeren. In extreme gevallen kan het leiden tot scheuren of zelfs instorting van delen van de fundering.

3. Uitbreiding van roest

Als staal eenmaal begint te roesten, breidt de roest zich vaak verder uit en neemt het volume toe. Dit kan leiden tot een fysieke “uitzet” van het staal. De uitzetting kan schade veroorzaken aan de betonnen fundering waarin het staal is ingebed. Dit kan op zijn beurt scheuren of barsten in het beton veroorzaken, wat de stabiliteit van de fundering verder verzwakt.

Herkenning van optrekkend vocht in funderingen op staal

Het herkennen van optrekkend vocht in funderingen op staal is essentieel voor het voorkomen van verdere schade. Hieronder volgen enkele duidelijke tekenen en methoden voor herkenning:

1. Bouwjaar van de woning

Oudere woningen, met name die gebouwd zijn tussen 1910 en 1945, zijn vaak uitgerust met een fundering op staal en bakstenen muren. Deze materialen zijn gevoelig voor optrekkend vocht. Als de woning in deze periode is gebouwd, is de kans op optrekkend vocht in de fundering hoog.

2. Zichtbare tekenen

Zichtbare tekenen van optrekkend vocht zijn:

Loslatend stucwerk of behang
Vochtplekken aan de onderzijde van binnen- en buitenmuren
Muffe geur in de woning
Zoutplekken (zoutdeposito’s) aan de muren
Schimmelvorming

Deze tekenen zijn vaak duidelijk zichtbaar en kunnen als eerste indicatie dienen dat er sprake is van optrekkend vocht.

3. Gezondheidsklachten

Allergieën, luchtwegklachten en andere gezondheidsklachten kunnen wijzen op schimmelvorming, die vaak het gevolg is van langdurige vochtproblemen. Een vochtmeter kan gebruikt worden om het luchtvochtigheidsniveau in de woning te meten. Een gezonde waarde ligt tussen de 40 en 60 procent.

Oplossingen voor optrekkend vocht in funderingen op staal

Als optrekkend vocht in de fundering op staal is herkend, zijn er verschillende maatregelen die genomen kunnen worden om het probleem aan te pakken en verdere schade te voorkomen. De keuze voor de juiste oplossing hangt af van de ernst van het probleem, de toegankelijkheid van de fundering en het budget.

1. Injecteren

Injecteren is een veelgebruikte methode om optrekkend vocht tegen te gaan. Hierbij wordt een vochtwerend middel in de muren geïnjecteerd, wat een waterdichte laag vormt en voorkomt dat vocht verder omhoog trekt. Deze methode is geschikt voor zowel binnen- als buitenmuren en kan uitgevoerd worden zonder grote inbreng in de woning.

2. Aanbrengen van een vochtwerende laag

Een vochtwerende laag kan aangebracht worden aan de binnen- of buitenkant van de muren. Deze laag fungeert als een barrière en voorkomt dat vocht via de muren omhoog trekt. Het is belangrijk dat de laag goed geïsoleerd is en dat er geen naden of losse punten zijn waar vocht doorheen kan trekken.

3. Grondwaterverlaging

Als de grondwaterstand verantwoordelijk is voor het vochtprobleem, kan een grondwaterverlaging worden uitgevoerd. Dit betekent dat de grondwaterstand lager wordt gebracht, zodat vocht minder makkelijk in de fundering tredt. Dit kan bereikt worden door drainagebuizen aan te brengen of een grondwaterafvoersysteem te installeren.

4. Herstel van de fundering

Als de fundering beschadigd is, zoals door scheuren of losse metselstenen, is het noodzakelijk om deze te herstellen. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door schuren te repareren, losse muren te vernieuwen of de fundering volledig te vervangen. In sommige gevallen is het noodzakelijk om een vochtwerende laag aan te brengen tijdens de herstelmaatregelen.

5. Ventilatie en luchtkwaliteit

Een goede ventilatie is essentieel om vocht en schimmelvorming te voorkomen. De luchtvochtigheid in de woning moet regelmatig gemeten worden en bij een te hoge waarde moet er actie genomen worden. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden door extra ventilatieopening te maken of een luchtbehandelingsinstallatie aan te brengen.

Conclusie

Optrekkend vocht in funderingen op staal is een veelvoorkomend probleem in oudere woningen, met name die gebouwd tussen 1910 en 1945. De oorzaken zijn voornamelijk het gebruik van poreuze bouwmaterialen en het ontbreken van moderne vochtwerende lagen. De gevolgen kunnen ernstig zijn, van corrosie in staalconstructies tot schimmelvorming en gezondheidsklachten.

Het herkennen van optrekkend vocht is belangrijk om verdere schade te voorkomen. Tekenend zijn onder andere vochtplekken aan de muren, muffe geuren en gezondheidsklachten. Er zijn verschillende maatregelen beschikbaar om het probleem aan te pakken, zoals injecteren, het aanbrengen van een vochtwerende laag en grondwaterverlaging. De keuze voor de juiste oplossing hangt af van de ernst van het probleem en de toegankelijkheid van de fundering.

Het is aan te raden om professionele advies in te huren bij het detecteren en oplossen van optrekkend vocht. Een ervaren bouwadviseur of vochtbestrijdingsbedrijf kan de juiste maatregelen inschatten en uitvoeren. Door vroeg in te grijpen kan schade aan de constructie en gezondheidsklachten voorkomen worden.

Optrekkend vocht is geen onoverkomelijk probleem, maar het vereist wel snel en correcte actie. Door de oorzaken te begrijpen en de juiste oplossingen te kiezen, kan de levensduur van de fundering en de woning als geheel verlengd worden.